In verwarde staat Kritiek op een politiek van normaliteit

Voor iedereen die te maken heeft met de 'verwarde persoon' of wetgeving rondom geestelijke gezondheidszorg is dit boek zeer aan te raden. Ongetwijfeld zullen veel lezers zelf 'verward' worden van de vlijmscherpe kritiek. Maar verwardheid kan gezond zijn om ontwikkelingen vanuit een ander perspectief te zien. Karlijn wil er namelijk voor waken dat de samenleving een verlengstuk wordt van de gesloten afdeling van de psychiatrie. De nieuwe wetgeving van verplichte zorg thuis moet niet ingezet worden om de samenleving te ontdoen van 'verwarde personen', want dit werkt alleen maar beangstigend voor de personen die mogelijk al gevoelig zijn. Eigenlijk pleit ze ervoor om het woord normaal gedrag om te smeden tot sociaal gedrag. En in die andere zienswijze zouden meer mensen zich veilig kunnen voelen en ruimte hebben om zichzelf te ontplooien.

Je hoeft het niet met de schrijfster eens te zijn natuurlijk. Hopelijk zet het je wel aan het denken. Mij heeft het boek in ieder geval diep geraakt.

In dit prachtig geschreven, vlijmscherp kritische en humaniserende boek lezen we een terechte en zorgwekkende maatschappijkritiek over hoe macht omgaat met mensen die afwijken van de norm, maar ook een liefdevolle oproep tot meer interesse, liefde en compassie naar juist die groep.

Roex laat zien dat we een steeds striktere norm van normaliteit afdwingen en een groeiende angst en afkeer creëren richting mensen die afwijken (die niet alleen vanuit de politiek, maar ook onze cultuur lijkt te komen). Zij die (vermeend) afwijken worden allemaal - hoe divers ze ook zijn - onder de noemer 'verward' geschaard en daarnaast (vaker ten onrechte dan terecht) als (potentieel) gevaarlijk gezien door een morele paniek en angst die wordt gezaaid door onze overheid en cultuur, ertoe leidend dat de repressie naar kwetsbare mensen toeneemt. De 'verwarde persoon' is een gevaarlijk sociaal construct dat kan worden misbruikt om mensen die het niet meer trekken in dit systeem (door afbrekende sociale voorzieningen, groeiende ongelijkheid, steeds meer prestatiepijn en daarbij behorende geestelijke ellende) uit te sluiten en onderdrukken. Ik vraag mij daarom nu af: al zouden we aannemen dat er nu meer verwarde personen zijn, zijn zij dan niet een symptoom van een verwarde samenleving of systeem dat een steeds grotere druk op ons bestaan uitvoert?

Roex draait de vraag omtrent het vermeende gevaar over verwarde personen om, door te vragen of een samenleving en een politiek die angst voor verwardheid zaaien juist niet een gevaar vormen.

Roex haar maatschappijkritiek is sociologisch en filosofisch sterk onderbouwd door verwijzingen naar en gebruikmaking van intellectuelen uit de sociologie, psychiatrie en filosofie.

Haar boek leest hier en daar als een door Foucault geïnspireerd werk, daar Foucault zich zijn leven lang bezig hield met de vraag hoe in een samenleving of cultuur het Andere, het afwijkende, wordt gedefinieerd en hoe er daarmee samenhangend mee wordt omgegaan. Hij laat zien dat het 'normale' superioriteit claimt boven het 'abnormale', met als gevolg dat het normale een dialoog volgt over het abnormale en laatstgenoemde ook onderwerpt aan allerlei normaliseringsprocessen.

Roex laat knap zien hoe wij nu als cultuur het 'normale' definiëren (namelijk als het consumerende, producerende, autonome, rationele, werkende subject dat diens belastingen en rekeningen betaald en zich materieel verrijkt) en daartegenover het 'abnormale' als 'verward'. De definitie daarvan is, laat ze goed zien, echter zo vaag, onprecies en breed en wordt in verband gebracht met zoveel negativiteit dat 'verward' een soort culturele code is geworden die onze waarneming ervan kleurt, maar dan zodanig negatief, dat het verwarde wordt gestigmatiseerd, gedisciplineerd en onderdrukt. Hoe zich dat voltrekt, duidt ze knap theoretisch, maar ook verrassend praktisch.

Met Byung Chul Han laat Roex zien hoe we in een vermoeide samenleving belandt zijn doordat we de disciplinering die Foucault beschrijft hebben verinnerlijkt en ons leven verheven hebben tot prestatieprojecten die bijna niet meer zijn uit te houden. Wanneer we falen in die projecten, zoeken we de schuld daarvoor bij onszelf, hetgeen leidt tot zelfverwijten en soms zelfs zelf-agressie.

Roex maakt verder gebruik van denkers als Loïs Waqcuant om aan te tonen hoe er een neoliberaal strafsysteem is gecreëerd dat solidariteit afdwingt aan het kapitaal, hoe het daar naartoe permissief is, maar hoe intolerant en punitief het tegelijkertijd is naar de onderkant van de samenleving, namelijk naar hen die niet rendabel zijn of kunnen worden gemaakt voor de markt. De machtsmechanismen waar mensen aan onderworpen zijn komen dus niet alleen van binnen zoals Han beschrijft, maar ook van buiten, zeker voor degenen die de prestatiepijn niet meer trekken.

Het boek is meer dan de moeite waard.

Geschreven bij In verwarde staat

Dit is een boek die je op weg helpt om de term verward anders te bezien

Een hedendaagse kritisch sociologische kijk op de verwarde personen discussie in Nederland mag in geen enkele boekenkast ontbreken van de psychiater, maar vooral beleidsmakers en politici, die hiermee te maken hebben. Voor mij als psychiater was het verfrissend om te lezen hoe maatschappelijke ontwikkelingen ons vak kunnen beïnvloeden en hoe belangrijk het is om daar enerzijds oog voor te hebben en anderzijds tegenwicht tegen te geven. Voor de psychiatrie is het een uitdaging om te waken dat maatschappelijke problemen psychiatrische problemen worden, het tegen gaan verder gaande medicalisering. Mooi geschreven boek, persoonlijk, gedreven, soms wat scherp en mist het nuance, maar overall een must read!

Geschreven bij In verwarde staat

Geweldig geschreven boek over wat er in deze tijd aan de hand is.

Karlijn beschrijft goed leesbaar maar vlijmscherp en openhartig over een maatschappelijke kwestie.
Het heeft mij inzicht gegeven en is idd een must voor eigenlijk iedereen maar zeker degene die werkt,leeft of woont met mensen die het af en toe moeilijk hebben.

Karlijn Roex schreef met 'In verwarde staat' een urgent boek dat de leefwereld van een persoon met het label 'verward gedrag' sprekend in beeld brengt en daarnaast zichtbaar maakt wat die ervaring (er zijn meer mensen als Karlijn!) voor het systeem van beleid en organisaties betekent. Wat ik knap vind aan het boek is hoe zij het perspectief vanuit de 'verwarde persoon' in verband brengt met het perspectief dat de samenleving heeft op verward zijn: onze neiging om labels te plakken en in hokjes te stoppen is vanuit financieel en economisch oogpunt wel te begrijpen, maar leidt vaak niet tot een goede uitkomst voor de personen op wie het beleid is gericht.