Mijn lieve gunsteling roman

Marieke Lucas Rijneveld, winnaar van de International Booker Prize voor 'De avond is ongemak', heeft met 'Mijn lieve gunsteling' een waardige opvolger geschreven. In prachtige, beeldende en metaforische taal vertelt ze het verhaal van een middelbare veearts die een obsesieve liefde ontwikkelt voor een minderjarig meisje dat sterk worstelt met haar identiteit, eenzaamheid en verlies. Het boek heeft heel veel elementen overeen mer 'De avond is ongemak', voelt heel autobiografisch aan, maar deze roman is nog net dat tikkeltje beter omwille van de altijd rake, poëtische en prachtige taal. Het verhaal is bijzonder pijnlijk, rauw en wreed, met grote verwijzingen naar Nabokov (vurige lendenen). Als je houdt van een bitterzoet boek: kies iets anders, want 'Mijn lieve gunsteling' schuwt de controversiële passages niet.

Een briljant geschreven boek, poëzie en proza in een. Marieke Lucas Rijneveld weet het meest gevoelige en beladen thema te beschrijven op meesterlijk vernuftige manier. Het is dat de auteur de International Booker Prize maar één keer kan winnen ....

Jammer genoeg heb ik er de taal niet voor het te beschrijven, maar geloof me, elk component van die boek is geniaal. Dit is wereldliteratuur.

Dat Marieke Lucas Rijneveld literatuur met een hoofdletter schrijft, proef je al vanaf de eerste, drie pagina’s lange zin. Ik geniet zo van de prachtige beeldspraken (‘hij wist dat je bang was als de boerderij haar avondjas tot aan de kin had dichtgeknoopt’), de mooie archaïsche woorden (hazengrauwen, steilorig, deemstering), de spannende vooruitwijzingen, de vaart en de constructie van het verhaal, die reikhalzend doen uitzien naar het slot.
Maar het thema van haar nieuwe roman doet me snel naar adem happen en het kost me grote moeite het boek te lezen. Was de sfeer van haar debuut ‘De avond is ongemak’ al beklemmend, tijdens het lezen van ‘Mijn lieve gunsteling’ moet ik strijden met gevoelens van verbazing, ongeloof en afschuw. Ik herinner me ‘Lolita’ van Nabokov, dat ik niet uit kon lezen. Tegelijkertijd bewonder ik Rijnevelds moed om zo’n precair onderwerp vanuit een onverwacht perspectief te beschrijven.
De roman, verdeeld in 42 korte hoofdstukken, is geschreven als een monologue interieur, in de indirecte rede, zonder dialogen, anders dan de boeken van Griet Op den Beek en Lize Spit met een vergelijkbaar thema.
Het is een brief aan de Magistraten waarmee de ik-figuur, een 49-jarige naamloze veearts zich verantwoordt voor zijn daden tegenover de rechters die hem zullen veroordelen, een terugblik op ‘een krankzinnige zomer’.
De veearts wordt verliefd op ‘zijn lieve gunsteling’, de 14-jarige, eveneens naamloze boerendochter, maar zelfs ‘de oeverloze leegte die toen al in haar huisde’ belet hem niet haar te willen bezitten. ‘Je lag die halsstarrige zomer als een kalf in stuitligging in de kraamkamer van mijn verziekte verlangens’, verklaart hij.
Zij groeit op in een onveilig gezin: haar moeder verliet hen toen zij drie was, haar broer bemoeit zich niet met haar en haar angstige vader is een hardwerkende boer die niet in de gaten heeft dat z’n dochter ten prooi valt aan de lusten van de volwassen veearts, die zo vertrouwd is met het gezin.
Zij wordt gekweld door schuld aan de aanval op de Twin Towers op Nine Eleven, voert regelmatig gesprekken met Freud, Hitler en Kurt Cobain. De veearts communiceert met haar via songteksten, citaten uit romans, toneelstukken en films en zij bekent ‘dat er iets mis is met haar, iets grondig mis’. Hij ziet van nabij haar worsteling met opgroeien naar volwassenheid, ‘aanlokkelijk, maar tegelijkertijd verlangend naar iemand die haar in bescherming neemt tegen de wereld’.
Als haar broer haar dagboek leest en ontdekt wat er tussen hen speelt, informeert hij zijn vader en ook Camillia, de vrouw van de veearts, tevens lerares van ‘de lieve gunsteling’ en binnen de kring van personages die ertoe doen de enige die van Rijneveld een naam krijgt.
Zij schaamt zich, haar schuldgevoel kan niet groter zijn. Zij gaat hardlopen en stopt met eten, haar lichaam is nog het enige waar ze controle over heeft.
In zijn brief aan de Magistraten schrijft de veearts dat ‘hij niet meer de jongen was van toen, die nooit ouder is geworden dan een jaar of veertien, die iedere avond met vrees het bed in stapte omdat hij niet wist waar de moederhand dit keer naartoe zou leiden’. Is dit het excuus voor zijn daden? ‘Ik wilde alles inhalen wat ik destijds had gemist.’

Bevat thema's die sterk lijken op de Avond is ongemak, maar met taal die ademloos en onverbiddelijk is in een grote stream of consciousness, wat het thema van kindermisbruik, trauma en rouw nog moeilijker verteerbaar maakt

In het kader van boeken over ongemakkelijke onderwerpen is Mijn lieve gunsteling er eentje. Als lezer wordt je meegesleept in de koortsachtige en ademloze monologen van een 49 jarige veearts die een seksuele obsessie ontwikkeld voor een 14 jarig meisje .

Karakters
De tekst is vol van metaforen die geworteld zijn in het boerenleven, alles wat er gebeurt wordt bezien vanuit een lens van uiers, kalveren of stront. De verteller Kurt heeft ook voldoende trauma’s achter de kiezen, zoals het ontdekken van een zelfmoordenaar rondom de mond- en klauwzeer crisis en seksueel misbruik in zijn eigen verleden.
De ademloze bladspiegel, herhaling van thema’s en algehele bedrukking die komt vanuit de trauma’s van zowel Kurt als zijn slachtoffer maakte dat ik dit boek met behoorlijke tegenzin oppakte, ondanks mooie taal zoals: Ik wilde je zo graag laten zien dat je geen pijn nodig had om te mogen bestaan.
Toch vond ik zelf zijn biecht minder aangrijpend dan de taal van het meisje waaromheen hij cirkelt:
Soms voel ik me zo gelukkig dat ik het liefst dood wil, omdat ik weet dat het tijdelijk is, dat ik er ieder moment weer afscheid van kan moeten nemen.

Het meisje wat het hart van zijn obsessie vormt heeft het ook niet makkelijk met een dode broer en moeder (vergelijkbaar met Jas, hoofdpersoon van De avond is ongemak, fantasieën over vliegen door vleugels te groeien (en dan zich schuldig te voelen over de Twin Towers), van de melksilo af te springen en imaginaire gesprekken met Hitler en Freud als coping mechanisme.
Het anders zijn, van een jongetje willen zijn en geen borsten hebben tot een missende moeder, dode broer, emotioneel afwezige vader en een overactieve verbeelding wordt ook nog vermengt met een vreemde onbevangenheid en onschuldigheid.

De gunsteling van de veearts lijkt soms nog meer psychisch disturbing dan onze pedofiele narrator, met zelfverminking, obsessief neuspeuteren, een focus op piemels (... en je boog je over hem heen en fluisterde: Alvast bedankt, beste otter, voor je piemel, we zullen er goed voor zorgen) en Hitler en Freud als imaginaire vrienden.

Hoewel hij ook verre van normaal is met masturbatie op Proust (letterlijk), en een focus op pop, cultuur en literaire vermeldingen. De verteller is notoir onbetrouwbaar, niet alleen in daden maar zelfs al als hij opschrijft dat sommige dingen niet zo gezegd kunnen zijn chronologisch gezien.

Vertelwijze
Dat de grootste verlating niet zat in het weggaan maar in het dreigement
Het verhaal wordt in een ademloze, lyrische, Bijbelse wijze verteld, in zeer lange zinnen.
De bekleding van de wereld van Mijn Lieve Gunsteling heeft op de een of andere manier echt iets naars. Ook de droomscene met het doodgeboren zusje aan het eind van hoofdstuk 30 kan wedijveren met het ergste wat Stephen King oproept. Oh oke nog een overlijden op een eind en het leed wat Kurt aangericht heeft is niet alleen misbruik, maar hij heeft ook al eerder in het leven van zijn obsessie een trauma veroorzaakt.

Pas op pagina 289 komt hetgeen waar het hele boek naar toe werkt en eigenlijk weet je exact al hoe het gaat aflopen na 10% maar wordt het uitbeelden van de ziekelijke obsessie nog 90% langer volgehouden.
Een beklemmend en naar boek, met prachtige taal, maar uiteindelijk weinig nieuws tegenover de thema's die al in De avond is ongemak aangesneden zijn door Marieke Lucas Rijneveld.

Boek zonder alinea’s, een brei aan zinnen die literair vast heel knap in elkaar zitten, maar ik vond het een naar boek om te lezen.

Ik snap de bestseller hype niet...grootspraak over dit boek...ik worstelde mij erdoorheen en denk uiteindelijk.. dit zijn de woorden van een ander dan de schrijver.. en dat kan natuurlijk, maar dit is puur vermaak voor rijp wat van jong houdt..om het netjes te verwoorden

De eerste hoofdstukken waren nog wel interessant qua thema, schrijfstijl en pakkende beschrijvingen van gebeurtenissen en gevoelens. Maar de verveling slaat al snel toe. Ook de vele citaten vanuit songteksten en films boeien mij niet. De absurditeit van gebeurtenissen en beschrijvingen nemen steeds meer volstrekt irrealistische vormen aan. En het blijft maar op deze wijze doorgaan met de eentonige monologen van de mannelijke hoofdpersoon. Na ca 100 van de ca 250 bladzijden was ik het al helemaal zat. Heb de rest van het boek nog even supersnel doorgescreend. Qua recensies en beoordelingen wat mij betreft een zwaar overgewaardeerd boek.

af en toe misselijkmakend, maar heel goed geschreven.

In de Volkskrant van vorige week vertelt schrijfster dat het thema van dit boek geen misbruik is, maar verboden liefde. Dus: we noemen het anders, dan is het anders. In elke andere situatie zou de oudere man met het jonge meisje terecht zwaar bekritiseerd, gestraft worden, maar gooi er een paar volzinnen tegenaan, schuw de metaforen niet, noem het literatuur en er is weer een bestseller? Een misdaad verdwijnt niet door het anders te noemen en er is al zoveel humbug onder het mom van literatuur verschenen in de wereld. Nul sterren als dat zou kunnen! En ook deze mening is zéér gepast!