Baby's van de hongerwinter de onvermoede erfenis van ondervoeding

De winter van 1944/1945 begon abnormaal vroeg en was ongewoon streng. In januari 1945 vroor het ieder dag en in februari viel er anderhalf keer meer neerslag dan normaal. Omdat het zuiden al was bevrijd van de Duitsers, hoopte men in de rest van Nederland dat hun woonplaats snel zou volgen. Dat viel tegen omdat de grote rivieren, als gevolg van de verloren Slag bij Arnhem, de grens tot mei 1945 van het bezet Nederland bleven.

Dat alles had dus zijn gevolgen. Vooral in de grote steden van de dichtbevolkte Randstad ontstond een enorme voedselschaarste. Zelfs nu kennen we nog de verhalen van mensen die uit pure noodzaak bloembollen moesten eten om te overleven. De dagelijkse voedselinname bedroeg vaak slechts een kwart van de minimaal 1000 calorieën, die mensen nodig hebben om normaal te kunnen leven.

Ook in die Hongerwinter werden kinderen geboren en de gegevens van die kinderen werden door het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam (nu opgegaan in het AMC) zorgvuldig genoteerd. Ondertussen zijn - 65 jaar later - die kinderen nu de gepensioneerden van nu en kunnen terugkijken op hun leven. Wat voor invloed heeft die beroerde start op hun lichamelijke en geestelijke gezondheid gehad?

Medisch biologe Tessa Roseboom en journalist Ronald van de Krol schreven een opmerkelijk boek over het onderzoek dat ondertussen aan de kinderen van de Hongerwinter is verricht.

We wisten al dat de foetus een kwetsbaar leven is. Sommigen van ons geloven dat je die foetus moet zien als een parasiet die al het noodzakelijke voedsel uit de moeder wegzuigt om zelf te groeien, maar het blijkt dat het beslist niet zo is. De kinderen die toen geboren werden hadden een behoorlijk lager geboortegewicht en hadden mede daardoor al een slechtere start. In tijden van overvloed haalt een baby met een te laag geboortegewicht (vaak te vroeg geboren kinderen) de achterstand al snel weer in, maar toen lukte dat natuurlijk niet. Die slechte start met veel stress en dus ook stresshormonen zorgde op latere leeftijd voor behoorlijke problemen. Gemiddeld hebben (en hadden) deze kinderen gemiddeld veel meer last van hart- en vaatziekten, suikerziekte, borstkanker, depressies en waren minder stressgevoelig. Tegendraads was de uitkomst dat de vrouwen meer kinderen kregen dan kinderen die net voor of net na die Hongerwinter ter wereld waren gekomen.

Opmerkelijk was ook het inzicht dat zelfs de kleinkinderen van die Hongerwinterkinderen veelal meer last hadden dan gemiddeld van diezelfde klachten. Een slechte start van één van je grootouders kan zelfs nu nog problemen opleveren.

Is er nog een wijze les te trekken die van belang is voor jonge mensen met een kinderwens in deze zo welvarende tijd? Jazeker: strikt lijnen voor of tijdens je zwangerschap is zeer af te raden omdat het je nageslacht kan opzadelen met veel lichamelijk en geestelijk ongemak, maar ook zaken als de ramadan, eetstoornissen of een drugsverslaving kunnen zorgen voor een kunstmatige Hongerwinter voor je nog ongeboren kind. Bij een zwangerschap hoort gewoon een gewichtstoename. Ik weet dat een gezonde levensstijl zelfs in deze tijd maar moeilijk is vol te houden omdat verse groenten en vers fruit eten lastiger is dan junkfood, maar soms moet je gewoon even doorzetten. Voor je kind heb je toch alles over?