Aanwijzingen voor het goede leven over levenskunst en de zoektocht naar zin

'De vlag dekt de lading'. De aanwijzingen voor het goede leven worden gemaakt door het aanbrengen van een ordenende structuur. Met een visie, via het belang van het alledaagse, de vrijheid van het maken van je eigen keuzes, het belang van zelfontplooiing en zelfzorg, sluit de auteur af met het zoeken naar zingeving. Deze vijf thema's worden vervolgens op eenzelfde gestructureerde manier verder uit- , doorgewerkt en onderzocht. Deze uitwerking wordt in belangrijke mate gemaakt vanuit de westerse filosofische waarden denken, spreken en schrijven. De auteur is deskundig op dit terrein en taalvaardig. Dit maakt het boek goed leesbaar. In aansluiting op de titel van het boek werkt de ruime aanwezigheid van bronvermeldingen richtinggevend. De grote hoeveelheid bronvermeldingen zijn zeer behulpzaam bij mijn zoektocht op het terrein van levenskunst. Het duidelijk persoonlijk perspectief in het boek laat een prettige ruimte voor een eigen inkleuring.

Een boek dat je vanuit een ruimer blikveld over het leven laat nadenken. Waar je staat, ten opzichte van jezelf en ten opzichte van anderen, en hoe dat voor je is. Het laat je uitzoomen, verbanden leggen, betekenis geven. De vragen die het boek je stelt, verbinden je met de essentie, waar het voor jou in jouw leven om gaat. Vragen waar soms geen direct antwoord op is te geven. Maar ook dat hoor bij levenskunst: leren leven met de vragen die we hebben. Daar is Erik Pool heel helder over.
Als existentieel coach heb ik gemerkt dat het me ook als professional voedt. De begrenzing van mijn bewustzijn bepaalt immers van waaruit ik de vragen aan mijn coachee stel. En dit boek rekt die grenzen wat op. Voeding voor de ziel. Verder is het ook instrumenteel te gebruiken. Met een schematisch levenskunstprogramma bestaande uit 3 domeinen (bezinning, bezieling, beweging), die via 6 thema's tot 18 kernvragen leiden. In die zin ervaar ik het ook als een coach-de-coach boek.
‘Met dit boek hoop ik je gedachten aan te reiken over wat je zocht maar nog niet vond, of nooit had gezocht maar toch blij bent te ontdekken,’ meldt Erik Pool op pagina 84. Wat mij betreft: doel bereikt Erik! Bedankt voor zoveel bezielde en persoonlijke inspiratie!

Met ‘Aanwijzingen voor het goede leven’ voegt Erik Pool iets wezenlijks toe aan de boeken op dit gebied: namelijk verband en samenhang. Waardoor het ook interessant is voor mensen die gewend zijn zich onder te dompelen in managementliteratuur, persoonlijke ontwikkeling, psychologie & leiderschap, spiritualiteit en zelfs filosofie.
Erik Pool heeft een gedegen boek geschreven waarin hij laat zien hoe het thema levenskunst geworteld is in onze humanistische traditie (van Socrates tot Dohmen). Hij vertaalt onze zoektocht naar zin in vragen van alledag in privé en werk. Zoals hoe een persoonlijke levensmoraal betekenis krijgt als moreelkompas, waar ook managers op worden uitgedaagd. Daarmee wordt het boek erg praktisch, waarbij – zoals het een goed managementboek betaamt – hij ook een verhelderend overzicht presenteert van ‘de zes facetten van sociale zelfzorg’ (pag.178). Dit model biedt in de taal die we kennen uit het domein van de persoonlijke ontwikkeling en de managementliteratuur, een compleet overzicht van onze zoekgebieden in het leven met ondersteunende vragen voor zelfonderzoek. Daarmee nodigt hij de lezer uit om terug te lezen, en nauwkeuriger zijn precies gekozen woordgebruik tot zich door te laten dringen. Want in die zin is het boek wel filosofisch in de oorspronkelijke betekenis: het geeft stof tot na-denken, tot over-denken, en tot een goed gesprek. Kortom voor een rustige avond, zondagmorgen of bezoek aan een vriend of vriendin.

Het boek bestaat tussen proloog en epiloog – die het zoeken naar zin behandelen - uit vijf hoofdstukken, waarbij het eerste de levenskunst als zodanig bespreekt. Pool maakt de complexiteit en spiritualiteit van het thema voor veel lezers daarin transparant en hanteerbaar. De hoofdstukken twee, drie en vier gaan daarna in op de drie centrale draaipunten van wat voor hem levenskunst is: (1) de ongewoonheid van het alledaagse; (2) het optimisme van de vrijheid; en (3) de ontplooiing van jezelf. Hij sluit af met het hoofdstuk ‘De zes facetten van sociale zorg’, met daarin de staalkaart van de domeinen en vragen die de moeite waard zijn om serieus bij stil te staan. En echt aandacht aan te geven. Dat is op zichzelf al een kunst.

Wie de titel van het boek leest, Aanwijzingen voor het goede leven, moet ook naar de subtitel kijken: ‘Over levenskunst en de zoektocht naar zin’. Dat is namelijk waar het boek in essentie over gaat. Erik Pool beschrijft het resultaat van zijn eigen zoektocht en blijft weg bij de pretentie dat zijn ideeën leidend voor anderen zijn.
De hoofdvragen van het boek zijn:
De filosofie van de levenskunst: Leef je met visie ?
De ongewoonheid van het alledaagse: Weet je wat je bezig houdt?
Het optimisme van de vrijheid: Voel je je vrij?
De ontplooiing van het zelf: Word jij wie je wilt zijn?
De zes facetten van sociale zelfzorg: Zorg jij goed voor jezelf?
Stuk voor stuk vragen die zo nu dan, op bepaalde momenten in het leven of na ingrijpende gebeurtenissen bij ons zelf naar voren (kunnen) komen. Die een nader zelfonderzoek rechtvaardigen en nieuwsgierig maken naar wat Erik daarover schrijft.

Elke vraag werkt Erik verder uit aan de hand van wat klassieke en hedendaagse denkers, zoals Wilhelm Schmid, Joep Dohmen en Dick Kleinlugtenbelt, over levenskunst gezegd en geschreven hebben. Helder onderzoekt Erik de hoofdvragen en hij werkt toe naar zijn eigen definitie van levenskunst die hij precies, compact en concreet omschrijft. Zijn sleutelwoord is eenwording. Bewust werken aan een levenshouding is voor Erik een actieve bezigheid vanuit de verwachting dat er een ervaring van eenheid van denken, voelen en doen zal ontstaan.
Er zijn veel visies en (zelfhulp)boeken verkrijgbaar. Zoveel dat het je soms duizelt en vaak nog vaag in de toepassing. Dit praktisch filosofische boek is concreet en nodigt jong en oud uit om een eigen levenskunst te ontwikkelen. In het hoofdstuk over de ontplooiing van het zelf, over Bildung of ontwikkeling, staat een aantal aanwijzingen om actief aan de slag te gaan met vorming en zelfontwikkeling. De lezer wordt uitgenodigd een eigen visie te ontwikkelen en krijgt voldoende materiaal. Naast dat je als lezer geregeld bevraagd wordt geeft het hoofdstuk over zelfzorg, met het schema op bladzijde 178, een goede aanzet. Levenskunst heeft ook te maken praktische levenswijsheid en beoefening van ‘de kunst van het leven’. Iedere kunstenaar weet dat het maken van kunst een kwestie is van blijven oefenen en volhouden. Om je eigen, persoonlijke levenskunst te beoefenen kan het boek van Erik je op een praktische en zinvolle manier helpen.
Geeft hij daarbij een recept voor het goede leven en de zoektocht naar zin? Nee, want zulke recepten zijn niet ‘los’ verkrijgbaar en Erik waakt ervoor om een visie op te dringen. Hij gelooft dat ieder mens alleen voor zichzelf een levensfilosofie kan formuleren. Zijn boek geeft je de mogelijkheid om je te verdiepen én om direct aan de slag te gaan zonder dat je een groot aantal boeken over levenskunst hoeft aan te schaffen en door te werken. In dit boek staat voldoende.

Erik Pool is praktisch filosoof en medeoprichter van de Nederlandse academie voor levenskunst, La Scuola.
Hans Bouman