Hoe moeilijk kan het zijn? Jasper van Kuijk fileert denkfouten in hedendaags ontwerp

“Je had maar 1 taak” had ook de titel kunnen zijn van dit boek. Een verzameling van meer dan 70 voorbeelden van - het ontbreken van - gebruiksgemak bij producten vind je in dit geweldige boek van Jasper van Kuijk. Opgeschreven op zo’n manier dat het voor mij als lezer en vooral ook als gebruiker van producten heel herkenbaar is. Je voelt en herkent de frustratie onmiddellijk bij het verhaal over de rookmelder die je niet uitkrijgt midden in de nacht omdat volstrekt onduidelijk is welk knopje je hiervoor moet indrukken. Elk verhaal wordt geserveerd met een sausje van heerlijk sarcasme die onze Engelse overburen ook zeker kunnen waarderen. Het boek staat vol met prachtige zinnen zoals “Een oase van consistentie in een sector die zich qua kleurgebruik lijkt te hebben overgegeven aan totale anarchie”, over de betekenis van kleur bij chocolade.

Natuurlijk is er geen groter vermaak dan leedvermaak. Het mooie aan dit boek is dat de schrijver ook voorbeelden geeft van mooie en goede - lees gebruiksvriendelijke - ontwerpen, zoals het huursysteem van de OV-fiets (3 Seconden) of het verhaal van de architect “die rond een grasveld een nieuw universiteitsgebouw liet aanleggen en vervolgens daar waar het gras uitsleet voetpaden aanlegde” (Jammer van die mensen). Uit elk voorbeeld blijkt de oprechte liefde van de schrijver voor het ontwerp van een product of dienst. Over dingen die je niet interesseren wind je je over het algemeen niet op is mijn eigen ervaring. Mijn vocabulaire is na het lezen van dit boek in ieder geval weer uitgebreid met geweldige termen zoals de afwimpeldesk. RTFM en fietskrattenterreur. Ik heb smakelijk en hardop gelachen, voor een indicatie van een goed boek! Een goed boek dus en een must-read voor elke innovatie-afdeling en de gehele start-up community (er staat namelijk ook nog een hele goede business case in ;-)! Tot slot, de excuses van Jasper is meer dan terecht, na het lezen van dit boek kun je nooit meer normaal naar dingen (producten en diensten) om je heen kijken.

Over de dag heen gebruikt de hedendaagse mens, direct of indirect, aardig wat producten en diensten. En lang niet alle producten en diensten zijn subliem ontworpen. Genoeg voer om over te klagen dus. Iets soortgelijks moet Jasper van Kuijk op een gegeven moment ook gedacht hebben. En wat doe je dan als cabaretier, columnist en universitair docent aan de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU delft? Juist ja, je gaat er over schrijven.

Allereerst even snel een Architectuurrecensie (lees vooral het boek als je niet begrijpt wat hiermee bedoelt wordt). Het boek heeft een handzaam formaatje. Geen zware pil dus. Telt 175 bladzijden incl. inhoudsopgave en register. De omslag is wat fel aan de ogen. In de kleuren blauw (achtergrond) en geel en wit (tekst) en de tekst staat op de voorkant op de kop. Leuk verzonnen voor een boek dat gaat over ontwerpfouten. Want functioneel is het qua gebruik niet.

Ten tweede de portiegrootte. Als lezer krijg je 76 onderwerpen voorgeschoteld, die elk 2 pagina's beslaan. Een ruim aanbod in hap klare brokken. Maar om even in de voedseltermen te blijven: De maag vraagt soms om meer. Niet dat de tekst niet mooi afgerond is. Maar omdat er, voor mijn gevoel, veel meer over te vertellen valt.

Uiteindelijk blijft het boek een bundel van columns die, gelukkig, geschreven zijn met een dikke laag humor. Met herkenbare voorbeelden van ontwerpfouten in hedendaagse producten en diensten. Maar persoonlijk mis ik een beetje de leermomentjes. Goed, Kuijk komt wel met ideeën over hoe het beter kan. Maar die zijn mijn inziens zo voor de hand liggend dat het alleen maar lachwekkender wordt dat ontwerpers zulke fouten (blijven) maken. Maar dat je er als lezer echt daadwerkelijk iets van leert? Nee.

Maar ondanks dat blijft het een alleraardigst boekje om eens te lezen. Heel herkenbare onderwerpen. Luchtig met humor gebracht. En dat in hap klare brokken, zodat je per onderwerp niet al te veel tijd kwijt bent. Dus als je geregeld even een paar minuutjes moet doden en niet al te zware kost voorgeschoteld wil krijgen, dan kan ik dit boek wel aanbevelen. En als je meer tijd hebt en gewoon snel een boek uit wilt lezen, ja, dan ook. Maar als je echt iets over product ontwerpen wilt leren, verwacht er dan niet te veel van, maar lees er tussen de studieboeken door toch even in. Wie weet pik je toch wat irritatie op die mogelijke toekomstige ontwerpen van jouw hand kunnen hebben en denk je twee keer goed na voor je het ontwerp de wereld in stuurt.

Hoe moeilijk kan het zijn is een verzameling van eerder in de Volkskrant verschenen columns van universitair docent, cabaretier en schrijver Jasper van Kuijk. De ruim 70 columns beslaan ieder 2 pagina's en gaan over goed in fout in hedendaags ontwerp. Jasper is cabaretier en schrijver: een combinatie die ervoor zorgt dat de vorm dik in orde is. Veel van de korte stukjes beschrijven op humoristische wijze het gevecht met computers en andere slimme apparaten. Toch zou ik niet erg enthousiast zijn geweest als deze verzameling alleen uit product-ergernissen zou hebben bestaan. Dan wordt het herkenbaar en leuk maar vooral voorspelbaar. Gelukkig schrijft Jasper ook over het ontwerpproces zelf en heeft de docent van Kuijk een aantal voor mij verrassende observaties.

Die observaties zijn bijvoorbeeld over de verpakking van producten. Hij vraagt zich af: waarom staat op de verpakkingen van Bertolli ook het logo van Unilever? Waarom eerst een 'authentieke' merkbeleving opbouwen en dan er een Unilever logo naast zetten? Wij willen best wel geloven in de illusie van oude omaatjes in pittoreske Italiaanse dorpjes, maar met zo'n Unilever logo erbij wordt dat wel heel lastig. In een andere column is Jasper gecharmeerd van het merk HG vanwege productnamen zoals 'groene aanslag reiniger'. HG maakt gebruik van kennis die verloren is gegaan. Wij weten niet meer dat je groene aanslag prima kunt verwijderen met groene zeep. Bij HG is niet duidelijk wat je koopt maar wel welk probleem het product oplost.

Andere interessante observaties zijn over het ontwerpproces. Van Kijk stelt dat de mislukking van de Fyra niet is veroorzaakt door het moeten ontwikkelen van een nieuw type trein. De NS had immers al eerder succesvol het interregiomaterieel ontwikkeld. De Fyra is mislukt omdat de samenwerking met contractpartner AnsaldoBreda puur financieel en juridisch was gedreven. Dat is voorsorteren op falen. Een vruchtbaarder model van samenwerken was cocreatie geweest.

Ook 'dienstontwerp' komt aan de orde. De OV-fiets bestaat al tientallen jaren. Deze dienst werd een doorslaand succes toen de snelheid van uitlenen werd verbeterd. Iets kan alleen een succes worden als alles klopt. Als je nu een OV-fiets oppikt dan is dat in drie seconden gepiept. Een product of dienst kan dus succesvol worden als 1 essentiële fout in het ontwerp wordt verbeterd. Een pragmatische vorm van innovatie is dan ook de herevaluatie van eerdere, mislukte ontwikkelingen.

Hoe moeilijk kan het zijn is een aanrader. Het boek leest als een trein. En ondertussen word je ook nog een stuk wijzer over ontwerpen en het ontwerpproces.

Leuk boek, leuk als cadeau

Echt een leuk boek. Ik kocht het voor mijn vader en hij kon zich er echt in vinden.

Voor mijn zoon gekocht, laatstejaars student IPO. Ik kende de columns uit de Volkskrant. Zoon was er erg over te spreken

Leuke korte columns over ontwerpfouten en slechte inschattingen in het dagelijks leven. Het leest lekker en elke column is raak. Het enige punt van aandacht is dat je het boek af en toe even weg moet leggen, om de volgende column te kunnen waarderen.

Het boek 'Hoe moeilijk kan het zijn?' bevat de colums die Jasper van Kuijk voor De Volkskrant heeft geschreven. In deze colums beschrijft hij de frustraties die bij hem opborrelen wanneer hij wordt geconfronteerd met slecht ontworpen zaken. Het boek is in die zin een feest van herkenning want wie maakt er nooit vloekend een in hard plastic verpakte schaar open met – heel gevaarlijk!- een aardappelschilmesje... je kocht die schaar immers niet voor niets... Zo zijn er meer voorbeelden: van salade die zonder bestek erin verkocht wordt bij de supermarkt 'to go' tot de situatie van 4 afstandsbedieningen die je nodig hebt om tv te kunnen kijken. Niet elke verandering is een verbetering. En we zijn ook niet voor niets zo ongeveer allemaal onder de indruk van die hándige ontwerpen van IKEA...!
Het is vermakelijk en de schrijver weet duidelijk waar hij het over heeft. Hij is dan ook universitair docent aan de faculteit Industrieel ontwerpen in Delft. Voor mij persoonlijk viel het echter iets tegen daar ik meer diepgang ten opzichte van het onderwerp had verwacht. Daar bieden colums helaas niet echt ruimte voor. Mijn voorstel derhalve zou zijn dat hij nóg een boek schrijft waarin hij minder voorbeelden geeft, die hij echter veel verder uitdiept! Want hij weet helder te schrijven en de plekken waar hij wat dieper op de onderwerpen in gaat zijn ook interessant.
Wat mij betreft een aardig boek voor in je luie stoel of op het strand, maar wat beperkt indien je echt iets over het onderwerp ontwerpen wilt opsteken.

Ken je dat, van die dagelijkse ergernissen waarover niet goed is nagedacht tijdens het ontwerpen? Dingen zoals rookmelders, de beamer en spullen die last hebben van de zogenaamde vormdrang: spullen die voor het design zijn ontworpen, maar waar niet echt over de praktische kant ervan is nagedacht.
Hierover doet cabaretier en universitair docent Jasper van Kuijk in Hoe moeilijk kan het zijn? onder andere een boekje open. Zijn humoristische manier van ergernissen spuien komt niet over alsof je naar een saai leraren betoog zit te luisteren en toch steek je er wat van op. En zo niet, dan loop je wel de rest van de dag met een grijns op je gezicht rond. Een boek van Maven Publishing dat je niet mag missen.

leuk boek, handzaam, interessante inhoud