Het verhaal en daarna autobiografische verhalen

Een halve eeuw geleden werd Ed van Thijn geïnterviewd door Jacques Presser voor zijn Ondergang boeken. Van Thijn beloofde de historicus zijn oorlogsherinneringen ooit eens op zou schrijven. Het zou echter tot zijn pensioen duren voordat van Thijn hier aan toe zou komen. Naarmate hij aan het schrijven was, kwamen er steeds meer herinneringen naar boven. Van Thijn schreef uiteindelijk niet één, maar drie boeken over zijn oorlogstijd: 18 adressen, Het verhaal en Judica/Judy. In 2013 bundelde uitgeverij Atlas Contact de verhalen tot één boek; Het verhaal en daarna.

Het verhaal: De titel van het boek verwijst naar de belofte die van Thijn aan Presser deed; hij moest hét verhaal over zijn oorlogsverleden vertellen. Het boek bevat niet alleen maar herinneringen aan zijn oorlogsjaren. Van Thijn vertelt ook over het huwelijk van zijn ouders, zijn studententijd in Amsterdam en Parijs, zijn politieke carrière, de moeizame relatie met zijn ouders, de impact van astma op zijn leven en de zoektocht naar zijn Joodse identiteit. Het is een openhartig boekje. Sommige details over zijn tijd in Parijs vond ik zelfs iets te openhartig.

De verhalen over zijn moeder maakte veel indruk op me. Mevrouw van Thijn kon de oorlog niet van zich afzetten en het niet verkroppen dat haar man na de echtscheiding zijn leven weer voortzette. Ze had een moeilijk karakter en kon haar zoon niet loslaten. Om zijn moeder niet te kwetsen kwam Ed nooit bij zijn vader thuis over de vloer. Toch nam hij dit zijn moeder niet kwalijk. Toen ze ziek werd, ging Ed twee jaar lang bijna dagelijks bij haar op bezoek. Pas op haar sterfbed besefte hij wat een sterke vrouw zijn moeder eigenlijk geweest is; haar moeilijke karakter was gebaseerd op angst en onzekerheid en gaf haar houvast in het (over)leven.

Het is een fijn boek om te lezen. Ik kende van Thijn nog niet zo goed. Toen de man in de Tweede Kamer zat, had ik nog geen interesse in politiek. Van zijn tijd als burgemeester herinner ik me voornamelijk de hilarische filmpjes van van Kooten en de Bie. Door dit boek kreeg ik een goed beeld van de oud-politicus. Hij komt op mij over als een eerlijke en heel sympathieke man.

18 adressen: Eddy van Thijn (1934) is acht jaar als hij samen met zijn moeder wordt opgepakt en naar Westerbork wordt gebracht. Na drie maanden weet zijn vader hen vrij te krijgen. Eenmaal terug in Amsterdam duiken vader en moeder van Thijn onder en wordt kleine Eddy naar zijn eerste onderduikadres in Limburg gebracht. Eddy lijkt nergens veilig, hij zal uiteindelijk op 18 verschillende adressen worden onder gebracht. Het verhaal van Ed van Thijn begint én eindigt in kamp Westerbork. Eddy duikt onder in Limburg en Overijssel. Hij woont bij boerenfamilies, een vrijgezelle dame, streng Gereformeerde gezinnen en Katholieke families. Keer op keer weet Eddy zich aan te passen. Zijn zwerftocht eindigt in het huis van bewaring in Zwolle, waar de kleine jongen enkele weken, als een crimineel, opgesloten wordt. Hier vandaan vertrekt hij in januari 1945 naar Westerbork, waar hij tot de bevrijding zal blijven.

Van Thijn heeft een mooie vertelstijl. Soms wat sober en afstandelijk, dan weer dichtbij met een kinderlijk blik. Het verhaal liet me zowel glimlachen als huilen. Vooral de stukken over de gevangenis en zijn reis naar Auschwitz deden me veel. Net als van Thijn stel ik een bezoek aan Auschwitz uit. Ook ik vind het te confronterend. Kan ik dit wel aan? In het boek staat dat het hier niet om draait. Een bezoek moet je zien als een eerbetoon aan de vele omgekomen mensen. Je moet jezelf niet de keuze laten. Het is een gewoon plicht die je behoort na te komen.

Meer: https://www.hebban.nl/spot/boeken-met-een-ster/nieuws/het-verhaal-ed-van-thijn