Identiteit

Geschreven bij Identiteit

Alle respect voor de ervaring en kennis van Paul, maar dit boekje vormde wat mij betreft een heel diepe teleurstelling.

(1) Nergens geeft hij een duidelijk beeld van wat hij precies bedoelt onder de term ‘identiteit’ (persoonlijkheid? Zelfbewustzijn? Maatschappelijke norm? …), daarbij wisselt hij achteloos van perspectief tussen identiteit als persoonlijke eigenschap en dat van een gemeenschap, als zouden beide gelijkaardig zijn (niets wijst daarop);
(2) De titel geeft aan dat het om dè identiteit als universeel begrip zou gaan, maar in zijn redenering gaat hij voornamelijk uit van de Westerse samenleving. Zo geeft hij bijvoorbeeld aan dat de huidige identiteitsproblemen te wijten zijn aan het verdwijnen van een autocratisch-patriarchaal systeem. Deze bestaat bijvoorbeeld nog in Japan, maar daar kennen ze ook een identiteitscrisis. Het zou zeker interessant geweest zijn om de blik wat te verruimen;
(3) Paul gaat uit van de premisse dat identiteit voornamelijk (naar eigen verwoording soms ook uitsluitend) wordt beïnvloed door de heersende normen en waarden binnen de maatschappij. Het is een premisse die nergens wordt verklaard, en nagenoeg blind is voor andere mogelijkheden. Hij had deze wat mij betreft mogen weerleggen om zijn punt te maken, maar hij vermeld ze niet eens.
(4) Zijn betoog bulkt van veralgemeningen en halfslachtige zekerheden (‘men denkt…’, ‘iedereen weet…’, ‘het is duidelijk dat…’) die hier en daar worden gestaafd met maximaal twee onderzoeken. Hier ook blijkt hij volledig blind voor andere mogelijkheden (die hij, wederom, gerust mag weerleggen om zijn punt te maken). Het neigt vaak heel sterk naar ‘confirmation biais’.

Twee bijkomende voorbeelden. Verhaeghe spendeert behoorlijk wat tijd aan de notie meritocratie. Young heeft hij gelezen, maar de verfijnde, actuele lezing van Michael J. Sandel duidelijk niet (The tiranny of merit). Je kan niet alles lezen, maar toch… Een beetje verder gebruikt hij een wat verouderd beeld van bedrijven (organisatievormen en evaluaties). In de meerderheid van de bedrijven zijn deze al serieus zijn geëvolueerd en bestaan er talrijke nieuwe inzichten hierover.

Er zijn ook lichtpunten, uiteraard. Zijn synthese van hoe het neoliberalisme in ons schoolsysteem is geslopen is niet nieuw, maar zeker gevat. De problemen met de psychoanalyse (zijn domein) en neurowetenschappen zijn altijd wel interessant.

Zijn conclusie? Als ik het goed heb pleit hij voor een ‘persoonlijke moraal’ van waaruit maatschappelijke veranderingen zouden kunnen ontstaan. Daar kan ik (persoonlijk) mee leven, al had er een heel boek kunnen geschreven worden over hoe dit precies zou werken, in plaats van een (heel eenzijdige) opsomming te leveren van alle problemen.

Geschreven bij Identiteit

Mooie vertelling en visie over de maatschappij en de invloed die dat op ons heeft en hoe wij invloed hebben op de maatschappij. Wij zijn de maatschappij.

Het laatste boek "Identiteit" van Paul Verhaeghe is een helder, overzichtelijk, origineel en boeiend geschreven boek. Het boek probeert een verbinding te leggen tussen hoe onze Identiteit in de laatste vier decennia is beïnvloed door het neoliberalisme in het Westen. Eigenlijk een heel complex onderwerp. Zijn poging hiertoe is dapper en bewonderens-
waardig, en naar mijn mening erg geslaagd. Om zijn betoog goed te kunnen vergelijken met je eigen ervaring moet je niet te jong zijn zoals volwassen vanaf begin zeventiger jaren. Zijn vergelijkingen zijn vaak erg logisch, plausibel en hij gebruikt interessante literatuur om zijn denkbeelden mee te vergelijken en te onderbouwen.

Wat soms wel jammer is, is dat zijn terechte vergelijkingen met het sociaaldarwinisme leken doet denken dat deze stroming iets met de evolutieleer van Darwin te maken heeft. In tegendeel, in die zin heeft het meer te maken met het fascisme van Hitler dan met Darwin. Ook vind ik zijn kijk op de DSM-IV zeer juist. Maar er zijn heel veel vakgenoten die er ook zo over denken en dit is daarom niet zo origineel.

Zijn pessimisme over psychotherapie met name cognitieve gedragstherapie en soms evidenced-based behandelingen, deel ik helemaal niet en is soms erg ongenuanceerd. Maar dit komt waarschijnlijk omdat hier mijn jarenlange positieve ervaring meespeelt op de uitvoering van CGT met mijn cliënten.

De auteur vergelijkt neoliberalisme met manisch-depressiviteit. Maar al de tekorten waar hij op wijst duiden echter veel meer op narcisme. Dit lijkt ook logischer omdat narcisme de laatste decennia endemische vormen heeft aangenomen in de Westerse wereld.

Het boek eindigt gelukkig met positieve voorstellen zoals: "Verander de wereld begin bij jezelf". Wachten is nu nog op een echte beweging uit Gent van morele herbewapening en anti-neoliberalisme zoals Huub Oosterhuis (Red hen die geen verweer hebben) in Amsterdam.

Het boek is een aanrader voor iedereen die een verfrissende kijk wil hebben wat onze maatschappij en cultuur, zoals het neoliberalisme, met onze identiteit doet.
Door: Piet van der Ploeg - NPSPartners/CCGT - Zoetermeer

De reviewer die stelt dat het boek niet gaat over identiteit heeft erg slordig gelezen. Verhaege pretendeert helemaal geen overview van historie en religie te geven, hij schetst wat eeuwenlang de basis van ons morele kompas, als hoofdmoot van de identiteit, is geweest, en hoe dat in korte tijd veranderd is door de neo-liberale ontkenning van het belang van een hechte civil society. Daar gaat zijn hele, consequente betoog over. Dat individuele ontplooiing belangrijk is, maar dat alleen gezond blijft in een situatie waar die ontplooiing niet tegelijkertijd een dwangvoeding is en de verantwoordelijkheid van autoriteiten (' zelfredzaamheid' binnen het markwerkende keurslijf) er niet mee afgeschoven wordt. Een belangwekkend boek, aanbevolen voor iedereen die regelmatig het idee heeft dat hij of zij zich moet schamen en zich een sukkel voelen voor het instandhouden van enige empathie, op de werkvloer of het sociale verkeer.

In “Identiteit” van Paul Verhaeghe wordt op een freudiaanse manier ingegaan op het onderwerp identiteit. Zoals bij alle boeken van dhr Verhaeghe is het op een begrijpbare manier geschreven. Tevens word er in zijn boek ook andere boeken aangehaald welk een aanrader zijn om te lezen. Tijdens de bespreking “waar komt identiteit vandaan” wordt het onderwerp vanuit verschillende oogpunten belicht en gaat hij ook in op het onderwerp hoe ontstaat identiteit, wordt het aangeleerd of heeft de sociale omgeving hier veel invloed op en op de huidige ontwikkelingen binnen de maatschappij en welke stoornissen de huidige ontwikkelingen te weeg kunnen brengen in combinatie met de opgebouwde identiteit. Dit doet hij door o.a. meritocratie, sociaaldarwinistische het niet aan te raden rank and yank systeem, toefta, onderwijsrendement, benchmarks, etc te bespreken en aan te geven wat het oplevert zoals steeds meer in hokjes gestopte leerlingen welke basis kennis missen en niet meer creatief zijn en diverse stress gerelateerde ziektes. Wat mij o.a. opviel is de opmerking “Als veel mensen erg ontevreden zijn over de identiteit van hun medemens en ervoor pleiten om terug te keren naar die van vroeger, dan kan dit maar een ding betekenen : vandaag zet een nieuwe identiteit de toon” want dat is wat nu gaande is in de maatschappij. Al bij al een zeer interessant boek wat ik iedereen aanraad en waarbij ik helaas moet zeggen dat de vele conclusies die hij trekt terecht zijn want ook ik ben een product van de 70 jaren en zie dat bijna alle geschetste ontwikkelingen zoals beschreven zijn in mijn omgeving voorkomen.

Negatief: De titel is onjuist: het boek gaat helemaal niet over "identiteit". Verhaeghe spreekt daarover kort in hoofdstuk 1 en aan het einde van zijn boek, maar is voor het boek absoluut niet relevant. Hoofdstuk 2 en 3 staan vol met karikaturale onzin die éen ding duidelijk maken: Verhaeghe is geen historicus en van de Oudheid en van religie en christendom weet hij niet veel meer dan de hedendaagse vooroordelen en karikaturen, zoals die dag in dag uit verschijnen in de krantenkoppen. +++ Positief wordt het boek wanneer hij op zijn eigen terrein komt: de psychiatrie, psychiatrische patiënten, de tsunami aan "ziektes", en waarom onze huidige maatschappij zoveel zieken en ziektes maakt. Vanaf hoofdstuk 5 wordt het boek zeker de moeite waard. Hij maakt duidelijk hoe het denken in termen van geld en groei en winst, slachtoffers maakt. Hij laat ook zien hoe het individualisme opvoeding onmogelijk maakt en alleen chemische middelen worden aangewend om sociaal wenselijk gedrag te bewerkstelligen. Een oplossing biedt Verhaeghe helaas dan weer niet. Mocht u het boek aanschaffen, begin bij hoofdstuk 5.

Hoe zien wij onszelf en de wereld om ons heen? Waardoor wordt dat beïnvloed en welke gevolgen heeft dat? Wat accepteren we en wat niet? Wat vinden we gewoon en waarom?

Dit gaat niet alleen over individuen, maar ook over organisaties, bevolkingsgroepen en naties. Hoe zijn wij gevormd en hoe ontwikkelen we ons verder? Welke tendensen tekenen zich af, waar komen we vandaan en waar gaan we maatschappelijk gezien naartoe? En worden we daar ook gelukkig van?

Een verhelderend boek, zeer relevant voor allerlei discussies die in deze tijd spelen. Als je dit boek gelezen hebt, kijk je met een andere blik naar jezelf, hoe je op anderen reageert en hoe anderen op elkaar reageren.

Goed dat:
-er benoemd wordt dat opgroeien in een zelfde gezin met dezelfde ouders, voor ieder kind anders is en dat het wel degelijk voorkomt dat ouders niet van alle kinderen evenveel houden
-er benoemd wordt dat wetenschap altijd subjectief is, omdat er nu eenmaal menselijke taal bij nodig is. De methodiek is hetgeen dat objectief is.
-het belang van de maatschappij wordt benadrukt. Die is zo belangrijk voor o.a. psychische stoornissen. Wat mij betreft ligt de verantwoordelijkheid toch ook voor een groot deel bij de maatschappij en niet alleen bij het individu.
Frans de Waal en Freud worden o.a. genoemd; beide schrijvers van interessante boeken.

In zijn laatste boek ‘Identiteit’ wordt duidelijk dat zijn “linkse” en freudiaanse analyses en conclusies nauwkeurig aangeven waar ons samenlevingsmodel en hulpverlening in vastloopt. Zeker gegeven het feit dat Identiteit ontstaat uit – en een (liefdevolle) interactie is – tussen mensen.
Om als individuen tot een opbouwende samenleving te komen is er zichtbaar en voelbaar een andere ethische en sociale omgang noodzakelijk. De meest wezenlijke paradox ligt in de lastigste opdracht, om elke naaste net zo lief te hebben als uzelf. Als mensen en samenlevingen er voor gaan kiezen om meer in deze balans te gaan leven ontstaat er een waarachtige sociale samenleving. Om de urgentie van deze dubbele keuze te kunnen overwegen en vooral te maken, is het evident dat de mens inziet dat hij dit niet alleen kan en ook niet hoeft te doen. De mens heeft er (de) ander(en) voor nodig.
Ik las pas geleden psalm 131 waarin David onderweg beschrijft welk inzicht hem motiveerde om op een meer gebalanceerde en rustige wijze positief te gaan leven; in relatie met God, zichzelf en de ander.

Meer persoonlijk:
Na het lezen en herlezen van een prachtig artikel over het geheim van deze psalm 131 werd mij inzichtelijk gemaakt waar de unieke menselijke grenzen van ieder mens liggen. Mensen zoals ik, David en velen met mij, hebben in de huidige (Enron) maatschappij, moeite om de verkeerde trots en hebzucht los te laten en persoonlijke grenzen en die van anderen niet langer te willen overschrijden, in de ziekmakende jacht jacht naar succes en meer materie. Zo verliezen wij uit het oog wat ons en onze medemens begrenst. Om deze trots belangeloos in te ruilen voor zijn genade, rust en vrede, hierheen te bewegen en daar in te gaan staan. Zo is het handelen naar een dienende set aan leefregels, rotsvast verankerd in het belijden en uitleven van het geloof, als een beelddrager van God. Een liefdevolle uitnodiging om – waar mogelijk en steeds opnieuw- te leren leven naar het voorbeeld van Jezus Christus. Deze weg geeft ons zicht op het geheim van de schepping en de richting naar onze bestemming.

Klinisch:
In de dagelijkse eclectische praktijk lijkt er geen vaak andere weg dan een behandeling met (te) veel pillen en praten. Met behulp van cognitieve gedragstrainingen, deskundige medische begeleiding door psychiaters, psychologen, therapeuten en o.a. sociaal psychiatrisch sturende verpleegkundigen.
Momenteel wordt deze tweedimensionale zorg meer en meer aangevuld met een aanbod van mindfulness, NLP-technieken en verschillende esoterische methodieken. Deze leiden vast tot meer zelfinzicht, zen en zelfbewustzijn. Opleving van passie en compassie, voor jezelf en de ander, waardoor “geluk” weer mogelijk wordt en in deze setting ook “maakbaar” lijkt. Dit is gezien mijn eerdere ervaringen eerder een valkuil en tegelijkertijd een misvatting en wazige projectie uit dezelfde harde werkelijkheid. Paul Verhaeghe geeft helder aan dat er in ons huidige politieke klimaat, juist in de rijkste landen de grootste geestelijke armoede heerst, die hij en zijn collega’s voor steeds meer hulpbehoevende mensen mogen oplossen. Geworteld in een vernietigend neoliberalisme waarin het recht van de sterkste nog steeds heerst.

Pastoraal psychologisch:
Godzijdank ben ik er van overtuigd dat er meer is tussen hemel en aarde, waarbij klinisch pastoraat de missing link is bij de aanvullende behandeling van “stoornissen”. Overwinnen van onzekerheid en angst is het herwinnen van vertrouwen, door als mens rustig bij God op schoot te gaan zitten. Zo zal de schrik voor de ander in beginsel afnemen en eenzaamheid geleidelijk worden verbannen. Ieder mens is een kind van God en vindt zijn unieke identiteit in zijn schepping, waarin mensen daadwerkelijk naar elkaar omzien en de ander helpen binnen zijn of haar context en mogelijkheden.
In deze uitnodiging schuilt de diepere zin en waarde van ons bestaan.
Heb uw naaste lief zoals uzelf, ga daar maar in staan

Dit boek is geschreven door een professor waar ik eerder les van kreeg. Het was een perfecte aanvulling op zijn lessen. Bovendien is het voor ieder van ons een interessant boek. Het gaat over de hedendaagse maatschappij waar we allemaal deel van uit maken. Vol uitspraken waar je even kan bij stil staan.