Outlaw Pete

Onbetwist de grootste Amerikaanse rocker van de jaren
zeventig en tachtig. Springsteen is geboren en getogen in Freehold, New Jersey en speelt vanaf
'65 in lokale groepen als Steel Mill en Dr. Zoom And The Sonic Boom. Zijn carrière komt in een
stroomversnelling als hij aanklopt bij een zekere Mike Appel, die in hem een opmerkelijk talent
vermoedt en hem voorstelt aan John Hammond, de ontdekker van o.a. Bob Dylan, reden waarom
Greetings From Asbury Park N.J. te snel wordt afgedaan als het volgende product van de zoveelste
Dylan-epigoon. Hoewel nog niet coherent van stijl en verre van afgewogen, laat Greetings From
Asbury Park N.J. wel al een aantal knappe composities horen. Op basis van The Wild, The Innocent
And The E-Street Shuffle wordt hij door sommige critici een van de belangrijkste ontdekkingen van
de jaren zeventig beschouwd, zeker nadat de gezaghebbende journalist Jon Landau de historische
woorden 'I saw rock and roll future and its name is Bruce Springsteen' heeft geschreven (Real
Paper, 22 mei '74). Bij het uitkomen van Born To Run besluit de platenmaatschappij hem dan ook
op een nog nooit vertoonde manier te lanceren, terwijl manager Appel erin slaagt om zijn protégé
dezelfde week op de omslag van zowel Time als Newsweek te krijgen. Mede vanwege de
groeiende invloed van Landau komt het tot een conflict tussen Springsteen en Appel, culminerend
in een slepend proces, zodat The Boss pas in '77 weer de studio in kan gaan met zijn E Street Band,
bestaande uit Steve Van Zandt (gitaar), Roy Bittan (piano/synthesizer), Danny Federici (orgel),
Clarence Clemons (sax/percussie), Garry Tallent (bas) en Max Weinberg (drums). Sterker dan
tevoren is op Darkness On The Edge Of Town het schijnbaar kansloze gevecht om
onafhankelijkheid het hoofdthema. De bombastische, op Phil Spector-achtige wijze
geproduceerde rock van Born To Run is door toedoen van Landau drastisch ingetoomd, wat de
zeggingskracht enorm vergroot. Op het dubbelalbum The River, algemeen geprezen als een
meesterwerk, bestrijkt Springsteen een indrukwekkende hoeveelheid deelgebieden van de
popmuziek. Ook inhoudelijk is er sprake van een forse stap voorwaarts, in die zin dat de
hoofdpersonen in de liedjes ouder en wijzer zijn geworden. Ze maken zich niet langer illusies,
maar hebben ook hun fatalisme weten te onderdrukken. Ofschoon hij na een uitputtende
wereldtournee te kennen geeft tot '84 rust te willen houden, komt hij al in de nazomer van '82
met Nebraska op de markt. Het album baart nogal wat opzien, omdat het amateuristisch klinkende
opnamen oorspronkelijk bedoeld zijn als demo's voor een nieuwe studioplaat. De luisterliedjes in
de traditie van Woody Guthrie laten zich echter niet omzetten in rock & roll, zo leert de
praktijk, vandaar dat Springsteen Nebraska presenteert als een solo-project. De liedjes
beschrijven met veel inlevingsvermogen het lot van individuen die als gevolg van maatschappelijke
verwikkelingen op een gruwelijke en niet zelden gewelddadige manier zijn doorgeslagen.
Ondertussen maakt Van Zandt een soloplaat, onder de naam Little Steven & The
Disciples Of Soul. De muziek op Men Without Women doet sterk denken aan die van Southside
Johnny & The Asbury Jukes, waarvan Van Zandt in de hoogtijperiode, vervat op I Don'T
Want To Go Home, This Time It'S For Real en Hearts Of Stone en gecompileerd op The Best Of
Southside Johnny And The Asbury Jukes, de grote man achter de schermen is. Voice Of America
verschilt als dag en nacht van Men Without Women. De soulvolle benadering met de blazers maakt
plaats voor een met veel synthesizers aangeklede soort geëngageerde hardrock. Ook Clemons
neemt met zijn hobby-orkestje The Red Bank Rockers een eigen plaat op, het volstrekt
pretentieloze Rescue. In '84 verschijnt van Springsteen eindelijk Born In The U.S.A., een
opmerkelijk harde rock-plaat, waarop hij zingt over het bestaan in de kleine stad ('a dead man's
town'), waar het leven grauw en uitzichtloos is, zeker als het werkloosheidspercentage er hoog is
opgelopen. Met de van Born In The U.S.A. afkomstige single Dancing In The Dark weet Springsteen
voor het eerst ook het tienerpubliek te bereiken, met als gevolg gigantische verkoopcijfers. Vlak
voor het begin van de nieuwe tournee stapt Van Zandt op om zich, zoals verwacht, geheel op zijn
eigen carrière te werpen. Zijn vervanger is niemand minder dan Nils Lofgren
(zang/gitaar/toetsen/accordeon), die voor het eerst van zich doet spreken als begeleider van Neil
Young op diens album After The Gold Rush uit '70. Datzelfde jaar nog debuteert hij verdienstelijk
met Grin, verder bestaande uit Bob Gordon (bas) en Bob Berberich (drums). Met zijn eerste
soloplaat Nils Lofgren levert hij in '75 zijn meesterwerk af, gevolgd door een serie wisselvallige
albums, die soms wel bescheiden hits bevatten, zoals Shine Silently in '79 en Valentine in '91. Dank
zij zijn medewerking aan de benefiet-single We Are The World van het collectief Usa For Africa,
stijgt de populariteit van Springsteen ook in Nederland tot ongekende hoogte: op een gegeven
moment in '85 staan er vier albums in de elpee-Top 50 en drie singles in de Top 40, waarvan maar
liefst twee in de Top 3. Datzelfde jaar scoort Clemons in duet met Jackson Browne een grote
Amerikaanse hit met de meezinger You're A Friend Of Mine, afkomstig van het verder
onbetekenende Hero. Ook Little Steven haalt in de hitlijsten, als componist en initiatiefnemer van
Artists United Against Apartheid. De aanstekelijke single Sun City en het bijbehorende album Sun
City/Artists United Against Apartheid pleiten voor de handhaving van de culturele boycot van Zuid-
Afrika, die nogal eens voor veel geld wordt geschonden. Aan het project wordt medewerking
verleend door een enorme rij artiesten, onder wie Afrika Bambaataa, Bono, Miles Davis, Bob
Geldof, Peter Gabriel, Bonnie Raitt, Joey Ramone, Lou Reed en uiteraard Springsteen.
Laatstgenoemde zingt ook een duet op Freedom - No Compromise, waarop Van Zandt erin
geslaagd is de zwarte stadsfunk van dat moment te combineren met rhythm & blues en
rock & roll alsmede etnische stijlen als salsa en reggae. Het politiek getinte album bevat
met Bitter Fruit, een duet met salsazanger Rubén Blades, een fraaie zomerhit. Kort daarvoor
verschijnt van Springsteen het monumentale Live/1975-85, een doos met maar liefst vijf elpees,
samengesteld uit alle grote tournees tussen '75 en '85. De box wordt met veel tam tam
gelanceerd, maar belandt al snel in de uitverkoopbakken. Ondertussen werkt Springsteen vrijwel
in zijn eentje aan Tunnel Of Love, een autobiografisch getint album vol liefdesperikelen. De
verwijzingen naar zijn wankele huwelijk met fotomodel/actrice Julianne Phillips zijn soms
ondubbelzinnig. Als gevolg van het intieme karakter van Tunnel Of Love verkoopt de plaat
aanmerkelijk minder dan Born In The U.S.A., hetgeen hem in staat stelt de concerten in de
Verenigde Staten een kleinschaliger karakter te geven. De twee optredens in de Rotterdamse Kuip
in de zomer van '88 roepen dan ook aanmerkelijk minder verrukte reacties op, al heeft de muziek
aan diepgang gewonnen. Opmerkelijk aan de concerten is de prominente rol van
achtergrondzangeres Patti Scialfa. Het jaar daarop sluit Little Steven het Haagse Parkpop-festival
af, nadat hij met Revolution een weinig overtuigend funkrock-getint album heeft afgeleverd. Een
prestatie van de eerste orde levert hij daarentegen als rechterhand van Southside Johnny, wiens
Better Days zowaar het onvolprezen Hearts Of Stone weet te evenaren. Naast een gastrolletje van
The Boss valt ook de medewerking op van de ritmesectie van The E Street Band, die inmiddels aan
de kant is gezet na de grootscheepse Amnesty International-toer van '88 met o.a. Peter Gabriel en
Sting. Ook privé verandert er het nodige in het leven van Springsteen, want hij sticht een gezin
met Scialfa, hetgeen zijn weerslag vindt in een tegelijkertijd uitgebracht tweeluik. Het moeizaam
tot stand gekomen Human Touch en het in een vloek en een zucht opgenomen Lucky Town laten
hem horen als een gelouterd man voor wie de liefde belangrijker is geworden dan de muziek.
Hoewel de composities er mogen wezen, missen beide albums de impact van weleer, getuige ook
de sterk tegenvallende verkoop. Begeleid door een kwintet met als enige oude getrouwe Roy
Bittan, aangevuld met een vijfkoppig gospelkoortje, slaagt hij er live al evenmin in om de vroegere
magie op te roepen. Daarentegen komt In Concert/Mtv Plugged, een ingetogen concert voor Mtv,
wel redelijk overtuigend over. Scialfa op haar beurt debuteert in '93 niet onverdienstelijk met het
door Mike Campbell geproduceerde Rumble Doll. Het jaar daarop krijgt de carrière van Springsteen
een onverwachte impuls met de single Streets Of Philadelphiavan de soundtrack van de Jonathan
Demme-film Philadelphia, handelend over een aan Aids lijdende advocaat. Het zwaarmoedige,
met synthesizers sober getoonzette nummer wordt een wereldhit en oogst maar liefst vier
Grammy's. Lofgren maakt een heel album vol filmmuziek, zij het dat Every Breath reguliere liedjes
bevat in het blues- en soulidioom, waarvan een viertal hartverscheurend worden gezongen door
oudgediende Bonnie Bramlett. Clemons komt op het instrumentale Peacemaker niet verder dan
meditatieve muziek met een hoog New Age-gehalte, terwijl Weinberg orkestleider wordt van de
Amerikaanse talkshow van Conan O'Brien. Begin '95 zorgt Springsteen voor een daverende
verrassing door de complete E Street Band op te trommelen voor een aantal opname-sessies,
waarvan een drietal stukken zullen verschijnen op Greatest Hits, dat ook een overblijvertje van
Born In The U.S.A. bevat. Op aandrang van regisseur Demme wordt voor de clip van Murder
Incorporated zelfs een optreden georganiseerd, op video uitgebracht onder de titel Blood
Brothers, waarbij het gezelschap er moeiteloos in slaagt de magie van de hoogtijdagen op te
roepen. De hoop op een wat langdurigere reünie wordt echter de bodem ingeslagen met het
verschijnen van The Ghost Of Tom Joad, een uitermate sober getoonzette soloplaat in de traditie
van Woody Guthrie. De Tom Joad uit de titel is de hoofdpersoon van The Grapes Of Wrath, de
klassieke roman van John Steinbeck over berooide boeren uit Oklahama die tijdens de grote
depressie van de jaren dertig hun heil gaan zoeken in Californië. Ook Springsteen gebruikt de
Gouden Staat als lokatie voor de tragische lotgevallen van verschoppelingen als illegale
immigranten en afgedankte oorlogsveteranen van veelal etnische afkomst, die de wanhoop
voorbij niet zelden tot criminaliteit vervallen met vaak rampzalige gevolgen. Zuiver muzikaal gezien
biedt The Ghost Of Tom Joad nauwelijks iets interessants, maar de door reportages en
documentaires geïnspireerde teksten zijn schokkend en aangrijpend, waarmee Springsteen
zichzelf als schrijver heeft weten te overtreffen. Ook zijn twee intieme soloconcerten in
Nederland in het voorjaar van '96 bezitten een zeldzame zeggingskracht. Ondertussen ligt dan de
soundtrack van Dead Man Walking in de winkels, waarop Springsteen het titelnummer zingt. Twee
jaar later opent Springsteen eindelijk de kluizen, waarin honderden onuitgebrachte opnamen
liggen om er de vierdelige box Tracks uit samen te stellen, waarop hij naar eigen zeggen zijn
loopbaan via een alternatieve route nog eens langsloopt. Vooral het ongebruikte materiaal uit zijn
begindagen blijkt verrassend interessant, terwijl uit de uiterst productieve periode tussen Born To
Run en Live/1975-85 naast een groot aantal ronkende rockers ook een aantal onbetwiste
prijsnummers merkwaardig genoeg zijn afgevallen. Kennelijk nostalgisch gestemd trommelt
Springsteen dan eindelijk The E Street Band inclusief Van Zandt bij elkaar voor een wereldtournee,
waarop hij een allesbehalve voor de hand liggende selectie uit zijn totale repertoire vertolkt. De
twee hartverwarmende concerten in het Arnhemse Gelredome roepen zowaar de hoogtijdagen
van begin jaren tachtig in herinnering, zoals nog eens wordt bevestigd door het dubbelalbum Live
In New York City. Dat de toekomst van de rock & roll vooralsnog niet tot het verleden
behoort, blijkt na deterroristische aanval op New York van 11 september 2001 als Springsteen van
verschillende kanten wordt gevraagd om zijn muzikale reactie te geven. Opgenomen met The E
Street Band kruipt hij op geloofwaardige wijze in de huid van de slachtoffers en hun
nabestaanden, waarbij alleen al de titel van The Rising getuigt van de veerkracht van het
Amerikaanse volk als wiens spreekbuis hij fungeert. Tijdens de daaropvolgende wereldtournee
vertolkt het uitgebreide gezelschap naast werk van The Rising opvallend veel oud materiaal in de
oorspronkelijke arrangementen. Scialfa komt in '04 plotseling op de proppen met het verrassend
sterke 23Rd Street Lullaby, waarop ze met hulp van een groot aantal muzikanten dierbare
herinneringen aan vroegere dagen afwisselt met overpeinzingen van wat er van de idealen,
aspiraties en verwachtingen in haar volwassen leven werkelijkheid is geworden. Inzake de
Amerikaanse interventie in Irak neemt Springsteen pas in een vrij laat stadium stelling, maar dan
neemt hij ook het voortouw met de Vote For Change-tournee, die de kiezers in de zogeheten
zwevende staten moet overhalen om Bush uit het Witte Huis te stemmen. In het titelnummer van
Devils & Dust geeft hij stem aan een Amerikaanse soldaat in Irak, maar voor de rest ligt
de thematiek in het verlengde van The Ghost Of Tom Joad, wat zich laat verklaren uit het feit dat
het gros van het materiaal uit die periode stamt. Evenals The Rising geproduceerd door de van
Pearl Jam bekende producer Brendan O'Brien is Devils & Dust alleen uitgebreider
geïnstrumenteerd dan The Ghost Of Tom Joad, terwijl ook stilistisch een breder terrein wordt
bestreken. Tijdens de daarop volgende solotournee imponeert Springsteen eens te meer door zijn
enorme zeggingskracht.

Bron: OOR Popencyclopedie