De angst voor vrijheid De vlucht in autoritarisme, destructivisme, conformisme

Geschreven bij De angst voor vrijheid

Dit boek is een klassieker. Het is een sterk onderbouwde studie naar de frictie tussen de aangeboren drang van de mens naar vrijheid en tegelijkertijd het instinctief verlangen naar onderwerping. De moderne maatschappij (onze democratie) gaf onafhankelijkheid en redelijkheid, maar ook angst en machteloosheid. De angst voor eenzaamheid en een gevoel van een te grote verantwoordelijkheid hebben wegens het toenemende individualisme kan de neiging bevorderen van het vastklampen aan totalitaire hiërarchie. Volkomen actueel dus.

Geschreven bij De angst voor vrijheid

Fromm analyseert het begrip vrijheid in zijn psychologische betekenis. Alle mensen koesteren een diep verlangen naar vrijheid, maar paradoxaal genoeg zijn ze tegelijk ook bang voor die vrijheid. De evolutie en de geschiedenis hebben ons tot vrije autonome individuen gemaakt, die eigen keuzen kunnen maken. De mens is psychologisch meer zichzelf geworden. Fromm noemt dat proces 'individuatie', een term die hij aan Jung ontleende. Die individuatie laat zich aardig herkennen in het kind dat zich in zijn groei ontdoet van zijn primaire bindingen met zijn opvoeders, en uitgroeit tot een volwassene. En ook als volwassene kan die individuatie doorgaan. Zijn vrijheid werkte beangstigend, want zelfs zijn levensonderhoud was minder zeker geworden. Het gaf de gemiddelde mens een onzeker en machteloos gevoel. We vinden dat o.a. weerspiegeld in de theologieën van Luther en Calvijn. Daarin is de mens onzeker, zondig en angstig, en voor zijn heil afhan-kelijk van een buiten hem gelegen God. Dat proces van individuatie maakte alleen een elite sterker. De gemiddelde mens voelde zich door de nieuw gewonnen vrijheid verzwakt. Psychologisch gezien resulteerde zijn vrijheid in eenzaamheid, isolement en angst. En de mens vlucht dan in autoritarisme, destructisme en conformisme.
Verder voldoet het aan de verwachtingen.

Geschreven bij De angst voor vrijheid

Alhoewel het boek in 1941(!) is uitgekomen en door het taalgebruik wat ouderwets aandoet, is het nog steeds actueel. In onze, graag als ‘open’ bestempelde, samenleving bestaat nog steeds veel xenofobie, angst voor de opkomst van de islam, criminaliteit, gevolgen van een economische recessie etcetera. Het boek geeft een historische en psychosociale verklaring voor de verschillende (afschrikwekkende) reacties van mensen op hun angsten. Het antwoord van Fromm ligt vooral in een bewustere, betere opvoeding en een goede bewaking van de democratische rechtsorde. Wat kan de huidige manager nu met deze inzichten? De heldere kijk op mens en maatschappij op macroniveau, kan op meso- en microniveau vertaald worden naar gedrag van mensen in organisaties. Veel (negatief) gedrag van medewerkers is gebaseerd op angst. Het is dan ook voor managers en leiders een belangrijke taak om zoveel mogelijk veiligheid te verschaffen. Het bewustzijn van de oorzaak van (negatief) gedrag maakt je niet alleen milder in het oordeel over dit gedrag maar kan je ook effectiever maken in het bedenken van oplossingen. Zo kan het gevoel van angst en machteloosheid bijvoorbeeld verminderd worden door medewerkers werkelijk te betrekken bij het beleid en ze concrete invloed te geven op hun eigen werksituatie. Hoewel het boek niet altijd even toegankelijk is, vind ik het een aan te bevelen standaardwerk voor iedereen die in zijn werk veel met mensen omgaat.

De pluspunten van dit boek vind ik: heldere boodschap
Maar wat ik jammer vind: moeilijk/Ingewikkeld