De gezonde samenleving psychopathologie van het moderne kapitalisme

Erich Fromm [1900-1980] geldt als een der belangrijkste denkers over mens en maatschappij van onze tijd. Door boeken als «Liefhebben; een kunst, een kunde», «De angst voor vrijheid», en «Een kwestie van hebben of zijn» heeft hij nog altijd een uiterst fundamentele invloed op het hedendaagse wereldbeeld. Tot zijn hoofdwerken behoort eveneens «De gezonde samenleving». Dit boek biedt een in deze tijd uiterst actuele visie op de psychische en de karakterologische uitwerking die het consumptiekapitalisme heeft op de mens. Ogenschijnlijk levert de moderne samenleving een ongekende mate van welvaart op, maar Fromm maakt duidelijk dat daarvoor een hoge prijs wordt betaald. In zijn ogen stimuleert het kapitalisme van deze tijd een ziekelijk vluchtgedrag in hedonisme en narcisme. In de complexe, door technologie en consumptiedwang beheerste wereld zoekt de huidige mens een veilig heenkomen in een obsessieve gerichtheid op het «zelf». Niet alleen leidt dit tot zelfoverschatting en tot eigenwaan, maar bovenal tot beschavingserosie en een gebrek aan liefde voor het leven, voor de medemens en voor de wereld. In dit perspectief blijken zelfs ook eigentijds anticonformisme en individualisme niet veel meer dan oppervlakkige uitingen van het «sociaal karakter» dat voortkomt uit het consumptiekapitalisme. Zo brengt dit boek scherp in beeld hoe de huidige maatschappijvorm niet alleen «ongezond» is in sociale zin, maar ook in psychische zin. Fromm laat zien hoe onze welvaart in feite woekert op een algehele «vervreemding» van het leven. Deze pathologie van de moderne tijd is echter te overwinnen. «De gezonde samenleving» schetst vanuit een humanistische psychologie hoe de mens een nieuwe balans kan vinden in maatschappelijk, cultureel en karakterologisch opzicht. Fromm stelt dat ons levensprobleem bestaat uit de keuze tussen een ongezonde narcistische opsluiting in onszelf of een gezonde samenleving waarin een ieder tot bloei kan komen als waarachtig mens. «Fascinerend, scherp en moedig. Zonder twijfel een van de waardevolste bijdragen van de sociale psychologie aan het begrijpen van onze tijd.» – The Washington Post