Het vierde beest God, de strijd om de wereldmacht en het einde van de oudheid

Geschreven bij Het vierde beest

het boek geeft een uiterst boeiend beeld van de late oudheid, een periode die in de geschiedenisboeken meestal onderbelicht blijft

HET VIERDE BEEST: Tom Holland slaat weer toe
Tom Holland is een visionair en begenadigd schrijver. Zijn boeken lezen als thrillers. Met veel oog voor het pakkende detail, maar zeker ook voor de grote lijnen. Met Britse humor, fijne ironie en understatement schildert hij het verbluffende en vaak bloedstollende drama van twee grootmachten die eerst elkaar uitputtend beoorlogen en dan de totaal onverwachte, stille en geheimzinnige opkomst van een derde macht die uiteindelijk de beide anderen zou verbrijzelen: de Arabieren. De profeet Mohammed behoorde tot de eersten die invallen pleegde in het Romeinse rijk in Palestina. Maar wie was hij, waar kwam hij vandaan, hoe en waar leefde hij? De Arabische bronnen die van minstens 100 jaar later dateren zijn vaag, onvolledig of ongeloofwaardig. En de Islam werd niet gesticht door Mohammed maar door Abd al-Malik en zijn zoon Walid ruim 60 jaar na zijn dood. Wie schreef eigenlijk ‘de Koran’? Is dé Koran geschreven als een geheel of is het een samenraapsel van teksten en tekstfragmenten? Wat bedoelde Mohammed met de plaatsnaam ‘Mekka’? Waar lag dat ‘Mekka’, zeer waarschijnlijk niet waar het huidige Mekka is gesitueerd. Hoe was het Arabische rijk, na de lange periode van elkaar verbitterd bestrijdende partijen (fitna’s), georganiseerd? Deze en vele andere vragen worden door Holland geadresseerd. Doordat de beschikbare informatie zeer vaak vaag of onvolledig is, of totaal ontbreekt, kunnen wie niet ontkomen aan het enerzijds grondig afstoffen van de aangekoekte en bevooroordeelde informatie van Arabische geleerden vanaf de 8e eeuw. En anderzijds aan invullen, interpreteren en speculeren. Tom Holland is daar heel duidelijk over. Maar voor een leek zoals ik schijnt zijn betoog overtuigend en kreeg ik na lezing het gevoel heel veel meer te weten en te begrijpen over de razendsnelle opkomst van het Arabische rijk en de stichting van de Islam. Er blijven ook allerlei vragen liggen. Bijvoorbeeld: hoe wisten de Arabieren, die verdeeld waren in talloos veel stammen, legers op de been te brengen die het huzarenstukje van de vernietiging van het Perzische en Romeinse rijk volbrachten? Wie financierde de invasies? Waar haalde men de benodigde troepen vandaag en door wie werden zij getraind? Waarop berustte eigenlijk de Arabische overmacht in militair opzicht? Hoe kon bijvoorbeeld een klein invasielegertje in Spanje de Visigoten verpletteren die daar al honderden jaren zaten? Meer dan genoeg stof voor nieuwe boeken. De uitgever verdient een compliment voor deze verzorgde publicatie met registers, woordenlijsten, kaarten en uitgebreide literatuuroverzichten. Jammer dat in de tekst niet wordt verwezen naar een specifiek kaartje en dat de kaartjes steeds weer andere plaatsnamen vermelden.

Het Vierde Beest van historicus Tom Holland is genoemd naar een visioen van de profeet Daniël, die in een droom vier dieren zag, waarvan het vierde de wereld vertrapte en vermorzelde. Toen de Christenen nog ondergronds waren werd het heidense Romeinse Rijk wel voor dat Vierde Beest gehouden. Maar toen het Romeinse Rijk al lang en breed christelijk was en de keizers van Constantinopel zelfs het versterken van het ware geloof in God als dé motivatie voor het vestigen en zo ver mogelijk uitbreiden van hun heerschappij naar voren schoven, was het tijd voor een nieuwe interpretatie van Daniël 7:1-25. Dat vierde beest, dat moest wel de Islam zijn, die in enkele decennia een wereldrijk bijeen vocht, ten koste van de allebei al meer dan 1000 jaar oude rijken van Rome/Constantinopel en Perzië. Holland is als mooischrijver in vorm als hij het wisselend wel en wee beschrijft van de christelijke Romeinen en de zoroastrische Perzen. Met het verklaren waar in de 7de eeuw ‘ineens’ de Arabische suprematie vandaan kwam – evenzeer met het vestigen van het ware geloof in God als naar voren geschoven motivatie – bewijst hij zijn kunde als deducerende historische speurneus. Al blijft aan het eind van zijn betoog vooral het beeld hangen van een prachtig kaartenhuis: Holland redeneert van vermoedens naar misschien wel waarschijnlijkheden, maar meer dan een wankel bouwwerk is er niet te construeren van schaars en schimmig bronnenmateriaal met zulke enorme gaten erin.

Dit is een hele dikke pil vol feitenmateriaal, koop het niet als je twijfelt of je daar wel mee overweg kunt. Holland had beter zijn best kunnen doen door zo nu en dan even een verwijzing te maken naar een eerdere passage. Hij gebruikt soms de voornaam soms de achternaam van dezelfde persoon, lijkt wel of hij de lezer opzettelijk hindert. Alleen als je strak je aandacht erbij houdt (als bij studeren) is dit schitterend qua inzicht en informatie over een zwaar onderbelicht stuk cruciale historie.

Dit boek beschrijft op overtuigende wijze wat er voorafgaand aan het ontstaan van de Islam is gebeurt in het Nabije Oosten en waardoor de Arabieren in staat werden gesteld het hele Nabije Oosten en een aantal gebieden eromheen zoals Noord-Afrika te veroveren/bezetten. Vervolgens wordt het prille ontstaan van de Islam onthult op een logische, wetenschappelijke, zeer aannemelijke en uiteraard niet religieuze redeneerwijze. Dit alles gebaseerd op documenten, inscripties, munten en andere vondsten uit die periode en gedetailleerd beschreven en geannoteerd. Een aanwinst voor iedereen die wil weten waarom en hoe de Islam is ontstaan en zich heeft ontwikkeld in haar eerste eeuwen.
Het boek is niet bedoeld noch geschikt voor gelovige moslims.

Uitstekend geschreven boek over de ontstaansgeschiedenis van de islam. Tom Holland is een goede verteller en het boek is heel interessant voor iedereen die belangstelling heeft voor de opkomst van de belangrijkste religies in de politiek-sociaal-culturele context van die tijd.

Als goed verhaal geschreven. Een minder bekende periode in de geschiedenis uitvoerig belicht.

Tom Holland weet als geen ander de interesse van de lezer vast te houden. Na een veelbelovende, maar wat minder gefundeerde inleiding pakt Holland de draad op met een historische omgevingsschets van het Midden Oosten vanaf globaal keizer Constantijn.
Dat deel van het boek, globaal zo,n 3/4 van de tekst, is informatief, zeer interessant en leest plezierig.
Daarna worden de feitelijkheden rond de opkomst van de islam tot globaal 750 op een rij gezet. Dat deel voelt minder doorwrocht aan en leest ook wat moeizamer. Kennelijk is de feitelijke aan meerdere bronnen verifieerbare kennis over die eerste periode beperkt.
Alles bij elkaar een zeer aan te bevelen boek, dat vraagt om het lezen van verdere litteratuur op het thema monotheïsme en maatschappij. Dat overigens de islam een boek is geschreven door mensen, met, naar geclaimd, "het woord van God" heeft een parallel in de Bijbel, die ook door mensenhanden is geschreven met zeker in het nieuwe testament ook de toevoeging "woord van God" heeft. Dat dit soort "Heilige boeken" in de loop der eeuwen als gevolg van godsdienstige text exegesen een wijzigende inhoud heeft gekregen is zowel voor de Koran als voor de Bijbel het geval. Kortom aanhakingspunten te over in het boek van Holland.

Goed geschreven relaas over historie van wereldreligies.

Aangeschaft n.a.v. thriller van Jack van Weimar. wetenschappelijje benadering islam, niet geschikt voor orthodoxe moslims