Coornhert, licht in Europa hoe een Amsterdams filosoof de grondslagen legde voor de moderne wereld

Burger misbruikt in zijn boek Dirck Volckertsz Coornhert (vriend van Willem van Oranje en één van de belangrijkste grondleggers van ons denken over tolerantie) om zijn eigen, totaal speculatieve en nauwelijks onderbouwde theorie over de Gouden Eeuw en de Europese geschiedenis over het voetlicht te brengen.

Burgers kennis over Coornhert, over de Gouden Eeuw en over geschiedenis in het algemeen is op alle vlakken zeer gebrekkig, zeer achterhaald en vooral zeer gekleurd door persoonlijke voor- en afkeuren.

Volgens Burger is er afgezien van Plato en Jezus “in de geschiedenis geen denker te vinden is die zo van invloed is geweest op de Europese cultuur als Dirck Volkertsz. Coornhert”. Zijn denken zou de eigenlijke inspiratiebron zijn voor o.a. Spinoza, de hele “natuurwetenschappelijke en technologische revolutie” en “vrijwel alle denkers in de achttiende eeuw” – en zo dus eigenlijk het enige echte beginpunt vormen van de Europese Verlichting.
Als klap op de vuurpijl zou Coornhert, die uitsluitend in het Nederlands schreef en buiten Nederland nauwelijks gelezen is, het grondwerk hebben verricht voor o.a. de psycho-analyse, het marxisme, de pedagogie, het existentialisme enz.
Allemaal onbewezen en volstrekt onaannemelijk, vaak op het bizarre af.

Consequent rukt Burger Coornherts ideeën uit hun (historische en filosofische) verband, hij citeert lukraak en zonder enig gevoel voor de plaats van teksten in Coornherts volledige oeuvre en tijd. Vaak lijkt Burger zelfs nog een stap verder te gaan en kan de geïnformeerde lezer er eigenlijk niet omheen dat hij er simpelweg dingen bij verzint.
Ik zeg dit met aarzeling, maar kan helaas niet tot andere conclusies komen. Zo verwijst Burger bijvoorbeeld eindeloos naar het centrale belang van de term ‘Logos’ bij Coornhert (een rode draad in het boek, waar hij zowat de hele westerse geschiedenis aan ophangt). Ik en andere Coornhert-geleerden zijn deze term in zijn werk nog nóóit ergens tegengekomen. Nog nooit. Burgers eigen verwijzingen naar bronteksten blijken vervolgens niet te kloppen of zelfs te berusten op regelrechte verdraaiingen van Coornherts woorden (zie voor verontrustende bewijzen daarvan bijv. de kraakheldere analyse in Voogt 2020, p. 70-71).

Kortom, Burger doet precies dát waar Coornhert een leven lang tegen heeft gevochten: de heilsprofeet uithangen die als enige het licht heeft gezien en vervolgens met ongefundeerde fantasieën een publiek probeert te krijgen.