Wij zijn ons brein van baarmoeder tot alzheimer

Het brein dat denkt dat het Dick Swaab is heeft een onderhoudend boek geschreven over de werking van het brein. Het bestaat eigenlijk uit een groot aantal columns, die, zoals hij zelf schrijft in het voorwoord, in iedere gewenste volgorde gelezen kunnen worden. De werking van de hersenen wordt meestal afgeleid uit ziektegevallen. De dingen die mensen niet meer kunnen als bepaalde delen van hun hersenen zijn beschadigd correleren blijkbaar met die delen. Of de hersenen de oorzaak zijn van de geest of dat de geest gebruik maakt van de hersenen is zo niet vast te stellen, maar Swaab behoort tot de materialistische, reductionistische stroming (zoals veel neurologen) die stelt dat de geest simpelweg de werking van het brein is, en niets meer. Vandaar de titel. Helaas gaat slechts een klein deel van het boek over deze interessante kwestie, zodat de titel de lading niet dekt.

Swaab vervalt zelf regelmatig in een dualistische manier van denken. Hij schrijft zinnen als: 'De puber moet wennen aan een geheel vernieuwd brein'. Maar wie is die puber dan? Die ís toch zijn brein? Wie is dat dan die aan dat brein moet wennen? Hieruit blijkt hoe moeilijk het is om Swaabs filosofische propositie te handhaven. Dat de menselijke geest niets anders is dan het (letterlijk) willoze eindresultaat van molekulen die bewegen op basis van de natuurkrachten komt totaal niet overeen met de manier waarop wij ons bestaan ervaren. Namelijk als wezens die veroorzakers zijn, dingen doen met een bedoeling, en morele keuzes maken. De bewijslast voor Swaab's propositie is dus heel zwaar, maar jammer genoeg draagt hij geen enkel argument aan. Omdat we onze geest wel degelijk ervaren rest hem niets anders dan die tot illusie te verklaren. Dat is echter geen deugdelijke verklaring. Daarmee zou alles 'verklaard' kunnen worden. Als Newton de appel die hij zag vallen als illusie had bestempeld was hij snel klaar geweest maar had hij nooit een natuurwet ontdekt.

De poging het bewustzijn op een reductionistische, materialistische manier te verklaren leidt bovendien tot een dehumaniserende en nihilistische visie op de mens als een speelbal van natuurkrachten, zonder vrije wil. Een door genetica en vroege hersenontwikkeling bepaalde organische robot die niet verantwoordelijk kan zijn voor wat hij doet.

Of wij ons brein zijn komt eigenlijk maar heel even ter sprake in het boek, en Swaab schrijft dan: 'wat er neurobiologisch gezien precies nodig is om deze nieuwe eigenschap, het bewustzijn, te laten ontstaan uit zenuwcelaktiviteit houdt vele hersenonderzoekers bezig'. Tsja, met die mededeling schieten we niet veel op. En daar zou het boek nou juist over gaan.

De massale interactie van miljarden hersencellen waardoor berekeningen worden uitgevoerd op basis van input van informatie uit de zintuigen, en een output gegenereerd wordt in de vorm van adequaat gedrag leidt alleen maar tot een intelligente, door natuurlijke selectie ontstane, organische computer of robot, een geestloze Zombie. Wellicht zal door mensen uit niet-organische materialen ooit een soortgelijke kunstmatige intelligentie gecreeerd worden, door de werking van het complexe netwerk van hersencellen door reverse engineering na te bootsen met behulp van silicon of nanotechnologie.

Het echt moeilijke probleem is: waarom worden die berekeningen bij ons ook nog eens vergezeld van een subjectieve beleving, een 'ik' die het allemaal meemaakt, bewust ervaart. Dat is iets extra's, dat helemaal niet nodig is voor het functioneren van die organische robot, en niet volgt uit het totaal aan fysische feiten over die robot/organisme. Toch is het er. We weten dat omdat we het zelf zijn. Hoe kan iets immaterieels als het bewustzijn ontstaan uit materie. Niemand die het weet. Ook Swaab niet, al suggereert hij in de titel van wel. Die titel moeten we denk ik meer zien als een manier om gratis een slogan in de boekhandels te krijgen. Het boek had beter gewoon 'Hoe werkt het Brein' kunnen heten.

Dick Swaab is een gerenommeerd wetenschapper die veel voor de neurowetenschappen betekent. Het is goed dat hij een boek over de hersenen voor een breed publiek heeft willen schrijven. Een man die recht van spreken heeft wanneer hij onder meer over schizofrenie, narcolepsie en Alzheimer schrijft. Zeer waardevol.
Helaas misbruikt hij m.i. zijn autoriteit enigszins wanneer hij over meer discutabele onderwerpen schrijft, waar zeker niet het laatste woord over gezegd is. Hij beschuldigt Pim van Lommel, bekend van zijn boek over Bijna-doodervaringen van onwetenschappelijkheid, maar onderbouwt sommige delen van zijn boek ook niet of is erg selectief in zijn gebruikte bronnen. Enkele voorbeelden volgen hier.
Volgens de evolutionaire opvattingen die Swaab aanhangt zou homofilie in feite niet meer bestaan. Er is echter geen verklaring waarom dit wel zo is en dus verzint Swaab zelf een aardige, maar puur verzonnen, theorie. In zijn verhandeling over sport lijkt het alsof iedereen het beste zo min mogelijk sporten moet, terwijl toch wel gebleken is dat matige sportieve inspanningen en lichaamsbeweging voor de meeste mensen erg gezond zijn.
Hoewel religie pas laat optreedt in de evolutie en Swaab erkent dat het zeker nut heeft, trekt hij fel van leer en is helaas opnieuw selectief in zijn gebruikte literatuur. Onderzoeken die hem niet van pas komen negeert hij. Zin conclusie dat de wereld beter af zou zijn zonder religie is ook nogal discutabel. Schijnbaar is Swaab antireligieuze leiders als Hitler, Stalin en Mao vergeten. En wie durft te beweren dat het goed toeven is onder huidige antireligieuze regimes van bij voorbeeld China en Noord-Korea? Helaas, in dergelijke hoofdstukken ontbreekt bij Swaab de nuancering door zijn eenzijdige gebruikmaking van bestaande kennis en onderzoeken.
Ook de stelling dat de mens geen vrije wil heeft is niet onomstreden. Zeker, de mens doet veel op de automatische piloot, zoals lopen en fietsen en ook dingen waarvan je soms denkt dat je ze vergeten bent, zoals de deur op slot te doen wat je dan toch altijd gedaan blijkt te hebben. Maar juist Swaab bewijst in zijn hoofdstukken waarin hij selectief met informatie te werk gaat dat hij bewuste keuzes maakt. Ook Swaab heeft dus een vrije wil en maakt bewuste keuzes.
Hoeveel bewondering ik ook heb voor de objectieve informatie die professor Dick Swaab met een groot publiek wil delen, zijn boek moet je als lezer zeer, zeer kritisch lezen en dan kan je concluderen dat Swaab lang niet altijd gelijk heeft.

Een prachtig boek. Het verschaft inzicht in de werking van ons menselijk brein en vooral hoeveel al van je karakter, door genetische en externe factoren, wordt vastgelegd tijdens de ontwikkeling in de baarmoeder.
Het dilemma wat Swaab aansnijdt dat strafrecht alleen van toepassing zou moeten zijn op mensen met een gezond brein, is erg interessant. Dit in de context dat 90% van de mannelijke delinquenten een hersenafwijking heeft. Het politieke klimaat en het strafrecht(systeem) zijn hier nog totaal niet op ingericht. Ook een erg lastig vraagstuk vanuit het oogpunt van 'genoegdoening' richting een slachtoffer.
Dat het boek ook een hoop reacties oproept omdat hij stelt dat homoseksualiteit al vroeg in de ontwikkelingsfase van het kind in de baarmoeder wordt vastgelegd, hij behoorlijk fel van leer trekt tegen Intelligent Design, maar ook tegen extreme religie en een duidelijke mening heeft over euthanasie, maakt het juist aantrekkelijk. Swaab is duidelijk een Darwinist en een humanist.
Het boek zal niet voor iedereen makkelijk te lezen zijn, en niet alleen vanwege de voor sommigen controversiële inhoud, maar ook omdat er kennis van een aantal begrippen en woorden vereist is (b.v. dogma, laesie, manie). Het boek heeft wat taaiere, meer theoretische stukken, die eigenlijk alleen lekker lezen als je diverse tekeningen van de hersenen/hersengebieden eerst goed bestudeert.
Een mooi boek dat op z'n minst tot nadenken aanzet, of je het nou eens bent met Swaab of niet!

Ik heb dit boek gelezen met veel plezier, veel ontdekt over belang van gezonde zwangerschap en eerste levensjaren van een kind. Eerste gedeelte van het boek vond ik sterker dan het tweede gedeelte. De hoofdstukken waar hij veel kennis over heeft zoals homoseksualiteit, foetus, alzheimer etc. waren in mijn ogen het interessantst.

Ik heb er echt geen bezwaar tegen dat hij zijn filosofische en politieke meningen verkondigt (ookal niet wetenschappelijk onderbouwd), dat zou hij moeten doen gezien de kennis die hij heeft over de hersenen. Het is wonderbaarlijk interessant om zo in aanraking te komen met de complexiteit van het brein. Subjectief conclusies aan verbinden is prima! Alleen...hij heeft de plank misgeslagen wat betreft die conclusies. Strafrecht nog verder versoepelen alleen omdat 90% van de mannelijke delinquenten hersenziekten hebben? Of God bestaat niet omdat evolutie gebeurde voordat de bijbel uitkwam? Vrije wil bestaat niet? Allemaal mee oneens, we hebben wel degelijk keuzes om ons leven te veranderen. Sterker nog, ik zou het veel interessanter vinden om te analyseren, hoe gedrag invloed heeft op hersenontwikkeling. Niet andersom, zoals hij al heel zijn leven mee bezig is. We hebben ons leven in onze eigen hand, preventie van ziektes middels gezonde leefstijl kan 80% helpen...is mijn visie. Ik vind het bv jammer dat hij totaal niet ingaat op gezonde voeding voor hersenontwikkeling, preventie van aftakeling. Hij zou eens moeten kijken hoe laag dementie is onder ouderen in de Blue Zones, die 100+ jaar oud worden. Ze zijn allemaal religieus, allemaal gezonde voeding. Of alcohol, daar heeft hij het haast niet over, paar arme alinea's. Over autistisch brein, vond ik ook erg karig. Homoseksualiteit was wel uitvoerig beschreven.

Mr Schwaab is het bewijs dat kennis en wijsheid totaal andere concepten zijn. Jammer, ik had met zijn kennis er meer uit gehaald. Ondanks alles onwijs genoten, en hij heeft me heeeeeeel erg geinspireerd om verder er over te lezen.

Het geeft een goede weergave van allerhande aandoeningen, onderbouwd met medische artikels/literatuur. Je hoeft het er niet mee eens te zijn,het is juist daarom wel een eye-opener, omdat men op deze manier een view ziet dat men niet gewoon is. Een echte aanrader voor mensen die werkzaam zijn in de medische sector, maar ook voor leken.

Wat een interessant boek. Zoveel verklaringen van gedragsuitingen, maar vooral heel logisch allemaal. Ik vind het een echt een boek wat je gelezen moet hebben. Zoveel interessante feiten over ons brein!

Dit boek zet je aan het denken,kunt eigenlijk niet stoppen met lezen
Zouden ze een leerboek van moeten maken dan ging iedereen graag naar school.
Alle delen komen van pas revolutie theorie neurowetenschappen enz,en soms nog grappig ook.

Het boek leest gemakkelijk omdat het gemakkelijk en helder geschreven is. De stukjes laten zich ook afzonderlijk goed lezen. Een informatief boek.

Volgens mij heeft Sinned (de vorige recensist) het boek niet helemaal juist gelezen of begrepen ten opzichte van zijn mening over homosexualiteit en het brein.

Goede kwaliteit, dat is wat ik er goed aan vind.