Het slimme onbewuste denken met gevoel

Geschreven bij Het Slimme Onbewuste

“Reason is the slave of passion”. Deze uitspraak van David Hume speelde door mijn hoofd toen ik het boek “Het slimme onbewuste” van Ap Dijksterhuis las. Het centrale thema dat hij daarin behandelt is dat het bewustzijn wordt overschat, terwijl het onderbewustzijn daarentegen sterk wordt onderschat. Hij illustreert dit met talloze experimenten die door hemzelf of door collega’s in het vakgebied zijn uitgevoerd.

Vanuit mijn achtergrond in mathematische besliskunde en de aandacht die binnen CMMI, een referentiemodel voor verbetering van software ontwikkelingsprocessen, wordt besteed aan analyse en uitkomsten van beslissingen (Decision Analysis and Resolution), werd ik geintrigeerd door het hoofdstuk over het nemen van besluiten in complexe situaties. Uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van besluiten niet toeneemt, eerder afneemt, naarmate er langer bewust wordt nagedacht over verschillende alternatieven en de bijbehorende consequenties. Een veel betere strategie is om er een nachtje over te slapen. In die tijd wordt het vraagstuk in het onderbewustzijn opgelost, waarna de uitkomst aan het bewustzijn wordt medegedeeld. Hoezo criteria, afweging, compensatorische- en niet-compentatorische beslisregels? Hoogst interessant en ik ben van mening dat iedere training over besliskunde moet worden vergezeld van aandacht voor de onbewuste psychologische processen.

Het boek is duidelijk geschreven voor het grote publiek. Het heeft een bescheiden diepgang, telt niet meer dan 220 pagina’s en leest makkelijk weg. Het geeft daarmee een heel leuke introductie in het onderwerp bewustzijn versus onderbewustzijn en stemt tot nadenken. Het geeft een mooi overzicht van wat de wetenschap reeds weet over dit onderwerp en waar nog ruimte is voor verder onderzoek.

Dit boek leest lekker weg en heeft mij een nieuwe kijk op het leven gegeven. Ik raad het iedereen aan om te lezen. Door het boek neem ik makkelijker belezen en laat ik me leer leiden door het onbewuste, wat mij tot nu toe veel goeds heeft gebracht.
Het boek bestaat uit 9 hoofdstukken:
1. Het vallende bewustzijn
2. Het moderne onbewuste
3. Onbewust waarnemen
4. Onbewust iets menen
5. Onbewust beslissen
6. Onbewuste creativiteit
7. Onbewust doen, deel 1
8. Onbewust doen, deel 2
9. Maar toch …

Hoofdstuk 1.
Hier wordt verteld hoe het bewustzijn in elkaar zit.
Er worden verschillende misverstanden ontkracht, zoals dat veel mensen denken dat het bewustzijn ons typisch menselijk maakt en dat we er vanuit gaan dat ons bewustzijn ons intelligent en rationeel maakt.
Het belangrijkste misverstand volgens de auteur is dat we denken dat het bewustzijn de baas is in ons brein.
Bij verreweg het grootste gedeelte van ons gedrag speelt ons bewustzijn namelijk geen enkele rol.
In dit hoofdstuk  verwijst de auteur naar verschillende hoofdstukken, waarin er uitgebreider over de bepaalde onderwerpen zal in worden gegaan.
Volgens de auteur is de Descartes de hoofdschuldige voor de eeuwenlange onderschatting van het belang van het onbewuste.

Hoofdstuk 2.
In dit hoofdstuk lees je dat bewustzijnservaringen op zekere hoogte samenhangen met wat er daarvoor en daarna gebeurt. Ook legt de auteur uit waarom de theorie van Freud over het bewustzijn en onbewustzijn niet klopt. Er worden verschillende theorieën uitgelegd.
De auteur vindt dat het een beter uitgangspunt is om aan te nemen dat het bewuste zo ongeveer alles doet wat psychologisch van belang is, en dat ons bewustzijn alleen af en toe geconfronteerd wordt met het eindproduct van de onbewuste processen. Hoe noemt enkele voorbeelden waarin dit blijkt, zoals het cocktailpartyeffect en het dunne-plakjes-gedrag.
Er wordt kort verteld wat in welk hoofdstuk is te lezen en waar dit boek niet over gaat.
Het gaat niet over het freudiaanse onbewuste en het is geen ‘zelfhulpboek’.

Hoofdstuk 3.
Dit hoofdstuk gaat over onbewuste waarneming. Het hoofdstuk begint met een voorbeeld waaruit blijkt dat we onbewust veel meer waarnemen dan wij denken. Ook lees je dat mogelijk het onbewuste gevoeliger is dan het bewuste. Dit blijkt uit enkele onderzoeken, maar de vraag blijft of het werkelijk zo is.
Ook lees je over de vraag of het subliminale waarneming bestaat. Dit is een waarneming die onder de waarnemingsdrempel van het bewustzijn valt.
Er zijn verschillende fenomenen bekend waaruit blijkt dat deze soort waarnemingen nuttig zijn, zoals het ‘mere-exposure-effect’, het negativiteit effect en evaluatief conditioneren.
Ook worden er voorbeelden genoemd waarom het juist onnuttig zou zijn.
Uit alle onderwerpen uit dit hoofdstuk blijkt dat bewuste waarneming slechts een zwakke afspiegeling is van de enorme rijke hoeveelheid informatie die we onbewust verwerken.

 
Hoofdstuk 4.
Dit hoofdstuk gaat dieper in op de rol van het onbewuste in de meningen die we over dingen hebben. Je leest dat je onbewuste mening en je bewuste mening vaak van elkaar verschillen en waardoor dit komt. Uit dit hoofdstuk blijkt dat de onbewuste mening vaak belangrijk is dan de bewuste mening.
Bewuste meningen worden vaak door verschillende factoren beïnvloed.
Het gedrag wordt vaak beïnvloed door onze onbewuste mening.

Geschreven bij Het Slimme Onbewuste

De stelling dat het onbewuste alles bepalend is, is in het algemeen onjuist. Ons onderbewuste geeft ons informatie. In ons bewustzijn beschouwen we die informatie en maken we een bewuste keus. In hoeverre iemand zo handelt, is afhankelijk van het niveau van bewustzijn van de persoon. Daar is een zeer grote variatie in: bepaalde mensen staan zeer bewust in het leven en anderen zeer onbewust.

Voorbeeld: Iemand laat me in een vergadering niet uitpraten en ik word woedend. Als ik op een laag niveau van bewustzijn in het leven sta, ga ik meteen schelden of sla ik er meteen op, of houd ik mijn mond en zit ik me inwendig helemaal op te vreten. Als ik op een hoger niveau van bewustzijn ben, neem ik het plotseling opkomende gevoel van woede in mezelf waar. Vervolgens evalueer ik dit gevoel: komt het uit het hier en nu, of is het een oude, opgeslagen woede die nu getriggerd wordt? Als ik voldoende gevoelig ben, kan ik dit voelen. Aha, mijn ouders luisterden vroeger ook niet naar me en daar ben ik woedend over, maar die woede kon ik destijds niet uiten en draag ik nog steeds bij me. In de vergadering, het hier en nu, kies ik vervolgens bewust wat ik met deze woede doe en stem ik mijn reactie op het hier en nu af. Mijn gedrag wordt dus uiteindelijk door mijn bewustzijn bepaald; het onderbewuste treedt als een soort informant op.

Dankzij ons bewustzijn kunnen we ons uit de gevangenissen van dit soort conditioneringen bevrijden, vrijer en verantwoordelijker in het leven staan en het leven als meer vervullend ervaren. Het bewustzijn is cruciaal voor onze kwaliteit van leven.

Bewustzijn is niet hetzelfde als denken. We kunnen heel goed in een denkpatroon vastzitten, zonder dat we ons daarvan bewust zijn. Voorbeeld: Ik moet een belangrijke keus maken en probeer dat al denkend te doen. Ik zet alle voors en tegens op een rijtje en probeer die tegen elkaar af te wegen en de verschillende weegfactoren daarbij te bepalen, maar ik kom geen steek verder; ik blijf in cirkeltjes ronddraaien. Plotsklaps word ik me daarvan bewust en realiseer ik me dat dit mijn valkuil is: veel teveel in mijn hoofd zitten. Ik maak mijn hoofd leeg en stel de vraag aan mijn hart. Het antwoord komt onmiddellijk en ik voel dat dit de juiste keus is. Bewustzijn is dus geen denken, maar een gewaarzijn, zonder dat daar woorden of gedachten aan gekoppeld zijn.

Het idee dat het onderbewuste alles bepalend is, past in een filosofische school van determinisme: wij zijn ons brein, de vrije wil bestaat niet, het onderbewuste bepaalt alles enzovoorts. Dit zijn filosofische opvattingen; het zijn geen bewezen wetenschappelijke uitspraken. Over wat het bewustzijn precies is, heeft de wetenschap eigenlijk geen flauw idee.

Mark Wijnands
De Meern

Het is als lezer van dit boek ontnuchterend om te ontdekken dat ons bewustzijn allerminst de baas is in ons brein. De schrijver licht dit aan de hand van vele praktische en heldere voorbeelden toe.
Het is echter ook fijn te lezen dat we ook niet zonder ons bewustzijn kunnen leven. Het bewustzijn zorgt immers voor onze subjectieve ervaringen. Zonder je bewustzijn zou je nergens van kunnen genieten, bijvoorbeeld goed eten, goede muziek, de natuur etc. . Ik zou het bewuste ook niet willen inleveren voor het onbewuste. Ik kan slechts aanraden dit boek te lezen. Voor mij was in elk geval een eye-opener dat "de onbewuste waarneming meer kan zijn dan de bewuste waarneming, dat onbewuste meningen belangrijker zijn dan bewuste meningen, en dat beslissingen vaak beter zijn als ze het resultaat zijn van onbewuste in plaats van bewuste arbeid". Veel leesplezier.

Geschreven bij Het slimme onbewuste

Voor iedereen die voor belangrijke keuzes staat een heel handig boek om te lezen.
Het geeft je net even een ander gezichtspunt, waarna je verder kunt. Leesbaar geschreven ook. Ik vind het een aanrader.

De achterkant van de boekomslag geeft een goede samenvatting van de inhoud van het boek. Ondanks het complexe thema leest het boek lekker weg. Het is begrijpelijk en met humor geschreven.

Geschreven bij Het slimme onbewuste

Het boek is goed leesbaar door gebruik van gangbare woorden in de eerste plaats.
Ik ben het niet helemaal met de schrijver eens, maar hij het is hem gelukt om een tipje van de sluier op te tillen, om een kijkje te kunnen nemen in het voor ons (bewust) onzichtbare.
Met name de vermelding van verschillende wetenschappelijke onderzoeken en conclusies hieruit, maken dat het boek goede en waardevolle informatie verschaft.
Zeker een aanrader om te lezen en jezelf een eigen mening en/of indruk te vormen.

Geschreven bij Het Slimme Onbewuste

Makkelijk leesbaar boek met leuke voorbeelden. Veel wat er in staat is ook herkenbaar. Door het lezen van het boek krijg je ook veel vragen waar niet of beperkt op ingegaan wordt, maar dat heeft denk ik te maken met de stand van de wetenschap. Niettemin een aanrader voor een ieder die meer weten over het nemen van beslissingen.

Sinds mijn masterscriptie ben ik geïnteresseerd in het onbewuste van mensen en hoe dit het gedrag en de keuzes van een individu kan beïnvloedden. Dit boek sluit hier enorm op aan en geeft mij op een heldere en vaak grappige manier meer inzicht in het onbewuste en zijn invloed op het leven.

Geschreven bij Het Slimme Onbewuste

Erg interessant boek voor wie meer wil weten over het onbewuste. Het boek is heel fijn en vlot geschreven waardoor het ook makkelijk te lezen voor mensen die niks van het onderwerp afweten. De zwakte van het boek is dat het het onderwerp slechts van één kant belicht hoewel er ook heel veel tegenstrijdige onderzoeken te vinden zijn. Het boek is ook erg nuttig voor marketing strategieën.