Hen De wereld van een ingetogen patriciër

Wat doe je met een familiearchief vol vergeelde foto’s, stoffige journaals en reisverslagen? Casper Visser ’t Hooft weet er wel raad mee, hij stopt het in een prachtige historische roman. In zijn vorige roman Een hof tot ons gerief maakten we al kennis met de familie. Ditmaal brengt hij zijn overgrootvader Hendrik Philip, kortweg Hen, tot leven.

De auteur dook in diens dagboek, ontcijferde brieven, volgde zijn reizen en verrichtte - om de wereld vanuit de ogen van Hen te zien - grondig historisch onderzoek.

Het aardige is dat ’t Hooft zelf enkele in de journaals ontbrekende stukjes aanvult, situaties suggereert en naar oplossingen zoekt. Eerst aarzelend: ‘ik stel me voor dat hij dat gedaan zou hebben’, dan wordt hij bijna vaderlijk ongerust over Hen: ‘zou hij daar wel aan gedacht hebben?’ en probeert excuses te vinden over een handeling van de jonge Hen. En ineens schrijft hij: ‘Als ze eens hadden geweten hoe het er bijna anderhalve eeuw later had uitgezien.’ Dat maakt het verhaal levendig.

Niet alleen het alledaagse leven, maar ook de technische vooruitgang zoals vervoer en communicatie, de muziek en de literatuur rond 1900 komt voorbij. Een enkele keer strooit de schrijver met citaten van onder meer Potgieter, Hens tijdgenoot Beets, Tjechov en André Gide. Heerlijk!

Duidelijk is te zien dat Caspar Visser ‘t Hooft zich heeft geamuseerd bij zijn studie. Hoe leuk is het de mening van je overgrootvader te kennen over een schilderij en een bepaald muziekstuk, of een suggestie te krijgen voor twee literaire werken die je, hoe belezen je ook bent, niet kent.

We volgen Hen in zijn jeugd, zijn jongensjaren, als student en als volwassene. Hoe anders dan nu was het leven in die dagen. Er was tijd voor alles: voor lezen, musiceren, wandelen en reizen. Er werd veel gedicht. Hen probeert het ook:
‘De hulsttak heeft zich vanuit een achterliggende werkelijkheid door de witte sluier heengeprikt.’ Op oudere leeftijd raakte hij meer bedreven in deze kunst en maakte hij dit aardige versje:

Word ik al een jaartje ouder
Maar ik voel er niet veel van,
Want ik ben, met uw permissie
Wat men noemt een krasse man.

En dan komen die interessante jaarverzen die hij als factor voor de Haarlemse rederijkerskamer Trou moet Blijcken moest voordragen. In deze verzen zijn belangrijke jaargebeurtenissen in de wereld, meestal ook door hem geschreven, op rijm gezet.

Visser ‘t Hooft brengt in deze roman niet alleen zijn overgrootvader Hendrik Philip tot leven, maar ook de geschiedenis van de negentiende en begin twintigste eeuw. Zeker het lezen waard!