Postvogel roman

POSTVOGEL – door Firoozeh Farjadnia

Een boeiend boek, dat wat kabbelend begint maar je al gaandeweg het verhaal intrekt. Zo sterk dat ik het af en toe even moest wegleggen om wat afstand te kunnen nemen.
In eerste instantie kon ik me niet direct oriënteren waar stukken in het verhaal zich afspeelden, maar dat geeft het boek juist ook een meer overstijgende, universele dimensie. Dit geldt ook voor de rode lijn in het verhaal: over wat er in Iran gebeurde in de jonge jaren van de hoofdpersoon en hoe dit doorwerkt in haar leven in Nederland.
Het boek beschrijft op indringende wijze hoe een meisje, dat opgroeit in een familie in de politieke oppositie van Iran, in haar eigen wereldje leeft, op zichzelf teruggeworpen is en – hoe jong ze ook is – daarin haar eigen verantwoordelijkheid neemt. Is het om haar familie te ontlasten, dat zij niet haar waarneming deelt dat ze op straat wordt gevolgd? Is deze verantwoordelijkheid wel te dragen voor een jong meisje, om zo alleen te zijn met haar onzekerheid, haar angst en de vraag wie ze kan vertrouwen? Kan ze de man van het winkeltje die haar meer aandacht en vriendelijkheid geeft dan haar eigen familie, wel vertrouwen? En is het dan haar schuld als daadwerkelijk haar tante waarmee ze zich het meest verbonden voelt, verdwijnt? Kortom, de onderhuidse dilemma’s sluipen het verhaal in, dilemma’s waarmee dit kind al op zo jonge leeftijd wordt geconfronteerd.
Het meest indrukwekkende van het boek is om tussen de regels door te lezen hoe ook na haar vlucht uit Iran, die jeugdervaringen in alles blijven doorwerken. Ze is in Nederland beland, een land waar ze dacht vrij te kunnen zijn: vrij van angst, van schuld, van dilemma’s. Maar ook hier wordt ze met vergelijkbare dilemma’s geconfronteerd. Op haar stageplaats in een architectenbureau, waar ze haar Nederlandse collega’s overigens raak typeert met hun subtiele vormen van discriminatie en onverschilligheid, is er opnieuw de vraag wie ze kan vertrouwen. Ook als de deadline nadert voor haar verblijfsvergunning, weet ze alleen maar zich stil te houden, alleen heel voorzichtig af en toe te informeren en verder en af te wachten, en neemt ze daarmee precies de zelfde strategie aan die ze als kind al onbewust aannam. Ondertussen groeit de spanning in het boek, over iets dat zich pas op de laatste bladzijden in het boek ontvouwt...
Firoozeh Fadjadnia bedient zich van een taalgebruik dat natuurlijk en invoelbaar is. Ze heeft ermee bovenal een verhaal geschreven dat ongemerkt onder je huid gaat zitten en je niet gauw loslaat.

Sylvia I. Saakes

Een begaafd kind van 10 a 12 jaar raakt verwikkeld in politieke activiteit van haar familieleden. Als een scholier van wie niemand zal verdenken wordt zij gebruikt als een postbode. Familieleden worden gearresteerd. Vervolgens breekt er oorlog uit en het leven van het kind is geen leven van een kind meer. Mede hierdoor heeft Firoozeh haar boek gedragen aan “iedereen die door een oorlog or revolutie geen kind kon zijn”.
Jaren later moest zij vluchten. Zij is de eindeloze beperkingen, angsten en verplichtingen zat. “Dat was toch wat ik wilde? Me verstoppen in een vreemd land tussen mensen die me niet kennen, een onbekende blijven”. In Nederland wachten haar echter andere soorten problemen op, die haar eerder meegemaakte belevenissen en angsten terugroepen. Eenzaamheid, onzekerheid, onbegrip door de anderen.
In haar dagelijkse contacten met gewone mainstream Nederlanders voelt zij telkens weer haar zwakke positie in een vreemde maatschappij. Van zoektocht naar vrijheid komt zij tot de kennis dat vrijheid een heel relatief besef is.
Daarnaast knaagt er iets in haar geest, een gewetensprobleem, alsof ze haar dierbaren, vrienden en haar volk in de steek heeft gelaten: “Wat als iedereen weggaat en ergens in afzondering belandt, zichzelf verlost van het bittere verleden en geen verantwoordelijkheden meer neemt?” Zij begint zich af te vragen of het überhaupt een goede beslissing was om haar huis en haard achter te laten om op zoek naar haar persoonlijke vrijheid in een onbekende wereld terecht te komen.
Bij een goede vriend in Nederland die stervende is moest zij enkele woorden uit haar hart kwijt: “Al jaren ben ik zoekende. De ene dag zoek ik naar een plek in de wereld die mij veiligheid kan bieden en waar ik een beter mens kan worden. De andere dag zoek ik naar een ideologie die mij betekenis kan schenken. Ik verlies mijn dierbaren en ik mis mijn basis, mijn wortels. Al heel lang weet ik dat ik verdwaald ben ...”.
Dit is geen ideologisch getint verhaal maar een mensenverhaal vermengd met sociaal-filosofische inzichten, een verhaal dat het lezen de moeite waard is.

Recensie door: Arsen Nazarian