Als je het een beroep kunt noemen gesprekken met Bernard Haitink over zestig jaar dirigeren

Een prachtig diepgaande biografie over Bernard Haitink, als mens, als professionele dirigent en leider en als gevoelsmens! Een echte aanrader voor de klassieke muziekliefhebber!

Interviewer Niek Nelissen bekritiseert in een van zijn boeken een of meer andere collega-biografen die naar zijn mening een verkeerd beeld schetsen van de door hen beschreven dirigenten. Of hij gelijk heeft is de vraag, maar het is bijzonder opvallend dat juist Nelissen in dit boek over Haitink in de begeleidende tekst een (nogal eenzijdig) zeer positief beeld over Haitink schetst, met name over zijn bereidwilligheid om mee te werken aan de vele gesprekken die in dit boek zijn opgenomen. Ik denk dat diverse journalisten en andere mensen die te maken hebben gehad met de nukken en onvoorspelbaarheid van Haitink het beeld dat Nelissen schetst veel te positief vinden.
Groot voordeel is dat Nelissen en Haitink het blijkbaar goed met elkaar kunnen vinden en Haitink erg openhartig en zelfkritisch is. Haitink is onder meer open over zijn vele twijfels, zijn niet altijd even prettige omgang met orkestleden en is verrassend mild over onder meer Chailly die hem opvolgde bij het Concertgebouworkest en andere mensen waarvan je het niet zou verwachten. Hij geeft een inkijkje in de niet altijd aangename wereld van het orkest, met de grote invloed van orkestdirecteuren en andere leidinggevenden en de macht van de platenmaatschappijen.
Groot nadeel van de bewondering die Nelissen heeft voor de dirigent is dat hij het meeste wel erg kritiekloos slikt en blijkbaar bang was om ook maar enigszins kritisch te zijn. Nelissen (b)lijkt amper te hebben doorgevraagd, bij voorbeeld waarom Haitink zich niet meer verzette tegen orkestdirecties en platenmaatschappijen. Dergelijke zaken worden niet of nauwelijks duidelijk en daarin schiet de interviewer tekort.
Voor de toegewijde Haitink fans is dit ongetwijfeld een erg goed boek want Haitink geeft meer openheid dan in de meeste gesprekken en zijn hele loopbaan passeert de revue. Voor de wat kritische lezers is het jammer dat Haitink ondanks zijn openheid toch gesloten blijft en er de nodige vragen blijven bestaan.

Haitink komt in dit prettig geschreven boek naar voren als een altijd twijfelende, maar ook vastberaden zoeker naar de betekenis en de werking van de muziek. Hij is terughoudend, maar je leest wel , vaak tussen de regels, zijn niet te stuiten drang om alles wat in de muziekwereld om hem heen woekerde (intriges, reputaties, stromingen, ego's, gebakken lucht, belangen en macht) te vermijden of opzij te schuiven om zich te richten op waar het voor hem om gaat: de muziek recht doen. Daarin is hij al 60 jaar authentiek en vasthoudend. Opvallend is zijn grote respect voor de musici die hij in al 'zijn' orkesten en daarbuiten tegenkomt. Wars van grote woorden en gebaren, subtiel en zorgvuldig in zijn oordelen, overtuigt hij met een bescheiden gezag. Boek is in de vorm van interviews opgezet, steeds rond een periode of een thema, kort ingeleid door de auteur. Aanrader voor iedereen die in geïnteresseerd in de Nederlandse muziekgeschiedenis, het KCO, het vak van dirigeren, en de ontwikkelingen in de klassieke muziekpraktijk van de afgelopen halve eeuw en de discografie daarvan.

Geen roeping, wel een beroep, zeg ik als musicus. Ik ben namelijk wars van elk aureool en bewieroking. Wie durft te beweren dat God zich persoonlijk met een orkest en zijn dirigent bezighoudt, evenmin als zelfbenoemde priesters, dominees en aanverwante artikelen zoals de paus, die ook vaak over roeping spreken, net als artsen? Flauwekul, eigen passie, keuze of projectie.
Dit geldt voor alle beroepen, eigen keus! Als de vuilnisman een tijdje staakt, breken ziektes en ongerief uit in het publieke domein, dus ieder is belangrijk! Er gaan over Haitink in de muziekwereld en daarbuiten veel verhalen rond. Maar eer, roem enz. zijn gebakken lucht. Denk aan de vuilnisman en de schoonmaakhulp: wat een uitkomst dat die er zijn! En dat ook de dirigent zijn best doet, net als iedereen!