Holland Neutraal De Nederlandsche Leger- en Vlootfilm

Dit boek is geschreven door historicus Tom Sas. Dat hij historicus is, is goed te merken aan zijn gedetailleerde beschrijvingen en bronvermelding. Holland Neutraal gaat over “de Nederlandsche Leger en Vloot film”. Sas beschrijft hoe begin vorige eeuw het idee ontstond voor een heuse bioscoopfilm over het leger. En daar blijft het niet bij. Hij beschrijft wie er bij de totstandkoming betrokken waren, hoe de onderlinge verhoudingen lagen, welke problemen er waren door schaarste van filmmateriaal in oorlogstijd, hoe de film werd ontvangen en of er sprake was van een glorieuze rondtocht door de wereld.
Het fenomeen bioscoopfilm werd aan het begin van de vorige eeuw steeds populairder. Het was hét instrument om een grote massa te kunnen informeren en te kunnen vermaken met bewegend beeld. Filmmakers zoals de gebroeders Mullens (handelend onder de naam Firma Alberts Frères) zochten naar allerlei vernieuwende mogelijkheden om hun kunsten aan de man te brengen. De broers hebben een tijd samengewerkt maar op een gegeven moment creëren zij hun eigen werkomgeving, Albert in Amsterdam en Willy in Den Haag.
Willy Mullens is uiteindelijk dé man achter de film. Hij weet de Nederlandse regering ervan te overtuigen dat het een goed idee is om het Nederlandse leger en de Nederlandse vloot in beeld te brengen. Dat zou gebruikt kunnen worden om de burgers meer te laten weten over de dagelijkse bezigheden van het leger, om hen gerust te stellen dat het leger voldoende getraind, georganiseerd en van materieel voorzien was om uitdagingen vanuit het buitenland te kunnen weerstaan. Verder zou het ook prima promotiemateriaal zijn voor gebruik in de koloniën en het buitenland om Nederland goed op de kaart te zetten.
In de Eerste Wereld Oorlog heeft Nederland haar uiterste best gedaan om neutraal te zijn en te blijven. Het is in onze huidige maatschappij, waarin Nederland overwegend een pro-Europa opstelling inneemt, best apart om te beseffen dat deze neutraliteit met name werd ingegeven door de angst om in een bepaalde hoek terecht te komen waardoor een aantal handelsactiviteiten misschien wel risico liepen.
Het is zowel verfrissend als verbijsterend om te lezen over hoe er wordt onderhandeld welke onderwerpen en welke troepenbewegingen in beeld gebracht mogen worden en welke vooral niet. Hoe er voor gezorgd moet worden dat Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik voldoende te zien zijn. Hoe er iemand wordt aangesteld die toezicht moet houden bij de opnames en ook eerst de beelden moet beoordelen voordat het in de film verwerkt mocht worden. Alles wordt op alles gezet om het “beeld” dat Nederland en het buitenland over ons leger en vloot moest hebben, zo perfect mogelijk te maken.
Na de première is het natuurlijk afwachten hoe de film is ontvangen. Zoals te verwachten zijn er heel veel positieve berichten maar ook enkele meer kritische beoordelingen. En ook de onderlinge haat en nijd barst los (bijvoorbeeld de ontevredenheid binnen de parlementaire geledingen dat er niemand van de volksvertegenwoordiging bij de première aanwezig was).
Interessant boek over een film waarover ik nog nooit gehoord had.

Bij het zien van de cover van Holland Neutraal van Tom Sas krijg je het idee dat je een vrolijk boek gaat lezen over een stel mannen die een gezellige tijd met elkaar hebben. De titel geeft aan waar het boek over zal gaan. Iedereen die ook maar een beetje bekend is met de geschiedenis van Nederland weet wel waar de titel op slaat.

Het voorwoord en de inleiding maken nieuwsgierig naar het boek, je wilt meteen verder lezen om er meer over te weten te komen.

Het is een heel interessant boek waarin het gaat over de verfilming van Holland Neutraal. Je krijgt een goed beeld van hoe de regering van destijds wilde laten zien dat Nederland neutraal bleef in de Eerste Wereldoorlog, dat ze nergens in meegezogen wilden worden door welk land dan ook.

Holland Neutraal van Tom Sas vertelt het verhaal van hoe de film is ontstaan, wie de filmopnames mocht maken, waar hij zich aan moest houden, hoeveel meter film hij gebruikte en hoeveel dat indertijd koste, hoe de film werd gemaakt, wat er allemaal bij kwam kijken, wat je kon zien in de film, wanneer de film in première ging, waar dat was, wat de kosten waren om de film in het buitenland te vertonen en wat er met de film naar de Eerste Wereldoorlog is gebeurd, waar die is gebleven. Daarnaast lees je stukjes recensies over de film uit die tijd. Vaak positief, maar vaak ook kritisch.

Het is een interessant stukje geschiedenis die ook heel goed het tijdsbeeld van toen weergeeft. Zo lees je over waarom Wilhelmina zo geïnteresseerd was in de Nederlandse krijgsmacht, wanneer de eerste vaste bioscopen verschenen, hoe het er indertijd aan toe ging in de Nederlandse krijgsmacht en de films die op filmbanden werden opgenomen dat per meter ging.

De foto's maken het boek compleet. Je krijgt een nog beter beeld van een aantal genoemde mensen en de opnames. Het enige minpuntje is dat de noten achterin staan in plaats van onder de genoemde pagina. Het was beter geweest dat die onder genoemde pagina stond zodat je niet hoeft te zoeken.

Kortom; Holland Neutraal van Tom Sas is een heel interessant boek over de film Holland Neutraal, hoe die is ontstaan, hoe die is gemaakt, wat er allemaal bij kwam kijken en hoe men op de film reageerde. Aan het eind vertelt de auteur iets over zichzelf, over wat hij doet en zijn interesse in de Eerste Wereldoorlog.