In Polen lag een sjtetl Luisterboek Tooltip Luisterboeken beluister je met de bol.com Kobo app.

Geschreven bij In Polen lag een sjtetl

Een bijzonder en origineel boek heeft Max Gross geschreven! ‘In Polen lag een sjtetl’ is een soort sprookje en toch ook weer niet vanwege de historische lading die het verhaal heeft. De kritieken noemen het verhaal ‘fantasierijk en filosofisch, grappig en verdrietig’. Het klopt allemaal.

Gross, voormalig journalst van The New York Post schept een op het oog mythische wereld in een Pools bos. In het dorpje Kreskol woont een geïsoleerde Jiddische dorpsgemeenschap die in de rest van Europa verloren is gegaan, ja uitgeroeid is door de Nazi’s ten tijde van de Tweede Wereldoorlog.
Een jonge man wordt door zijn rabbi erop uit gestuurd wordt om de wereld buiten het afgesloten dorp te bezoeken vanwege een mogelijke misdaad. De jonge Jankl Lewinkopf moet de vermiste, en mogelijk vermoorde Pesje Lindauer zoeken. Gross beschrijft de enorme cultuurschok die de naïeve Jankl krijgt op een zeer grappige wijze. Vooral de reacties van de niet Joden is bij vlagen kluchtig, maar in feite schrijnend. Want, eeuwenlange Joodse geschiedenis in Polen is gezien de verbijsterde reacties blijkbaar defintief teniet gedaan. Daar zit de angel in het op het oog ironische, grappige verhaal.

De schrijver heeft een goede pen. Het boek is geschikt voor oudere en jonge lezers die de geschiedenis van het Joodse volk kennen of eigenlijk niet zo goed weten. De toon is onderhoudend en licht, terwijl de onderlaag in het verhaal pijnlijk is. Het boek is een aanrader!

Geschreven bij In Polen lag een sjtetl

In Polen lag een sjtetl is een uniek boek om verschillende redenen! Als eerste is het concept erg origineel, mij trok het in elk geval onmiddellijk aan. Het concept is ook tot in detail uitgewerkt: in het boek krijg je een uitgebreide uitleg over hoe het komt dat niemand het stadje kent en de mogelijke gevolgen van de ontdekking worden grondig onderzocht.
Daarnaast heeft het boek ook een bijzonder vertelperspectief. We volgen niet echt een bepaald personage, maar de verteller zoomt in en uit op de plaatsen en momenten waar het nodig is voor het verhaal. Er ligt zo een sterke nadruk op het verhaal en minder op de personages, maar dat past erg goed bij dit verhaal.
Ook heeft Max Gross een woordenlijst toegevoegd waarin Jiddische en Poolse woorden verklaard worden. Dat is erg handig voor de lezer die weinig kennis daarover heeft!
In Polen lag een sjtetl is een bijzonder boek dat je niet snel zal vergeten!

Geschreven bij In Polen lag een sjtetl

In Polen lag een Sjtetl, een bijzonder boek vol humor dat je steeds leest met een glimlach.

In de uitgestrekte bossen in Polen ligt, ver weggestopt van de wereld, een dorpje Sjtetl.
Dit dorpje kent een kleine, hechte, Joodse gemeenschap, waar de tijd is stilgestaan lijkt het wel
De inwoners weten bijvoorbeeld niets van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, het dorp is volkomen gespaard gebleven in die tijd.
Totdat Pescha Lindauer, na een bijzondere scheiding van haar echtgenoot Jisjmoël plotseling verdwijnt en een uitgebreide zoektocht niets oplevert. Ook haar exman , die haar is gaan zoeken, is niet meer te vinden.
De weesjongen Yankel Lewinkopf wordt erop uitgestuurd haar te vinden en vertrekt naar een stad in de buurt.
Als hij in Smolski arriveert en daar zijn verhaal doet, kan de buitenwereld niet geloven wat hij vertelt maar al snel wordt Sjtetl groot nieuws in het hele land.
Wanneer hij dan na maanden terugkomt in het dorpje komt het leven van de inwoners volledig op hun kop ter staan, ze ervaren een immense cultuurschok, de inwoners reageren verdeeld.

Dit boek is humoristisch, grappig maar ook heel bijzonder om te lezen, wat een debuutroman!

Geschreven bij In Polen lag een sjtetl

De auteur, Max Gross, was journalist bij The New York Post en is nu hoofdredacteur bij de Commercial Observer.
In Polen lag een sjtetl is zijn debuut.

“Voor een worm in een mierikswortel is de mierikswortel de wereld. “
Jiddisch gezegde.

In het kleine dorpje Kreskol, verstopt in de uitgestrekte bossen, woont een Joodse gemeenschap, een gemeenschap waar iedereen elkaar kent en natuurlijk een oordeel over elkaar heeft.
Kreskol is een gesloten gemeenschap, het lag bijna honderd jaar verstopt in de bossen , tijdens de tweede wereldoorlog bleef het gespaard en over de Holocaust weten de bewoners niets.
De kleren worden nog met de hand genaaid , de sjabbat speelt een grote rol en de rabbijn wordt voor bijna alles geconsulteerd.

Op een dag verdwijnt er een jonge vrouw, Pesje Lindauer, niemand weet waar ze gebleven is.
Ze was pas onlangs , na het betalen van een bruidsschat en het tekenen van een huwelijksovereenkomst, getrouwd met Jisjmoël , maar gelukkig was het huwelijk niet.
Jisjmoël , “ een man wiens tronie haar tot razernij dreef en bij het horen van wiens stem ze haar vuisten balde en haar kaken op elkaar klemde. Een man die haar in haar dromen achtervolgde, haar martelde met zwepen en vuur en na wiens verschijning altijd de vage geur van zwavel bleef hangen, als ze wakker werd. “
Uiteindelijk vlucht Pesje.
Ook haar echtgenoot verdwijnt, op zoek naar Pesje, hij zweert wraak te nemen als hij haar gevonden heeft, want de vernedering voor hem is groot.
Een jonge man, Jankl Lewinkopf, verschoppeling en uitgestoten uit de familie, wordt erop uit gestuurd om haar te vinden.
Uiteindelijk komt Jankl in Smolski aan, en neemt er kennis van het moderne leven, een heel ander leven dan in Kreskol.
Hij kan niet omgaan met alle veranderingen en nieuwigheden en komt terecht in een psychiatrische instelling.
Hij geloofde er niets van dat de Joden verdreven waren uit Europa.
En de buitenwereld reageert verbaasd en ongelovig op Jankl ’s geschiedenis.
Uiteindelijk keert Jankl terug in het dorp.
Maar de afgezonderdheid van Kreskol is hiermee voorgoed verleden tijd. Het wordt nationaal nieuws.
En de staat gaat moderniseren in het dorp. Want ook in Kreskol kan men de mensen van nu af aan belasting laten betalen.
Hoe moet het nu verder met Kreskol en haar bewoners, hoe zal dat alles aflopen?
Jankl vertrekt opnieuw uit Kreskol en komt in Warschau terecht, maar zou het daar beter met hem gaan?

Deze debuutroman van Max Gross is geschreven in een plezierige en onderhoudende schrijfstijl en vooral ook met de nodige humor, tragische en grappige gebeurtenissen wisselen elkaar af.
De Jiddische folklore en gebruiken worden goed beschreven.
Gross heeft heel goed de tegenstelling tussen het voor de buitenwereld afgesloten dorp en de moderne wereld weergegeven .

Heel fijn, achterin het boek is een lijst met verklaringen van Joodse namen en uitdrukkingen .
Levendige, maar ook soms tragische personages, mooie beschrijvingen van Krespol en omgeving, de humor, de tragiek, alles bij elkaar maakt dat het lezen van In Polen lag een sjtetl zeer de moeite waard.

Geschreven bij In Polen lag een sjtetl

Ontsnapt aan de geschiedenis

‘Voor een worm in een mierikswortel is de mierikswortel de wereld.’

Met dit Jiddische gezegde begint journalist Max Gross zijn debuutroman ‘In Polen lag een sjtetl’ (2021), opgedragen aan zijn vrouw Jane en zijn zoon Harry, waarin hij het verhaal vertelt van het Poolse stadje Kreskol dat door de Duitsers in WO II ‘vergeten’ is.
De Joodse gemeenschap in het stadje leeft afgesloten van de wereld, rabbijn Sokolow is de spil van het stadje, de mensen leven volgens de Joodse tradities.
Als Pesje Rosenthal plotseling verdwijnt en haar echtgenoot Jisjmoël Lindauer in razernij naar haar op zoek gaat, van plan haar te doden, moet Jankl Lewinkopf met de jaarlijks voorbij komende zigeuners mee naar Smolskie om haar te zoeken.
Jankl kijkt z’n ogen uit: auto’s, elektronica, moderne gebouwen, telefoons, billboards met halfnaakte vrouwen. Op het politiebureau kan niemand hem helpen: hij spreekt nauwelijks Pools, niemand spreekt Jiddisch.
Jankl belandt in een psychiatrisch ziekenhuis. Niemand gelooft zijn verhaal over Kreskol. Artsen denken dat hij simuleert en verbazen zich over zijn gebrek aan kennis van de geschiedenis.
De hypnotherapeut vertelt over de Holocaust en de uitroeiing van de Joden. Jankl is geschokt, hij gelooft het niet.
De zigeuner die hem naar Smolskie heeft gebracht bevestigt zijn verhaal over Kreskol. Ambtenaar Raymund Sikorski van het Pools provinciaal bestuur bezoekt Kreskol om de inwoners over WO II, de Holocaust te informeren.
Kreskol moet worden aangesloten op riolering, elektriciteit, drinkwater, wegennet, post, onderwijs, de Poolse taal, handel, toerisme, aldus Sikorski via z’n tolk.
Rabbijn Sokolow stelt de vraag die wellicht ook in onze tijd, na de pandemie van belang is: ‘Kunnen we ook ‘nee’ zeggen tegen alles wat hij aanbiedt?’.
De Poolse regering onderzoekt de archieven in Kreskol. Het stadje heette vroeger Kryszków. Na de inval van Napoleon en de verschijning van ‘Het communistisch manifest’ van Marx en Engels wordt tsaar Nikolaj II vermoord door een Joodse vrouw. Overal in Rusland worden Joden vermoord. Als pastoor Nowak in Kreskol die haatdragend predikt over de Joden sterft aan een beroerte en de Joden van z’n dood verdacht worden, vertrekken vrijwel alle niet-Joden uit Kryszków. Geen enkele stad wil meer handel drijven met hen. Kryszków verandert z’n naam in Kreskol.
Tegen ambtenaar Krzywicki uit Warschau vertelt rabbijn Sokolow dat het schandaal (dood Nowak) heeft plaatsgevonden in het gelijknamige Russische stadje. Krzywicki , , heeft schulden, slaat Kreskol aan voor belastingen en steekt het geld in eigen zak. In de boeken vermeldt hij dat Kreskol slechts enkele inwoners telt. Zo verdwijnt Kreskol van de kaart.
Twintig jaar later komt de Rus Leonid Spektor lesgeven in Kreskol. Hij vertelt de leerlingen afschuwelijke verhalen over de Duitsers.
Hij heeft het concentratiekamp overleefd (tatoeage) en vertelt rabbijn Sokolow over de oorlog, Hitler en de vernietiging van de Joden. Hij werd door de Polen uitgeleverd aan de Duitsers en op transport gezet naar Auschwitz. In Birkenau wordt hij samen met twee andere Joodse mannen benoemd tot Geheimnisträger, hoeders van de geheimen. Spektor barricadeert de toegangsweg tot Kreskol.
De auteur betreedt het verhaal als alwetende verteller en geeft in hedendaags Nederlands commentaar op de gebeurtenissen, wat een anachronistisch effect heeft. Taalgebruik en zinsbouw zijn eenvoudig, geen beeldspraak. De personages zijn niet diep uitgewerkt, de gebeurtenissen zijn van belang. De schrijfstijl is vaak grappig, de gebeurtenissen zijn vaak tragisch.
‘Sjtetl’ is Gross’ debuutroman. Ik ken geen verhaal uit de literatuur waarin dit thema wordt beschreven.