Reinbert de Leeuw mens of melodie

Ik vind het top dat het boek "Reinbert de Leeuw, mens of melodie" is uitgegeven. Velen in muziek minnend Nederland zullen dit op prijs stellen. Ikzelf ben er heel blij mee, enerzijds omdat ik Reinbert de Leeuw heel hoog heb zitten (zijn geleverde muzikale kwaliteiten, zijn frisse bijdragen aan het uitbrengen van repertoire dat niet alledaags is, het genoegen dat ik -o.a. in Amsterdam en Enschede- beleefd heb aan het vele malen bijwonen van concerten onder zijn bezielende leiding) en anderzijds omdat de biografie ontwikkeld en geschreven is door een musicologe (en meer) van naam (Waarde Thea Derks, ik geniet van uw vraaggesprekken in het Muziekgebouw aan 't IJ en bij Radio-4; deze interviews -en nu ook het boek- zijn steeds heel betekenisvol en niet oppervlakkig of op sensatie gericht.). Hulde!

Reinbert de Leeuw, mens of melodie van Thea Derks is een ongeautoriseerde biografie van één van Nederlands grootste muziekpioniers. Ongeautoriseerd, omdat De Leeuw aanvankelijk zijn medewerking had toegezegd, maar daar op terugkwam. Het is breed uitgemeten in de pers, hij was kwaad over een aantal passages, dus gaf geen toestemming. Ik kom er op terug.

In vogelvlucht, De Leeuw is kind van twee psychiaters. Ouders, die hij jong verliest. Aanvankelijk studeert hij Nederlands, maar hij besluit voor de (moderne) muziek te kiezen. Hoewel hij muziek componeert, komt De Leeuw terecht in het spanningsveld tussen componeren en uitvoeren.

Dat is wat dit boek overduidelijk maakt. De Leeuw gaat volledig voor de muziek en de bedoelingen van de componist. Hoe lastig het werk ook, hoe veeleisend de componist ook, zelfs als de componist zichzelf tegenspreekt, De Leeuw staat volledig achter het werk en gaat onvermoeibaar door. Zonder overigens zichzelf te verliezen, hij brengt zijn eigen ideeën in en men luistert naar hem.

Uit het boek blijkt overduidelijk de immense betrokkenheid van De Leeuw bij de muziek die hij uitvoert. Componisten als Messiaen, Ligeti, Kurtág, Ustvolskaja, Gubaidulina, Vivier en natuurlijk Schönberg, hij pakt ze bij de lurven en weet zijn musici én het publiek mee te krijgen. Hij is daarbij niet de makkelijkste. Alles moet en zal precies volgens de wensen van de componist en hij drijft de musici tot het uiterste. Een proeve:

‘Dat hij zich soms schijnbaar bot of autoritair gedraagt, is geen vorm van arrogantie maar komt doordat hij volkomen opgaat in de muziek. Hij kan zich gewoon niet voorstellen dat anderen minder bevlogen en gedreven zijn dan hij en een compositie niet zo diep kunnen of willen doorgronden.’
De Leeuw herkent zich wel in deze analyse: ‘Voor mij geldt inderdaad: als je geen deelgenoot kunt worden van de extase van Messiaen, wat voor armzalig leven leid je dan?’

De Leeuw ten voeten uit. Ik heb dit boek als muziekliefhebber gelezen. In de kast staat het nodige van De Leeuw en zijn Schönberg Ensemble, maar ik heb enorm veel bijgeleerd. Ik kan het allemaal opnieuw beluisteren, met andere oren en dat is pure winst. Als je niet bekend bent met moderne muziek, dan spat de begeestering van De Leeuw je tegemoet, ik zou de muziek alle kans geven.

Dan de mens zelf. Ik ben er van overtuigd dat De Leeuw alleen voor de muziek leeft en deze zo zuiver mogelijk naar het publiek wil overbrengen. Derks laat hierbij iemand zien met al zijn kwaliteiten en valkuilen. Hij is celibatair, niet makkelijk en op het botte af soms. Hij is ook goedlachs en stralend enthousiast na een geslaagde uitvoering. Ik geloof best dat hij zijn invloed heeft doen gelden op de muziekcultuur daar waar hij kon, hoezeer hij het ook ontkent. Ik geloof ook dat dat niet was ter zelfverrijking, maar dat het wel degelijk om de muziek ging. Waarom De Leeuw zo woedend was toen de biografie ongeautoriseerd verscheen? Waarschijnlijk vanwege zijn privé-leven, waarvan hij vindt dat het niet terzake doet. Het geeft mij echter een volledig beeld van een groot musicus. Ik zou blij zijn met zo’n monument.

Een zeer prettig geschreven biografie met veel informatie over de tijdgeest die een levendig en onderhoudend verhaal opleveren. Zeker aan te bevelen.

Het is slechts interessant voor kleine doelgroep. Erg goed geschreven. Heb ervan genoten.

Hoewel soms wat ongestructureerd is dit boek van Thea Derks een zeer boeiende biografie geworden, over de musicus Reinbert de Leeuw, zijn invloed op het (Nederlandse) muziekleven en de geschiedenis van de hedendaagse muziek in Nederland. De Leeuw heeft een lans gebroken voor veel onbekende componisten en is alleen daarom al van onschatbare waarde voor het muziekleven. Ook wordt duidelijk dat hij soms wel een erg grote stempel op het politieke culturele beleid heeft gedrukt waarvan sommige componisten die niet in het straatje van De Leeuw passen het slachtoffer van werden. Gelukkig gaat het grootste deel van het boek over de musicus Reinbert de Leeuw en niet over de mens want het deel over de persoonlijkheid en zijn persoonlijk leven is minder geslaagd.
Er zijn veel verschillende en tegenstrijdige meningen over de persoonlijkheid van de musicus. In grote lijnen wordt hij beschreven als een egocentrisch en bot man. Als je hem in interviews ziet mist hij echter de arrogantie die heel wat dirigenten hebben en komt hij over als een zeer gepassioneerd mens die voor de muziek leeft. En passant blijkt hij toch heel wat vrienden te hebben.
Vooral het (gebrek aan) liefdesleven intrigeert de schrijfster bovenmatig. Herhaaldelijk wordt gespeculeerd over liefdesrelaties die De Leeuw al dan niet zou hebben gehad. Feiten hierover komen niet boven tafel, slechts speculaties om het maar geen geroddel te noemen. Voor een buitenstaander wordt al met al niet echt duidelijk hoe De Leeuw als persoon is, wel hoe hij is als musicus en dat is ook verreweg het belangrijkst.