Heksen Eerherstel voor de vrouwelijke rebel

Heksen. Eerherstel voor de vrouwelijke rebel. Door Mona Chollet.

Mijn eerste spreekbeurt ooit ging over heksen, ze hebben me altijd al gefascineerd. Toen ik de (prachtige) cover van dit boek zag wist ik dan ook direct dat dit een boek voor mij was.
Heksen is geen typisch boek over heksen dus verwacht geen toverspreuken, recepten voor liefdesdrankjes of foto’s van zwarte katten. Dit boek gaat over wat heks zijn inhoudt, vroeger én nu, het gaat over onafhankelijke vrouwen vol oerkennis en intuïtie die hun eigen (kinderloze) pad volgen én trots zijn op hun lichaam, ongeacht hun leeftijd.

Chollet toont aan dat het feit dat heksen zijn uitgeroeid (althans dat poogde men toch) niet enkel een persoonlijk en familiaal drama is maar een drama voor de ganse wereld. Het is een trauma dat nog steeds nazindert. Als we toen niet wanhopig de heks en haar kennis en kunde hadden vernietigd dan was de mensheid én de aarde, onze natuur er niet zo slecht aan toe geweest. Heksen werkten samen met de natuur, de bange mannen die de macht overnamen hebben de natuur om zeep geholpen. Het geweld tegen vrouwen, in de medische wereld, het gezin, de maatschappij als geheel hangt samen met het geweld tegen alles en iedereen die anders is. En hangt ook samen met het geweld dat wij eeuwenlang ten op zichte van de natuur hebben uitgeoefend. Het is dus geen wonder dat er, nu de wereld (vaak letterlijk) in brand staat er een heropleving is van de interesse in heksen en hun kunde.

Mona laat ons op een boeiende (veelal Frans gerichte) manier zien wat heks zijn echt inhield, hoe ze ijverig negatief werden neergezet en hoe dat nog steeds nawerking heeft in onze hedendaagse maatschappij. Ze schrijft emotioneel en bevlogen maar ook met kennis van zaken. Het boek bevat een berg voetnoten en een uitgebreide bibliografie voor wie meer wil weten.

Ik heb (groen) gelachen, ik heb gehuild, ik heb met open mond gelezen en ik ben er meer en meer van overtuigd dat ook ik een heks ben of toch zeker (meer) wil zijn.

“Eerherstel voor de vrouwelijke rebel” want de wereld is niet wat ze ons willen doen uitschijnen. Heksen, het boek, biedt ons katogen om door die schijnwerkelijkheid te kijken en ons eigen, juistere wereldbeeld te vormen en daarna de wereld op zijn kop te zetten!

Mona Chollet pleit in Heksen voor eerherstel van de vrouwelijke rebel. Eeuwenlang is de vrijgevochten vrouw met onconventionele levenskeuzes door de man weggezet als een heks. Chollet laat zien dat dit mensbeeld door mannen is gedomineerd en dat de heks juist het ultieme feministische symbool is.

Mona Chollet is een Franse feministe die met Heksen de veranderende positie van de vrouw in de wereldgeschiedenis en moderne tijd beschrijft. Door een heks in een Scandinavisch sprookje is Chollet al haar hele leven geïnspireerd door het vrouw-zijn. Een heks staat voor haar gelijk aan een vrouw met extra kracht en energie, die vrij is van alle overheersing.

De hedendaagse wereld leeft echter nog steeds met het wereldbeeld ten tijde van de heksenvervolgingen en brandstapels. Vrouwen die te onafhankelijk zijn, geen kinderen hebben of daarvoor te oud zijn geworden moeten vechten tegen negatieve stereotypes. Aan de hand van vrouwenrollen in bijvoorbeeld films laat Chollet zien dat een vrijgezelle vrouw nog steeds getypeerd wordt als ‘demonisch’. De brandstapel bestaat als het ware in andere vorm. Tegenwoordig is er een tegengeluid in de vorm van heksenbewegingen als wicca, waarin jonge vrouwen zich profileren als sterke autonome tegenhanger van de overheersende man.

De vier vertalers hebben een vlot lezende, goede vertaling van Heksen afgeleverd. Wellicht hadden ze een ondersteunende rol kunnen aannemen door extra informatie rond de auteur te bieden: Mona Chollet is Française en vanzelfsprekend opgegroeid en onderwezen met Franse (historische) auteurs. Dat maakt de herkomst van haar bronnen duidelijk, die veelal gestoeld zijn op Frans- en Engelstalig werk uit de jaren 1970 tot 1990. Ook de aangehaalde films komen uit de vorige eeuw, waardoor je bijna geen beeld krijgt van de afgelopen twintig jaar. Daarbij haalt ze andere feministen aan die het negatieve vrouwbeeld bevestigen, terwijl het boek juist zegt positief te zijn. Dat is jammer, want Heksen wil een volwaardig feministisch pleidooi zijn in een maatschappelijk debat over gendergelijkheid.

Ook wordt niet altijd duidelijk wie of wat Chollet bedoelt, ondanks veelvuldige herhaling van uitspraken. Na een zin als ‘de volharding waarmee historici blijven ontkennen dat heksenvervolgingen een explosie van vrouwenhaat waren […]’ wil je weten op wie en welke stellingen Chollet reageert. Achterin het boek staan wel noten met verwijzing naar literatuur, maar zonder hoofdstukken of paginanummers, waardoor het opzoeken van ontbrekende informatie lastig wordt.

Heksen laat zien hoe de rol en positie van de vrouw al lange tijd met golven verandert of hetzelfde blijft. Het boek biedt een opstap naar andere literatuur over het feminisme en gelijkheid. Ondanks dat het als geheel aan geloofwaardigheid inboet, geeft Mona Chollet je een originele en andere kijk op een onderdeel van de wereldgeschiedenis.

Erg boeiend boek, dat een gedetailleerd en goed geresearched beeld geeft van hoe onze (voor)oordelen over heksen ontstaan zijn, hoe het de heks door de eeuwen heen vergaan is, haar plaats in de populaire cultuur en een verkenning van wat de heks werkelijk is.

Geweldig boek

Ik keek erg uit naar dit boek, de uitgave is prachtig, ik heb iets met heksen en een stukje vrouwengeschiedenis is ook leuk. Maar ik kom er niet doorheen. Het begin is leuk, heksenvervolgingen en hoe de rol van de vrouw is veranderd door een mannenmaatschappij. Maar daarna haak ik echt af. Ze blijft maar doorzagen over het feit dat vrouwen nog steeds ondergeschikt worden behandeld en vooral dat vrouwen die geen kinderen willen krijgen op allerlei verschillende manieren met de nek worden aangekeken. Nu heeft ze haar onderzoek in Frankrijk en Amerika gedaan, misschien ligt het daaraan, want ik herken de Nederlandse vrouw (en maatschappij) hier helemaal niet in. Ik begon ieder volgend hoofdstuk met tegenzin, dus heb ik het weggelegd, iets wat ik normaalgesproken nooit doe...