In het licht van sterven ervaringen op de grens van leven en dood

12 mei 2016

In één ademteug heb ik dit ontroerende en integere boek van Ineke Koedam, dat gaat over ervaringen en waarnemingen van hospicewerkers betreffende mensen die op de grens van leven en dood verkeren, uitgelezen. Het maakte me stil van binnen en bewust van een diep, innerlijk, spiritueel proces wat zich afspeelt bij een mens waarbij de dood aanstaande is. Het maakte me bewust van de werkelijke, waarachtige behoefte van de stervende mens, het maakte mij bewust van mijn eigen "zijn" in dit verband in de intieme nabijheid van een mens die stervende is, waarbij de communicatie op een geheel ander niveau plaatsvindt.

Ik beschouw dit boek als een prachtige leiddraad (zeker voor een pas beginnende hospicewerker zoals ik) met een schat aan Levens Einde Ervaringen (LEE's). LEE's zijn subtiele, spirituele bewustzijnservaringen die een stervende kan ervaren in het overgangsgebied van leven naar dood en die iedere stervende geheel op zijn/haar eigen wijze, weken, dagen en/of uren vóór de naderende dood kan beleven, waarin een diepgaande betekenis kan worden gevonden.
Deze bijzondere bewustzijnservaringen vormen een dunne scheidslijn waarin de geestelijke wereld zich duidelijk kan manifesteren in onze materiële 3e dimensie wereld, met andere woorden, af en toe is er een samensmelting van 2 werelden die anders altijd strikt gescheiden blijven en wederzijds ontoegankelijk.
Als familielid, vriend(in), verzorgende, hospicewerker mag je misschien een glimp van de andere wereld opvangen als je afgestemd kunt zijn op de mens die aan het sterven is. Deze intimiteit, waarin een verbinding op een geheel ander niveau plaatsvindt, waarin je misschien soms mee mag kijken tot aan de poort van de overgang, is een voorrecht voor de "buitenstaander", maar bovenal geeft het de stervende mens letterlijk en figuurlijk de "ruimte" zijn haar persoonlijke stervensproces betekenisvol af te ronden.

Het boek "In het Licht van Sterven" levert een ondersteunende bijdrage in het kostbare en wezenlijke stervensproces, het reikt je aan "bescheiden" te zijn en je in liefdevolle dienstbaarheid af te stemmen op de stervende mens en het zet mij zeker ook aan goed na te denken over mijn eigen in het verschiet liggende stervensproces en stervensruimte.

Jeanet Koning

In haar boek beschrijft Ineke Koedam in zorgvuldig gekozen bewoordingen de veelheid van facetten verbonden met de laatste levensfase als het sterfproces inzet. Naast de fysieke tekenen van de naderende dood besteed zij ruim aandacht aan de inherente psychologische en spirituele processen van sterven die al vooruit naar het einde reiken en soms bijvoorbeeld in de vorm van visioenen en dromen anticiperen op een volgend stadium van leven daarna. Van belang is in dit verband dat kennis en invoelvermogen rondom dit soort processen aanwezig is om goed te kunnen afstemmen op de individuele behoeften van de stervende. Dit vraagt onder meer veel van de functie van de betrokken zorgverleners omdat het moeilijk te weten en te duiden is wat een stervende mens innerlijk daadwerkelijk doormaakt enerzijds en dat sommige van de ervaringen kunnen botsen met de eigen overtuigingen en aannames over sterven en dood anderzijds. Hierin lijkt een nieuwe uitdaging voor onderzoekers, opleiders en zorgverleners weggelegd.

'In het licht van het sterven' is een verhelderend boek. Ineke Koedam laat de lezer als het ware door haar ogen meekijken naar het stervensproces.
De schrijfster beschikt over een verfijnd waarnemingsvermogen en schrijft over zowel de zichtbare als de veel subtielere en zelfs onzichtbare verschijnselen die zich rond het sterven voordoen. Dat is verhelderend voor de lezer, wiens waarnemingsvermogen door haar als het ware wordt 'opgerekt' wanneer hij of zij door haar ogen mag toekijken bij het stervensproces, dat soms al maanden voor de daadwerkelijke overgang begint.

Daarbij vind ik het heel mooi en zuiver dat de auteur zichzelf uit de verhalen 'weghoudt'. Het gaat niet om haar mening of visie en ze heeft niet de bedoeling wie dan ook te overtuigen van enig standpunt. Ze gunt de lezer alle ruimte om dat wat zij zichtbaar maakt te interpreteren... of niet!
Dit boek doet beseffen dat er niet één manier van sterven is maar dat ieders sferen en wegen verschillend zijn.
Ook mooi zijn de inkijkjes in de wereld van de hospice werkers, want ook zij beleven dit proces allen op hun eigen manier.

'In het licht van het sterven' is een goed geschreven en liefdevol boek van een auteur met een verfijnd waarnemingsvermogen

Met veel plezier heb ik het boek gelezen. Het heeft me absoluut meer inzicht gegeven in de laatste fase van een mens op aarde. Ook werd mijn vermoeden bevestigd dat mijn moeder nu in deze fase verkeerd. En ik heb geleerd, mede door het boek dat het mooiste is, dat je jezelf kan afstemmen door op mijn moeder's ritme mee te deinen naar het einde en begin van haar volgende fase. En eigenlijk lijkt me dat prachtig, als ze me hierin toelaat.

In het licht van sterven lezend, trof mij steeds de openhartigheid van de geïnterviewde vrouwen onder elkaar. Zij kennen elkaars ervaringswereld. Het is alsof je met hen aan tafel zit. Het is een boeiend verhaal geworden. Een boek met een eigen plaats naast die van bekende wetenschappers als Peter Fenwick (The Art of Dying) en Pim van Lommel (Eindeloos Bewustzijn). Naast de verhalen biedt Ineke informatie over de lichaamsprocessen van stervenden die plaatsvinden en het belang van spirituele zorg. Soms mag je als toeschouwer even verwijlen bij een bewust afscheid van leven en ziel.
Mooi boek!

Cor Visser

Wat is het troost-, liefdevol, vertrouwensrijk en ervaringserkennend en -bevestigend. Ik herken zoveel, zo niet alles, in zovele lagen erin, niet alleen vanuit de ervaringen met overledenen in mijn leven, als dus ook stervensprocessen in het/mijn leven zelf. Durven/de noodzaak tot sterven c.q. tot overgave en oordeelloze, liefdevolle acceptatie om herboren te worden, in het leven te komen en te durven leven, te transformeren.
Het onbenoembare wat ieder in zijn/haar leven ervaart of sowieso ooit zelf mee geconfronteerd wordt, wordt benoemd en mag er daardoor "doodgewoon" ZIJN, dankzij de schrijfster en al diegene die hieraan hun bijdrage geleverd hebben, van de opdrachtgever tot degenen die over hun lijden heen zijn en hetgeen (mee)ervaren is door al die hen omringden.
Het nodigt op een wezenlijke manier eenieder uit en geeft hoopvolle ankers om hierbij te zijn en te blijven, en maakt duidelijk hoe betekenisvol, verbindingsrijk en levensverrijkend deze diep(be)levende processen zijn, vanaf geboorte tot dood....en verder.... Diep be- en ontroerend...., bevrijdend ónt-wikkelend...

Wat een prachtig boek! Met veel liefde en zorg geschreven. Ik heb het bijna in één ruk uitgelezen. En tussentijds wat traantjes van ontroering laten stromen. Maar het is ook een fris boek dat een zacht en krachtig beeld geeft wat sterven met ons kan doen, hoe het ons verheft en uittilt naar een liefdevolle dimensie.

In aanvulling op de boeken over Bijna-Dood-Ervaringen (BDE) is het boek van Ineke Koedam over Levens Einde Ervaringen (LEE) een voltreffer. Het boek is mooi verzorgd uitgegeven en de inhoud is belangrijk en boeiend. De ervaringen van stervenden, mantelzorgers en hospice medewerkers kunnen mensen helpen om er op te vertrouwen dat het leven na onze dood op een of andere manier - lichter en vreugdevoller - doorgaat. Zoals Rabindranath Tagore al schreef: De dood is niet het doven van het licht, maar het uitblazen van de lamp omdat de dag is aangebroken. Ik hoop oprecht dat dit boek veel mensen bereikt en tot steun mag zijn.

De beschreven ervaringen zijn voor mij overigens heel herkenbaar. Toen mijn eigen moeder niet meer lang te leven had bezocht ik haar elke dag. Op een dag hield “iets” me tegen om daarna naar mijn werk te gaan. Dezelfde ochtend is zij in mijn bijzijn gestorven. Vreemd genoeg vertelde mijn vader dat zij hem kort na haar dood enkele malen heeft “bezocht”, als een witte doorschijnende gestalte. Ik was blij voor mijn vader, maar had mijn twijfels. Kennelijk heeft hij toch iets “gezien” en dit als troostrijk ervaren. Vorig jaar nog stond ik met diverse buurtgenoten voor het crematorium te wachten om een gezamenlijke vriend de laatste eer te bewijzen. Op datzelfde moment vloog een ooievaar in glijvlucht door de strak blauwe lucht. Symbool van nieuw leven?

Geschreven bij In het licht van sterven

Doordat ik als vrijwilligster in het Hospice werk, was dit boek voor mij zeer herkenbaar. Mede doordat er in het begin een stuk van de wetenschap wordt aangehaald, ook een goed onderbouwd verhaal. Het leest vlot en is zeer toegankelijk voor een ieder die geïnteresseerd is rondom de dood. Zelfs als mensen angstig zijn, is dit boek juist een aanrader.

Een prachtig, vlot leesbaar boek, dat laat zien dat het proces van sterven niet beangstigend hoeft te zijn. Het liefst had ik het boek in een keer uitgelezen, maar daarmee had ik het geen recht gedaan. De bijzondere levenseinde-ervaringen van de geïnterviewden vragen erom soms even stil te zijn. De afwisseling tussen interviews en feitelijke informatie die voortkomt uit het onderzoek is prettig. Een pareltje voor ieder mens!