Niet voor de winst waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft

Geschreven bij Niet Voor De Winst

In 'niet voor de winst' stelt Martha Nussbaum het doel van onderwijs ter discussie. Gaat het in het onderwijs om het aanleren van vaardigheden voor een zakelijke baan om zo uiteindelijk winstgevend te zijn voor de gemeenschap, of om te leren door verbeeldingskracht te gebruiken een betrokken burger te worden in een democratische maatschappij? Martha Nussbaum stelt dat het een gewoon niet zonder het ander kan. Achter de handelingen van bekende politici en achter de onderzoeken van grote wetenschappers schuilen competenties die niet alleen te maken hebben met omzet of winst, maar vooral ook met mensenkennis, fantasie en empathie. Dit leer je niet bij vakken als economie en bedrijfskunde, maar wel in de humaniora: kunst, literatuur en cultuurgeschiedenis. Omdat de humaniora steeds verder in de marge van het onderwijs terecht komen om plaats te maken voor onderwijs dat vooral gericht is op economische groei, ziet Nussbaum deze ontwikkeling als een niet te onderschatten gevaar voor de democratische samenleving. Ze onderzoekt dit vraagstuk aan de hand van opvoedkundige ideeën van grote denkers als Socrates, Jean-Jacques Rousseau, John Dewey, Friedrich Fröbel en vooral Rabindranath Tagore, die zich verdiepte in een methode waardoor kinderen tot meer bewustzijn kunnen komen. Wat deze denkers bindt is dat zij de humanoria zien als een middel tot het ontwikkelen van zelfbewust burgerschap bij jonge mensen. Maatgevend daarbij is dus niet alleen theoretische kennis en praktische vaardigheden, maar het door middel van spel, muziek, dans (kunstbeoefening) jonge mens uit te dagen om nieuwe ideeën te ontwikkelen in relatie met anderen.

De Indiase intellectueel Tagore, oprichter van een beroemde school - Visva-Bharati - is het grote voorbeeld voor Martha Nussbaum omdat hij de grenzen tussen de verschillende kasten in India en de historisch gegroeide scheiding tussen de geslachten ter discussie stelde en tevens het Hindoe-nationalime aanvocht door kinderen te laten kennismaken met de verschillende culturele tradities. Nussbaum doet in haar boek een hele serie aanbevelingen, zoals het leren van meerdere talen, kinderen bewust maken van meerdere culturele tradities en het bevorderen van meer tolerantie ten aanzien van ras, geslacht en cultuur. Het boek van Nussbaum is daarmee vooral een symptoom van een culturele strijd en daarom is het een aan te bevelen boek voor iedereen die zich zorgen maakt om de wereld van morgen.

Martha Nussbaum weet in dit essay in rake bewoordingen en met treffende voorbeelden uit de recente en de verre geschiedenis de actuele praktijk van het onderwijs te kraken. De maatschappij heeft behoefte aan mensen die zijn opgegroeid met burgerschapsdenken en de eenzijdige focus op resultaten, testen, rekenen en taal doet daaraan geen recht.
Ze weet dit overtuigend neer te zetten en daarmee is dit boek zeker aanbevelenswaard. Niet als ultieme waarheid, maar toch vooral ook als boek in een rij van andere boeken die gezamenlijk een nieuw tijdperk in onderwijs moeten inluiden. Martha Nussbaum's Niet voor de Winst draagt daaraan zeker bij. Zeker omdat het gebruik maakt van een aantal (voor mij) minder bekende voorbeelden uit de geschiedenis. Het nodigt uit om me daar verder in te verdiepen.

Mooi boek met een belangrijke boodschap: inlevingsvermogen en een brede ontwikkeling (muziek, literatuur, filosofie, geschiedenis, religie, cultuur etc.) is een groot goed. Leer dit aan kinderen en jong-volwassenen en de wereld zal er uiteindelijke anders uit komen te zien.Focus je je voornamelijk op economische groei en de wereld ziet er uit zoals dat nu het geval is: mensen die economische gezien weinig waarde hebben doen er minder toe. De winst is dan alles wat telt.

Duidelijke stellingname, en hoewel vanuit een Amerikaanse focus, interessant voor het ontwikkelen van een eigentijdse visie op wat onderwijs kan betekenen.

Het is een interessant perspectief. Dat stelt namelijk dat niet alles in leven om de financiële top zou moeten gaan, maar ook moraliteit en integriteit in zowel zaken als politiek gemeengoed dienen te zijn; doorgetrokken naar het onderwijs waar de basis wordt gelegd voor toekomstig leiders in beide sectoren.

Een prettig leesbaar boek dat je aan het denken zet en je visie op onderwijs aanpast.

Dit boek is echt een aanrader voor mensen die zich willen verdiepen in hoe de maatschappij werkt en hoe je als leerkracht kunt werken aan het kritisch denkvermogen van je leerlingen. Een interessante blik op democratie, toegankelijk geschreven.

Heldere boodschap maar eenzijdig.

Een erudiete reflectie op onze maatschappij met een uitdaging voor ons onderwijs.