Het rijk van de schaarste van Thomas Hobbes tot Michel Foucault

Geschreven bij Het rijk van de schaarste

Dit is een helemaal fantastisch filosofisch werk van de Nederlandse filosoof Hans Achterhuis. De (rechtvaardige) verdeling van goederen staat in dit boek centraal en dit wordt behandeld aan de hand van een aantal oudere en recentere filosofen. De filosofen probeerden een soort van natuurtoestand van de mens te definiëren, de overheid dient er vervolgens voor om die mens in goede banen te leiden. Achterhuis behandelt achtereenvolgens 1) Thomas Hobbes, een voorstander van de totalitaire staat en volgens de auteur degene die het begrip schaarste heeft geintroduceerd, 2) John Locke, die een scheiding van machten voorstond – later uitgewerkt in de trias-politica van Montesquieu, 3) Jean Jacques Rousseau, de ‘opvoeder’, 4) Karl Marx, de grondlegger van het communisme en 5) Foucault, die zich heeft beziggehouden met het machtsdenken. Na het lezen van dit boek snap je beter hoe en waarom verschillende regimes zijn ontstaan en waarom ze al dan niet werken, ook erg interessant voor niet-filosofen. Achterhuis heeft een duidelijke en beslist geen moeilijk schrijfstijl.

Geschreven bij Het rijk van de schaarste

Ik heb versie 1988 gelezen. Ik kan mijn voorstellen dat het toen helemaal een ongemakkelijke en controversiële boodschap is geweest die Achterhuis opgeschreven heeft. Het lees niet gemakkelijke vanwege zijn vele citaten, verwijzingen, en herhalingen. Achterhuis heeft veel woorden nodig om zijn standpunt te vertellen. Je moet er wel voor gaan zitten om een rode draad te destilleren. Het is een gedegen sociaal filosofische zoektocht geworden naar de wortels van ons huidige kapitalistische consumptie/produktiesyteem. Maar zeker interessante invalshoek.

Het boek van Hans Achterhuis poogt een overzicht te geven van het begrip schaarste vanuit filosofisch oogpunt. Dit is een interessant uitgangspunt en het boek wordt vaak als een klassieker binnen het Nederlandse taalgebied gepresenteerd.

Helaas kwamen mijn hooggespannen verwachtingen niet uit. De hoofdstuk titels zijn veel belovend, maar per hoofdstuk volgt slechts een fragmentarische verzameling van citaten uit het werk van bekende filosofen. Het boek zou nuttig geweest zijn indien per hoofdstuk een stelling met argumenten, analyse, gedachte experimenten en conclusies gegeven zou zijn.

Over het algemeen is Achterhuis zeer terug houdend met het verkondigen van een eigen mening, maar soms volgt achteloos een stelling zonder bewijs. Een voorbeeld daarvan is zijn stelling dat het Zuid-Afrikaanse regime zo lang gedoogd werd wegens het belang van zeevaart routes rond de Afrikaanse kaap. Deze stelling zou waar kunnen zijn, maar het ontbreekt aan alternatieve verklaringen.

Wie iets wil leren over schaarste kan waarschijnlijk beter een boek over economie, of een boek van een bekende filosoof lezen.