De nieuwe mens de culturele revolutie in Nederland rond 1900

De negentiende eeuw in Nederland heeft, alle materiele vooruitgang en culturele en maatschappelijke revoluties ten spijt, in veel geschiedenisboeken nog altijd een wat bedaagd imago. Braaf, burgerlijk en suf. Of er wordt aan de hand van elitair-beperkte ontwikkelingen in de kunsten - de Tachtigers; de Amsterdamse School; impressionisme etc. -
gesuggereerd dat een handvol pioniers en ,,voorlopers'' de hele wereld op haar kop zette. Auke van der Woud, emeritus hoogleraar architectuur- en stedenbouwgeschiedenis aan RU Groningen,rekent in De nieuwe mens radicaal af met die opvatting, zoals hij in eerdere boeken (Een nieuwe wereld, Het lege land, Koninkrijk vol sloppen) gangbare opvattingen en degelijke heilige huisjes omver kegelde.
,,Dit boek is een voorstel om anders over onze cultuur in de afgelopen anderhalve eeuw te gaan denken'', schrijft hij strijdvaardig in zijn Woord vooraf. ,,Niet meer met zo veel exclusieve aandacht voor het intellectuele en kunstzinnige''. Het gaat Van der Woud om een analyse van de massacultuur, die in de late 20e eeuw de laatste resten van de oude beschaving en haar normen en waarden (,,het schone, ware en goede'' en de ingetogen gedragspatronen, die daarmee verbonden waren) wegvaagde en ruim baan maakte voor een materialistische kijk op de werkelijkheid: wat we fysiek ervaren werd ,,echt'' en werkelijk en ,,zien'' en ,,gezien worden'' dominant.In prachtig beschreven- en geduide - voorbeelden geeft Van der Woud een beeld van die verschuiving. Van de opkomst van het panorama en het panopticum tot de introductie van de stedelijke mode- en koffiepaleizen, de ,,commerciele'' architectuur van warenhuizen en luxe winkels en hun grote spiegelruiten en imposante winkelvloeren, de villa's in het groen voor een opkomende rijke klasse, de aandacht voor het lichaam met zee- en zonnebad en het wassen van het arme lijf, licht en lucht in klaslokalen en de ,,revolutiebouw'' door speculanten van eenvormige massawoningen voor het volk uit de sloppen, de aanleg van parken en de hang naar bloemen en groen in en om het huis. Geen detail ontsnapt aan Van der Woud's aandacht - hij weet zich, vaak aan de hand van kranten en tijdschriften, die ,,secondenwijzers van de geschiedenis'' uitmuntend te documenteren -en wordt naadloos onderdeel van een kijk op de werkelijkheid, die - alle kritiek en tegenbewegingen ten spijt - nog steeds de onze is. Een prachtig boek, dat de luxaflex met e e n ruk optrekt.

Dit boek leest erg prettig. De auteur houdt niet van lange zinnen en uitweidingen, maar kan heel beknopt en raak verschijnselen typeren. Het boek is fraai geillustreerd met nostalgische foto's uit de periode 1880-1920.
De stelling van het boek is dat heel wat ontwikkelingen in de cultuur in Nederland die wij nu modern/postmodern noemen, al aan het einde van de 19e eeuw en aan het begin van de 20e eeuw zijn begonnen. Sleutelwoorden zijn: massaliteit, beeldcultuur, materialisme, vervanging van DE waarheid door EEN waarheid. De auteur spreekt van een totale breuk (discontinuïteit) met de oude cultuur, maar het is de vraag of hij daarin gelijk heeft. De principes van de oude cultuur, die gekenmerkt werd door een algemeen gedeeld wereldbeeld, dat gebaseerd is op klassieke en christelijke waarden, zijn nog steeds leidinggevend voor onze moderne cultuur.

De historicus Auke van der Wout toont aan dat de ontwikkeling van de cultuur discontinue verloopt: vanaf 1900 blijft de oude cultuur bestaan (hoe heurt het eigenlijk), maar ontstaat er parrallel een nieuwe cultuur: de nieuwe middenstand gaat massaal naar het museum, houdt parties en doet alles om erbij te horen. Dit noemt de auteur de massacultuur. De observaties in het eerste deel van het boek zijn zeer de moeite waard en zijn zeer herkenbaar voor de lezer. De uitdaging is om in dit raamwerk de derde cultuur in te passen: die van de internetgeneratie. Immers je kunt in de huidige cultuur een andere persoon zijn op social media, dan in werkelijkheid. Is dit de-ïndividuatie, of juist niet. Het boek reikt begrippen aan om dit te onderzoeken. Zeer waardevol in het huidige tijdsgewricht.

Dit boek laat in korte hoofdstukken laat zien dat de Nederlanders van meer dan een eeuw geleden niet zo heel veel verschillen van die van vandaag. In een vlotte, heldere en vooral nuchtere stijl analyseert de schrijver hoe tal van nieuwe fenomenen in het dagelijks leven - veelal als gevolg van de industriële revolutie, maar bijvoorbeeld ook door maatschappelijke veranderingen zoals ontkerkelijking, onderwijs etc. - de moderne mens doen ontstaan (in grote lijnen zoals wij nu zijn). Het boek leest als een trein en geeft veel nieuwe inzichten.

Een gedegen boek over de culturele veranderingen in Europa rond 1900. Spannend voor iedereen die geinteresseerd is in hoge en lage cultuur, de wereld die steeds sneller draait en de reacties van bestuurders en kunstenaars.

Interessant boek, leest lekker weg!

Razend interessante vaderlandse geschiedenis over de periode 1875-1915

Zeer interessant boek over onze ontwikkeling deze eeuw. Zeker als je zijn voorgaande boeken hebt gelezen.

Duidelijke uiteenzetting van culturele veranderingen. Prettig per item te lezen, door o.a. korte zinnen. Loopt samen met andere revoluties, o.a. met de industriële revolutie wat begrijpelijk is. Korte stukken per onderdeel. Een waardevol naslag-werk. een aanrader voor geschiedenis geintresseerden !