Soloists/The Netherlands Bach Socie - Weihnachtsoratorium (CD)

Bachs Weihnachtsoratorium Johann Sebastian Bachs Oratorium Tempore Nativitatis Christi, een cyclus van zes cantates voor de kersttijd, beleefde zijn gezamenlijke première van eerste kerstdag 1734 tot en met Driekoningenzondag 1735 in Leipzig. Een van Bachs redenen voor deze uitvoeringen was zijn zoektocht naar een meer permanent onderkomen voor de muziek van drie grootschalige gelegenheidswerken. Het betrof de muziek van de drie cantates (Drammae per Musica) voor leden van het prinselijk huis van Saksen: Hercules auf der Scheidewege BWV 213 (september 1733), geschreven voor de elfde verjaardag van prins Friedrich Christian van Saksen; Tnet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten! BWV 214 (december 1733) (Luidt, gij trommels! Barst, gij trompetten!), geschreven voor de verjaardag van Maria Josepha, kroonprinses van Saksen en koningin van Polen, en moeder van Friedrich Christian; en Preise dein Glcke, gesegnetes Sachsen BWV 215 (oktober 1734) (Looft uw geluk, o gezegend Saksen), geschreven voor de eerste verjaardag van de troonsbestijging van Augustus II, kroonprins van Saksen en koning van Polen. Deze cantates leveren het leeuwendeel van de aria's en koren voor de eerste vier cantates van het Weihnachtsoratorium. De vijfde cantate daarentegen is bijna volledig samengesteld uit origineel materiaal, en de zesde is in zijn geheel gebaseerd op een enkele kerkcantate, die niet in zijn oorspronkelijke vorm bewaard is gebleven. De keuze is wellicht ingegeven door het feit dat BWV 213-215 in zekere zin een soort cyclisch geheel vormden, waarbij gebruik werd gemaakt van vergelijkbare stijlen van tekst en muziek. Maar de belangrijkste reden voor deze grootschalige parodiecompositie was natuurlijk de muzikale kwaliteit en de feestelijke sfeer van de drie Saksische cantates, die zich gemakkelijk lieten vertalen naar het kerstverhaal. Bach gaf zijn (onbekende) librettist de opdracht de teksten van de refreinen en aria's zodanig te herschrijven dat deze muziek in wezen ongewijzigd kon worden hergebruikt, maar zoals te verwachten viel, kon hij de verleiding niet weerstaan om bij het herschrijven talrijke verbeteringen in de oorspronkelijke composities aan te brengen. Bachs overgeleverde schone laatste kopie van de volledige partituur uit 1734 biedt fascinerende documentatie over dit proces. Hij liet ook apart een fraai libretto drukken, vooral om zijn medeburgers in Leipzig en het publiek duidelijk te maken dat het hier om een groot oratorium ging, ondanks het feit dat de uitvoering verspreid was over zes zondagen en twee weken. In latere jaren hebben sommigen zich ongemakkelijk gevoeld bij de wereldlijke oorsprong van het Weihnachtsoratorium: het idee dat muziek uit een groep prinselijke verjaardagscantates ook kon dienen om de geboorte van Christus te vieren, was moeilijk te aanvaarden. Maar in de periode vóór de Verlichting werden regerende staatshoofden in een theologische context gezien: hun ambt was door God verleend en werd gezien als geheel losstaand van hun fysieke lichaam en goede (of slechte) daden. Daarom was de muziek die voor deze koningen werd geschreven per definitie zeer geschikt voor de verjaardag van die andere Koning, Christus, en het meest geschikt om de lof te zingen van de Heerser van de Hemelen. Pieter Dirksen, 2002 Vertaling: David Shapero