Fabian Risk 5 - X manieren om te sterven

X manieren om te sterven is het langverwachte vervolg op Motief X dat in 2020 verscheen. Het is ook het vijfde deel uit de serie met inspecteur Fabian Risk in de hoofdrol. De auteur begint in X manieren om te sterven met een korte samenvatting van hetgeen in Motief X is gebeurd. In theorie zou je dus dit boek als standalone kunnen lezen maar dat is absoluut niet te prefereren, Stefan Ahnhem heeft de plot zó goed vormgegeven in het eerste deel dat het zonde zou zijn om die lijn niet helemaal te volgen. Bovendien spelen er naast het hoofdverhaal nog twee flinke verhaallijnen die hun oorsprong eerder in de serie vonden én een aantal kleinere lijnen. Best ingewikkeld dus die verhalen van Stefan Ahnhem maar o wat zijn ze goed! Je zit vaak op het puntje van je stoel in een poging samen met Risk te achterhalen wat de waarheid is. Want die waarheid is af en toe ver te zoeken. Wat te denken bijvoorbeeld van een seriemoordenaar die ogenschijnlijk geen enkel motief heeft om zijn slachtoffers te doden. Sterker nog, die slachtoffers zijn ook niet aan elkaar te linken totdat Risk het patroon herkent. Samen met zijn team gaat hij dan op een hopeloos lijkende missie om een moordenaar te vinden die zich bij zijn keuzes laat leiden door dobbelstenen. Deze bepalen wanneer en hoe hij toeslaat en wie het slachtoffer zal zijn.
Daarnaast verdenkt Risk een van zijn medewerkers ervan dat hij ook een aantal moorden op zijn geweten heeft waaronder de dood van een geliefde collega die nu als zelfmoord te boek staat. Hij moet daarbij heel voorzichtig te werk gaan omdat Molander, zijn verdachte collega, goede connecties in de politiewereld heeft én een scala van mogelijkheden om het Risk moeilijk te maken. Hij trekt in dit verhaal dan ook zijn hele register open om ontmaskering te voorkomen. Het wrange is dat Molander en Risk elkaar hard nodig hebben om de seriemoordenaar in de kraag te kunnen grijpen.
Alsof dat niet genoeg is heeft ene Kim Sleizner, een hoge pief bij de Deense politie, ook nog een appeltje te schillen met Risk. Deze verhaallijn bestaat al wat langer in de serie, het geeft een inkijkje in de denkwijze van een narcist die bovendien een hoge positie bekleedt en daar op een gruwelijke wijze misbruik van weet te maken. Dat gebeurt ook in dit deel en het bemoeilijkt de race om de seriemoordenaar in te kunnen rekenen enorm want de dobbelstenen hebben hem opgedragen om de volgende moorden in Denemarken te plegen en het liefst zo veel mogelijk slachtoffers te maken. Kan Fabian Risk dit voorkomen? En is hij in staat om verdere kleerscheuren in zijn huwelijk te voorkomen door zijn vrouw en kinderen de aandacht te bieden die zij zo broodnodig hebben? Zoon Theodor zit in een Deense gevangenis te wachten op een rechtszaak, dochter Matilda is nog herstellende van een eerdere zaak en maakt een uiterst labiele indruk. Labiel is ook zijn vrouw Sonja, ze maakt voorzichtig weer haar eerste stappen in het kunstenaarscircuit maar dat kan ze niet zonder de steun van Risk.
Als je het voorgaande leest, zou je verwachten dat Fabian Risk een of andere Superman is, maar gelukkig blijkt dat niet het geval. Hij wordt neergezet als man van vlees en bloed met zijn twijfels en dilemma’s. Hij maakt heus wel eens een foutje maar weet zich dan gesteund door zijn team. Alleen in de strijd tegen Molander staat hij lange tijd alleen, simpelweg omdat Molander té dichtbij zit. Gelukkig vindt hij op tijd een betrouwbare bondgenoot.
X manieren om te sterven heeft op mij een diepe indruk gemaakt. Het is een dikke pil (509 bladzijdes) maar in de praktijk merk je daar nauwelijks iets van. De korte hoofdstukken, afwisselend in de verhaallijnen, houden het leestempo hoog. Ook het perspectief wisselt regelmatig, nu eens zit je in het hoofd van de seriemoordenaar, dan weer in die van Kim Sleizner maar gelukkig ook vaak in Fabian Risk. De spannende momenten wisselen elkaar snel af, het boek levert nergens vaart in.

Spannend.goed geschreven boek.

De Zweedse auteur Stefan Ahnhem kan gerekend worden tot de creatieve duizendpoten. Op cultureel gebied heeft hij zijn sporen verdiend als auteur en scenarist. Hij heeft onder andere meegeschreven aan de populaire Zweedse serie rond politie-inspecteur Kurt Wallander, oorspronkelijk ontstaan vanuit de detectiveromans van Henning Mankell.
Vanaf 2014 verschenen er van de hand van Ahnhem ook thrillers met inspecteur Fabian Risk in de hoofdrol. Onlangs verscheen deel vijf, X manieren om te sterven.

Beperken de meeste seriemoordenaars zich tot één methode hoe zijn of haar slachtoffers worden omgebracht, Fabian Risk wordt geconfronteerd met een moordenaar die gebruik maakt van wisselende technieken. Terwijl hij zich nog steeds druk maakt over de dood van collega Hugo Elvin, wordt hij ook belast met de zaak van de moorden die onvoorspelbaar zijn omdat ze op een andere manier worden gepleegd.
Met het volledige team dat ook eerder in Motief X acte de presénce gaf, probeert hij het motief van de dader te achterhalen om via die weg enige voorspelbaarheid te vinden. In eerste instantie een schier onmogelijke taak tot zijn collega Astrid Tuvesson een even belangrijke als merkwaardige ontdekking doet…

++ ‘Toen het haar eenmaal duidelijk was geworden dat er geen mogelijkheid was om eruit te komen, was ze uit paniek en pure wanhoop gaan gillen, en in de hoop dat een van de buren haar zou horen, was ze pas gestopt toen haar stembanden het hadden opgegeven’ ++

Na een korte samenvatting van de belangrijkste gebeurtenissen die zich in Motief X afspelen, gaat het in hoge snelheid verder. Het team van Risk is naarstig op zoek naar de seriemoordenaar die zich steeds bedient van andere technieken. Hierbij wisselen spanning en gevaar zich in hoog tempo af en krijgt de lezer vanuit meerder perspectief steeds meer informatie te verwerken.
Het plot zit ingenieus in elkaar waarbij de auteur het zijn lezers niet gemakkelijk maakt. Een flink aantal personages passeren de revue en er spelen allerlei belangen door het verhaal. Ondanks dat het qua inhoud en omvang best wel een robuust verhaal is, weet Ahnhem schijnbaar gemakkelijk de aandacht van de lezers vast te houden. Daarbij speelt zijn verdachtmaking dat Ingvar Molander een belangrijke rol heeft gespeeld bij de dood van Hugo Elvin, alleen maar bij hem. Toch probeert hij ook dat traject grondig te onderzoeken, zonder dat hij veel medestanders bij zijn collega’s vindt.
Als dan op enig moment de lezer ook nog vanuit het perspectief van de moordenaar mee kan kijken, wordt hij toeschouwer van een waar kat-en-muis-spel, waarbij de ene verrassing over de andere duikelt.

Samengevat is X manieren om te sterven een aangenaam avontuur om als lezer mee te maken. Weinig clichés zoals bij seriemoordenaars doen gebruikelijk is, wel een plot die zeer origineel en uiterst creatief van opzet is. Met aan het einde nog voldoende mogelijkheden om nog verder op te kunnen borduren door een ware cliffhanger onderdeel te laten zijn van een waanzinnig slotakkoord.

Eindoordeel: 4,5 sterren

Spanning: 4 sterren
Plot: 5 sterren
Leesplezier: 4 sterren
Schrijfstijl: 4 sterren
Originaliteit: 5 sterren
Psychologie: 5 sterren

Stefan Ahnhem is een van de succesvolste Scandinavische misdaadauteurs en een scenarioschrijver met meer dan twee decennia ervaring. Hij debuteerde in 2014 met de thriller Zonder gezicht, het eerste deel in een reeks met Fabian Risk in de hoofdrol. In zijn thrillers wordt de spanning en sfeer van Nordic noir gecombineerd met de filmische kwaliteiten van scenarioschrijven. X manieren om te sterven is het vervolg op Motief X. Deze twee thrillers vormen samen een tweeluik. Ook in dit tweeluik heeft inspecteur Fabian Risk de hoofdrol.

‘Ze zeggen altijd dat er achter elke moord een motief zit. Pure slechtheid heeft nog nooit een motief nodig gehad en zal dat ook nooit nodig hebben.’

X manieren om te sterven start met een korte terugblik van Motief X. Een collega van Fabian Risk is onverwacht overleden, het lijkt een tragische zelfmoord te zijn. Maar Fabian vindt in diens bureaulade aantekeningen die erop wijzen dat hij vermoord is. En wel door een andere collega en tevens wordt deze man gelinkt aan nog meer moorden. Terwijl Fabian dit onderzoekt, wordt parallel aan dit onderzoek Helsingborg en omstreken getroffen door een reeks brute moorden die niets met elkaar te maken lijken te hebben. Er zijn wel twee daders opgepakt, maar toch klopt er iets nog niet. Fabian heeft het gevoel iets over het hoofd te hebben gezien. Naast de gecompliceerde onderzoeken gebeuren er in het privéleven van Fabian ook genoeg dingen die zijn aandacht nodig hebben. In de tussentijd zit een meedogenloze moordenaar zonder zichtbaar motief te dobbelen om erachter te komen wie zijn volgende slachtoffer is en op welke manier dit slachtoffer zal gaan sterven.

De reminder voorin het boek is prettig en zorgt ervoor dat de hoofdzaken weer terug in beeld zijn. En ook dat men al gelijk weer het verhaal ingezogen wordt. Uiteraard is het met dit tweeluik noodzakelijk eerst Motief X te lezen. Het perspectief wat gehanteerd wordt is die van de alwetende verteller. Ook in X manieren om te sterven zien we dat de kwaliteiten van de schrijver volledig benut worden. Hierdoor ontstaat er een enerverende thriller waarbij de auteur er door de beeldrijke verteltrant perfect in slaagt een mooie spannende film voor de ogen van de lezer te laten verschijnen. En dan wel een die door de scherpe details van begin tot eind de volle aandacht weet te behouden. Details kunnen soms overbodig zijn en daardoor als storend worden ervaren, maar hier zijn ze de volmaakte aanvulling om het beeld nog meer scherp te stellen. De jacht op de dader(s) is complex en de meerdere verhaallijnen maken de verwarring alleen maar groter. Verhaallijnen die continu als een volmaakte symbiose samensmelten. Op een gegeven moment is er het gevoel dat dit kat-en-muizenspel eeuwig door blijft gaan, ten koste van het hoofdpersonage. De frustratie van Fabian Risk en zijn gevoel tegen muren op te lopen wordt hierbij tastbaar neergezet. Ook de plotwendingen lijken oneindig en naar het schijnt heeft de moordenaar gewoon vrij spel. Maar dan is er eindelijk die ontlading die je als lezer een grote zucht van opluchting laat slaken.

Motief X was al een boek van formaat, X manieren om te sterven heeft nog meer bladzijden om van de schrijfkunst van deze auteur te genieten. In het nawoord staat dat de auteur het plan had om een eenvoudig boek te schrijven, voor zover die bestaan. Het enige wat hij hoefde te doen was afmaken waar hij in Motief X mee was begonnen. Maar naarmate steeds meer mensen Motief X lazen, des te meer namen de verwachtingen toe. Verwachtingen waarvan Ahnhem dacht die nooit waar te kunnen maken. Maar het is hem weer gelukt (samen met het team om hem heen) een fenomenale thriller neer te zetten. En de laatste bladzijden laten ons al een beetje beloven dat dit niet het laatste boek is met Fabian Risk in de hoofdrol. Gelukkig maar.

In feite is één woord voldoende: fenomenaal!