Bij wijze van spreuken Brabantse spreuken vergaard en verklaard

Spreuken zijn vaak heel raak; het zijn gekristalliseerde
wijsheden. Es gij zó groot waart ès dè ge lomp zijt, dan koste oew
segaar ón de zón ônstokel Zoiets is erg Brabants en we geloven niet
dat deze ontboezeming ergens in de Nederlandse woordenboeken is
terug te vinden.
Hein Mandos heeft een indrukwekkende verzameling aangelegd van
Brabantse spreekwoorden. Aanvankelijk dacht hij (en hij niet alleen)
dat de spreekwoorden van een bepaalde regio het karakter van de
bewoners van die streek weerspiegelden. Naarmate zijn collectie
toenam en hij meer kon vergelijken, kwam hij tot de conclusie dat die
redenering onhoudbaar was.
Wat maakt een spreuk dan wel Brabants?
Voor ons is het antwoord eenvoudig. We moeten die in het Brabants
gehoord of gezien hebben, maar we haasten ons toe te voegen dat we
de algemeen Nederlandse spreekwoorden die (vertaald) ook in het
Brabants gebezigd worden natuurlijk niet als typisch Brabantse
spreuken willen beschouwen.
We hebben ons materiaal vooral verzameld in onze nabijheid. We zijn
veelvuldig op bezoek geweest bij oudere mensen en hebben daar ook
veel opnamen mogen maken. Daarvan hebben we voordeel gehad bij
onze radioprogramma's 't Brabants Ketierke en 't Brabants Uurke en
bij het samenstellen van de Brabantse Spreukenkalenders, maar ook
bij het maken van onze boeken.
We spreken in dit boek van spreuken en maken geen onderscheid
tussen spreekwoorden, uitdrukkingen en zegswijzen. We weten wel
dat spreekwoorden algemene wijsheden bevatten, in de
tegenwoordige tijd staan en geen variatie verdragen. Ook is ons
bekend dat uitdrukkingen vaste woordgroepen zijn en dat zegswijzen
vaak een persoonlijk oordeel geven en volop kunnen variëren, maar
5
wij hebben dus gekozen voor spreuken, zoals we dat ook al meer dan
twintig jaar doen in de Brabantse Spreukenkalenders. Spreuk wordt
overigens simpel gedefinieerd als 'zinrijk gezegde'.
Daarmee is meteen een belangrijke bron van deze verzameling
aangeduid, maar ook uit onze eigen Brabantse woordenboeken Wiej
wè bewaort diej he ' wè en Eige grèij hebben we veel stof voor dit
werk geput. Overigens is het frappant dat er na dertig jaar verzamelen
nog steeds nieuwe spreuken voor ons opduiken. We hebben dan ook
niet de illusie dat dit boek allesomvattend zal zijn. Wel hebben we de
rijkdom van het Brabants willen tonen.