Hoogbegaafd. Dat zie je zó! verslag van een onderzoek naar en een symposium over zelfbeeld en imago van hoogbegaafden

Over hoogbegaafdheid bij kinderen is de afgelopen decennia veel gezegd en geschreven. De betreffende generatie kinderen wordt echter langzaamaan ouder en doet inmiddels als hoogbegaafde
(jong)volwassenen ervaringen op in de 'Grote Wereld'. Bovendien hebben veel van hun ouders in het
kielzog van hun slimme kroost hoogbegaafdheid bij zichzelf geconstateerd. De tijd lijkt dan ook rijp dat volwassen hoogbegaafden hun eigen stem laten horen, als tegenhanger van en aanvulling op de
stem van wetenschappers en professionals die zich met hoogbegaafde kinderen bezighouden.
In dit boek wordt het 'Delphi-model Hoogbegaafdheid' gepresenteerd. Twintig experts op het gebied
van hoogbegaafdheid – zelf eveneens hoogbegaafd – kwamen gezamenlijk tot een positieve omschrijving (een kenschets, een definitie) van hoogbegaafdheid. 'Alweer een definitie van hoogbegaafdheid?', zult u zeggen? 'Die hebben we toch al genoeg? Wat is er dan wel zo bijzonder aan deze?' Er zijn drie aspecten die het Delphi-model – en de daaruit afgeleide definitie van
hoogbegaafdheid – bijzonder maken.
Het eerste aspect is dat het hier gaat om theorievorming 'van binnenuit'. Hoogbegaafden –
ervaringsdeskundigen – hebben zélf onder woorden gebracht wie en wat zij zijn, en op welke punten zij zichzelf en elkaar als anders zien dan anderen. Het Delphi-model zegt iets over de persoonlijke beleving van hoogbegaafdheid en de betekenis ervan voor de hoogbegaafde zelf. Hoe het is om hoogbegaafd te zijn en met welke eigenschappen moet je dan uit de voeten kunnen?
Het tweede bijzondere aspect is dat het hier gaat om een existentieel model. Het beschrijft de
existentie van hoogbegaafden aan de hand van een aantal, onderling samenhangende facetten. Het
Delphi-model zegt iets over het zijn, het denken, het voelen, het willen, het doen en het waarnemen
van hoogbegaafden, alsook over het onderlinge samenspel tussen al deze facetten. Zo'n soort model
over hoogbegaafdheid is, voor zover wij hebben kunnen nagaan, niet eerder gecreëerd.
Het derde aspect is dat het Delphi-model een rol kan vervullen in de empowerment van hoogbegaafden. Het is doelbewust positief van toonzetting, gericht op de positieve kanten van hoogbegaafdheid en op de mogelijkheden die hoogbegaafdheid biedt. Als positieve kenschets is het een instrument om hoogbegaafden persoonlijk én als groep te versterken, in hun kracht te zetten. Het model wijst op kansen – zowel voor de hoogbegaafde zelf, als voor de wereld waarin zij opereren.
In het verlengde van deze drie bijzondere aspecten ligt het feit dat het Delphi-model zowel ten aanzien
van de prestatiecontroverse, als ten aanzien van de imagoproblematiek
een handreiking doet.
Prestaties kunnen namelijk – afhankelijk van de ingang die in het model gekozen wordt – als
voorwaarde voor hoogbegaafdheid worden gezien, of juist niet. In het laatste geval spreekt het model
van 'scheppingsgerichtheid' als karakteristiek van hoogbegaafden. Ten aanzien van de imagoproblematiek ten slotte kan het model gebruikt worden om zichzelf als groep op een plezieriger
manier 'in de markt te zetten' dan tot nog toe het geval is.
Hoogbegaafden zeggen onderling vaak dat ze het bij anderen herkennen, nu ze het van zichzelf weten, en zoals ze het bij zichzelf voelen. 'Maar dat schiet niet erg op!', aldus de dagvoorzitter, Fieke van der
Lecq, tijdens het symposium, waarop het Delphi-model gepresenteerd werd: 'Het is nodig om dat het
expliciet te benoemen'. Het Delphi-model nu, pretendeert in beschrijvende en verklarende zin te
verhelderen waar dat het hem in zit. Daarmee kan het gebruikt worden voor herkenning en begeleiding
van hoogbegaafden, maar ook voor het begrijpen van en het omgaan met jezelf als hoogbegaafde. Dit
alles om mogelijkheden te realiseren en levensgeluk te bevorderen.
Tijdens het symposium 'Hoogbegaafd. Dat zie je zó!' – dat in november 2007 in de Koningszaal van Artis werd gehouden – is het Delphi-model en het aanverwante gedachtegoed zeer enthousiast
ontvangen. Wij hopen dat u met het lezen van dit boek door een even grote geestdrift bevangen wordt
als destijds de symposiumgangers.