Om wie wij waren Een onderhuidse roman over kantelmomenten in een stad, een tijd, vijf levens

“Je kunt niet wegblijven. Je bent het aan haar verplicht. Om wie ze was. Om wie wij waren.”

Gerda Van Erkel ken ik vooral als auteur van jeugdboeken. Ik was dus heel benieuwd naar Om wie wij waren, haar recentste literaire roman. De mooie stijlvolle kaft maakte mij ook nieuwsgierig, wat is het verhaal van die vrouwen? Na een boeiende leeservaring begrijp is zeker de keuze voor deze boekomslag, zo mooi.

Het verhaal bestrijkt de periode van 13 tot 21 september 2018. Van de dag dat Paulien de ogen van Mila sluit tot de dag van de begrafenis. Paulien verwittigt Ishtar, Mauro en Berten. Vanuit haar appartement in Antwerpen, met uitzicht over de Schelde, blikt ze terug op het verleden en zet het verhaal van hun bijzondere vriendengroep op papier. Vanaf het begin moet je als lezer je aandacht er goed bijhouden. De constante afwisseling tussen heden en verleden, tussen de huidige situatie van Paulien en haar mijmeringen, is aanvankelijk verwarrend. En dan zijn er ook nog aparte hoofdstukken in de hij/zij-vorm geschreven over de vrienden. De onderlinge en complexe verhouding tussen de personages wordt langzaamaan wel duidelijk.

Paulien groeit op in Borgerhout, waar haar ouders een traiteurzaak hebben. De moeder ergert zich constant aan de migranten die hier nachtwinkels openen, die andere gewoontes hebben, die een andere huidskleur hebben. Vriendinnetje Ishtar is niet welkom bij Paulien thuis. In de beginperiode van het verhaal, de periode van de lagere school, komt Mila letterlijk en figuurlijk tussen Paulien en Ishtar lopen. Mila is haantje-de-voorste, eist graag de aandacht op. Ook Mauro, met Italiaanse roots, en Berten, een rustige jongen, krijgen toegang tot het vriendengroepje. De dood van Mila’s vader zorgt voor een mooie en bijzondere verbinding, maar ook voor nieuwe verhoudingen binnen de vriendschap.

Ik ga hier niet te veel van het verhaal prijsgeven, dat laat ik de lezer graag zelf ontdekken. Maar Paulien, Ishtar, Mila, Berten en Mauro blijven steeds in elkaars schaduw, soms heel dichtbij, soms ook veraf. Huwelijken, kinderen, verhuizingen,… Keuzes die gemaakt worden, of juist niet gemaakt worden. Gevoelens die uitgesproken en ingehouden worden.

“De kinderen hebben ons gescheiden, zoals de dood ons verbonden heeft en nu weer samenbrengt.”

Waarom sterft Mila? En brengt haar dood iedereen uiteindelijk weer samen of juist niet? Om wie wij waren is een zeer rijk verhaal. De culturele verschillen zijn zeer goed in het boek verwerkt. Verschil in afkomst en achtergrond kan voor problemen zorgen, maar ook voor verbinding. Ook de emoties worden knap in beeld gebracht. ‘Houden van is ook loslaten’.

Gerda Van Erkel heeft geen gemakkelijk verhaal geschreven. De structuur is toch wel vermoeiend voor de lezer. Maar de concentratie en aandacht worden rijkelijk beloond! Inhoudelijk heeft dit verhaal zeer veel te bieden en de schrijfstijl is van hoog niveau. De mooie integratie van muziek was voor mij zeker een pluspunt. Dear Father van Jonathan Livingston Seagull blijft me ontroeren. Maar La Quête van Jacques Brel was de grote verrassing. Deze liedjestekst vat eigenlijk het hele verhaal samen, subliem! En dan nog het verhaal van de Zeekoning, verwijzend naar de vader van Mila. Knap gedaan, puur genieten. Dit intense verhaal over vriendschap en verlangen naar verbinding geef ik graag 4 mooie sterren.

“Vrienden lopen niet weg, zelfs als ze sterven blijven ze de draagbalken van wie je geworden bent.”

Vijf jeugdvrienden en Mila als middelpunt. Daar gaat het over in Om wie wij waren, de jongste roman van Gerda Van Erkel. Al sinds de lagere school zijn ze vrienden, een hechte groep met Mila die altijd een beetje de trekker van de groep is geweest, de persoon die (onbewust) iedereen stuurt. In hun volwassen leven gaat elk van de vrienden zijn eigen weg op. Ze krijgen kinderen, worden geconfronteerd met overlijden, nemen soms drastische beslissingen. De gebeurtenissen uit hun jeugd hebben op elk van hen een onuitwisbare stempel achtergelaten en bepalen mee hun toekomst. De onderlinge contacten zijn niet altijd even sterk meer maar de verbondenheid blijft. Wanneer, op hun drieënveertigste, Mila op dramatische wijze uit hun leven stapt, keren de vrienden alle vier weer naar Antwerpen terug.
Ik moet eerlijk bekennen dat dit boek niet altijd even makkelijk te lezen was. Het is geen verhaal waarvan je zo snel mogelijk wil weten hoe het eindigt. Het is eerder een psychologische uitdieping van de verschillende hoofdrolspelers die je ten volle moet laten doordringen, en dat vraagt wat tijd. De auteur weet de karakters van de personages en de bijzondere onderlinge dynamiek zeer goed te verwoorden en over te brengen naar de lezer. De vergelijking met romans van Elena Ferrante kan ik enigszins volgen. Net zoals bij Ferrante is er in deze roman ook 1 centrale spilfiguur, 1 vriendin die het leven van de rest sterk beïnvloedt. Qua schrijfstijl echter vind ik beide auteurs erg verschillend. Wie op zoek is naar een diepgaande roman over vriendschap, liefde en vertrouwen, kan ik dit boek absoluut aanraden.