De omstanders

Geschreven bij De omstanders

Een boek dat raakt en triggert.

De Omstanders is een indrukwekkend boek dat, zoals op de omslag door iemand treffend wordt verwoord, diverse genres in zich verenigt: een psychologische thriller, een autobiografie, geschiedschrijving en een voorbeeld van gezinsgeweld.
Het taalgebruik van Jorien Meerdink is steeds prachtig en treffend. Ik heb ‘mee geleden’ aan wat haar en al die anderen, inclusief hun ouders, in de jaren zestig en zeventig is overkomen en de invloed die dat op hun verdere leven heeft gehad. Feitelijk een tragisch epos, maar door haar manier van weergave zeker niet aldoor zwaar; de kwinkslagen en momenten van lichte zelfspot deden me keer op keer glimlachen.
Een geweldig boek, met tal van leermomenten voor de jeugdzorg van nu.

Dit boek leest als een thriller, wat een mooie schrijfstijl. Ik heb het in een ruk uitgelezen. Vanuit een persoonlijk perspectief wordt het leven van een klein meisje geschetst in een gezin waar veel narigheid als heel gewoon wordt ervaren. En niet alleen dit meisje, maar ook haar vriendinnetje en wat later blijkt veel meer kinderen uit dezelfde buurt kampen met mishandeling, verwaarlozing en misbruik in het gezin. Ongemakkelijk, want het is echt gebeurd, maar tegelijkertijd zo lichtvoetig geschreven dat de veerkracht van de meeste van deze kinderen ook naar voren springt. En het stemt tot nadenken, want hoe zat het eigenlijk met mijn vriendinnetje? Veel later hoorde ik dat zij ongeveer hetzelfde meemaakte en ik wist het niet. Hoe ben ik omstander? Lezen dus!

Het boek De Omstanders - wat gebeurt er met kinderen in een buurt in de jaren '60 - Afgelopen week las ik het boek de Omstanders van Jorien Meerdink. Ik kon het niet wegleggen. Ik vond het aangrijpend om te lezen hoe kindermishandeling in een 'gewone buurt' plaats vindt.
Ik ben zelf heel veilig opgegroeid; hoe fijn dat is besef ik nog weer eens na het lezen over de jeugd van 'Rinie'. Het boek heeft mij een mooi gesprek met mijn ouders opgeleverd over hun en mijn opvoeding. We deelden onze ervaringen en of wij ook misschien wel omstanders waren of zijn. En hoe we als dat nodig zou zijn kunnen en moeten handelen om er voor een kind te zijn. Want kindermishandeling bestaat nog steeds. Hoe zou jij handelen?

In een stuk uitgelezen. Een verhaal dat gehoord moet worden.

Twee verhaallijnen maken het boek uniek. Aan de wijk waar het drama zich afspeelt lag een stedenbouwkundig concept ten grondslag dat voorwaarden bood voor een harmonieuze samenleving en ontplooiing van een naoorlogse generatie. Dit ideaal is nog niet eerder zo gerelativeerd. In deze wijk met keurige hoog opgeleide mensen speelde zich achter de ramen van de doorzonwoningen veel leed af, van huiselijk geweld die aan de orde van de dag was. Hoe kan dat niet zichtbaar zijn geweest?’

Een intrigerend boek.
Prachtig geschreven. Mooi taalgebruik. Kunst is wel dat je tussen de regels door moet lezen. Hoewel het openlijk is geschreven, blijft er toch nog genoeg te raden over.

Het geschrevene maakt indruk, omdat het zo bizar is dat één hele buurt 'besmet' leek te zijn met een mishandeling/misbruik virus. Bijna niet te geloven, ware het niet dat de nuchtere kijk erop zorgt dat er geen twijfel bestaat over de, integere, inhoud van het verhaal.
Een aanrader.

Jorien Meerdink heeft met De omstanders een aangrijpend boek geschreven dat ook nog eens prettig wegleest. Maar de inhoud is er een die je raakt en na het lezen nog lange tijd door mijn hoofd bleef malen, vooral omdat ik wist dat het gebaseerd is op waargebeurde feiten.
Wanneer er een uitnodiging op de deurmat valt bij Rinie, is haar vriendin Eva gelijk enthousiast. We gaan er wel heen toch? Zowel Eva als Rinie is een van de twaalf kinderen die tussen 1955 en 1965 werden geboren in Delfsgauw waar een nieuwe wijk Gansecamp genaamd, was opgerezen. Al snel komen de verhalen op tafel en wordt het idee geopperd om de ervaringen van hun jeugd op papier te zetten.
Rinie wordt gevraagd om een boek te schrijven, waarbij ze aangeeft iedereen te willen interviewen. Rinie zit door een aanrijding thuis en is haar baan en controle op het leven kwijtgeraakt. Ook haar huwelijk is gestrand en een letselschade-advocaat is ingeschakeld na het ongeluk.
In drie delen neemt Rinie je mee naar haar jeugd en die van haar buurtgenoten. Achter in het boek staat een duidelijk overzicht van hoe de wijk er uitzag en wie in welk huis woonde. Dit heb ik regelmatig geraadpleegd tijdens het lezen.
De wijk ziet eruit zoals elke wijk in de jaren 60-70, maar achter elke deur speelde wel een verhaal. Tijdens het interviewen van 50 buurtbewoners komen de verhalen op tafel. Want zo mooi als het leven destijds leek, blijkt het in werkelijkheid totaal anders geweest te zijn.
Ouders die de kinderen mishandelden, lichamelijk of mentaal, maar ook zelf in een ongelukkig huwelijk zaten. Ervaringen van ouders uit hun eigen jeugd vormden vaak de basis van deze situatie. De Tweede Wereldoorlog was nog niet zo lang afgelopen en de nasleep had ook zijn gevolgen in die tijd. De economie begon op te bloeien, net zoals de arbeidsmarkt. Mensen pakten het leven weer op. Toch hadden de kinderen onderling vaak plezier en hadden ze buitenhuis hun vrienden en deden ze hun ervaringen op. Want herinneringen over hun jeugd waren niet alleen maar slecht.
De ouders van Rinie zijn de eerste die scheiden en dat heeft een grote impact op het gezin. Destijds was het bijzonder als men uit elkaar ging, omdat de meesten vanuit het geloof niet durfden te scheiden. Maar ook de Flower-Powertijd had invloed op het gezin.
In de epiloog stelt Jorien de vraag: “Waarom kwamen we niet in opstand?” Ik denk dat haar aanname klopt. Ze wisten niet beter en veel mensen sloten hun ogen voor hetgeen er gebeurde.
De omstanders is een boek dat op een ingrijpende wijze het leven van de wijk Gansecamp blootlegt, zonder al te veel oordeel. Het is een verhaal dat mij heeft aangegrepen en ik zal het zeker aanraden aan anderen. Jorien vertelt zoveel in het boek en heeft de verhalen van de vijftig geïnterviewden op een pakkende en levendige wijze in het boek verweven.
De schrijfstijl is prettig en voordat ik het wist, was ik door het boek heen. Ik geef 5 zeer welverdiende sterren.

Het is een realistisch boek, helder geschreven. Het schetst een duidelijk beeld van het leven in het naoorlogse wijkje van dat dorp. Het is boeiend, je blijft doorlezen.
Tegelijk beklemt het. Je denkt: hoe is het mogelijk, zoveel vreemde situaties, samengebald op zo'n klein oppervlak.

Het boek leest als een trein, omdat Jorien een goede schrijfster is die op een heel spannende manier, als een soort detective dit verhaal vertelt. Het wordt negens larmoyant en ze dompelt zich ook niet onder in zelfmedelijden, dat vind ik heel knap. Ik kan me voorstellen dat het helend kan werken om alles zo uit te pluizen en op te schrijven. Misschien ook om te realiseren dat anderen ook huiselijke ellende hebben meegemaakt. Aan de andere kant ook verdrietig dat de kinderen dat niet van elkaar wisten en ze elkaar daarom ook niet konden steunen. Het had misschien de eenzaamheid een beetje kunnen wegnemen als ze geweten hadden dat vrienden en vriendinnen het ook moeilijk hadden. Maar nogmaals, Joriens ellende zou met geen pen te beschrijven zijn, ware het niet dat zij de gave heeft om dat wel te doen. Dat geeft ook een optimistisch gevoel.
Het ontsnappen aan thuis heeft geholpen om te overleven. Voor anderen die dit ook hebben meegemaakt is dit denk ik helend om te lezen.