Kroatische literatuur in Nederland 15 - De diepere kant van de baai De derde zaak van rechercheur Banić

Goran Tribuson (1948) behoort tot de grootste hedendaagse Kroatische schrijvers en heeft tientallen romans, korte verhalen en filmscenario’s op zijn naam staan. Zijn werk bestrijkt verschillende gebieden, van fantasieliteratuur en autobiografische werken tot literaire thrillers en anthologieën. Sinds de publicatie van zijn eerste verhalenbundel, veertig jaar geleden, heeft hij als schrijver een onmiskenbaar stempel weten te drukken op de Kroatische literaire scène. Toch is hij tot op heden weinig bekend buiten de grenzen van zijn land. Een selectie uit zijn oeuvre wordt sinds 2011 in Nederland uitgegeven in het kader van de bibliotheek KLIN (Kroatische Literatuur In Nederland), een particulier initiatief met als doel het Nederlandse lezerspubliek kennis te laten maken met het hedendaagse Kroatische proza.

Tribuson woont in Zagreb, waar hij ook werkt als hoogleraar scenarioschrijven aan de Film- en Toneelacademie. Hij is lid van de Kroatische Academie van Kunst en Wetenschappen, wat de hoogst haalbare eer is voor wetenschappers en kunstenaars in zijn land.

Zoals vele schrijvers van zijn generatie begon Tribuson zijn literaire uitingen met een creatief verzet tegen het zogenaamde 'socialistisch realisme', het verplichte genre in het totalitaire systeem van voormalig Joegoslavië. De daaruit voortvloeiende fantasieliteratuur van Tribuson is volgens kenners de beste in haar soort. Een goed voorbeeld hiervan is een later werk van hem, de novelle 'Angel Toth, de voetbalprofeet' uit de verzameling Cabaretster (1999). Een fragment uit deze novelle wordt medio 2013 in een Nederlandse vertaling uitgegeven, als onderdeel van een anthologie van hedendaagse Kroatische schrijvers.

Tribusons belangrijke bijdrage aan het hedendaagse Kroatische proza is de verbinding tussen het elitaire en alledaagse. Goede voorbeelden hiervan zijn de onlangs in het Nederlands verschenen roman 'De fanclub' (uit 2001) en de detectivereeks met (ex-)politie-inspecteur Banic die Uitgeverij PAMAC uitbrengt in Nederland.

In 'De fanclub' borduurt Tribuson voort op zijn reeks autobiografische romans met een warme, melancholische maar ook opgewekte stemming. Tegelijkertijd schetst hij een ruig beeld van de schrale opgroeikansen voor jongeren op het Kroatische platteland in de jaren zestig van de vorige eeuw. Bescheiden hoopten ze op verbinding met het Westen, via rockmuziek.

Hun rauwe straattaal, die voorheen zorgvuldig buiten de Kroatische literatuur was gehouden, gebruikt Tribuson kwistig en zonder gene. Deze woordelijke symbool van het lelijke in het leven lijkt de opmaat naar zijn latere 'in your face'-literatuur. De roman 'Het huis van de satan' (uit 2010), waarin hij het grove absurdistische van de menselijke bekrompenheid verder uitwerkt, zal eveneens worden uitgegeven in Nederland.

De detectivereeks over Nikola Banic is behalve een spannende misdaadroman ook een scherpzinnige observatie van het veranderende politieke en sociale systeem. Terwijl Banic in zijn eerste zaken nog als politie-inspecteur werkt in dienst van de staat, volgt hij in latere afleveringen de maatschappelijke trend en begint voor zichzelf. Evenzeer aan de rand van het bestaan bungelend als de personages die hij zo’n warm hart toedraagt, vecht privé-detective Banic tegen de alledaagse kwalen van Kroatië in transitietijd. Daarmee staat Tribuson, deze keer qua sfeer dicht bij zijn literaire voorbeeld Raymond Chandler, thematisch wederom midden in de actualiteit van de hedendaagse Kroatische literaire scène.