Stenen eten roman

****(*)

Een medeleerlinge van de 17-jarige Ben pleegt zelfmoord, waardoor hij weer teruggeworpen wordt naar drie jaar geleden, toen zijn zus hetzelfde heeft gedaan.

Maar het blijft niet bij die ene zelfmoord, er volgen er nog, in een verstikkend hete zomer waarin de jongvolwassenen elkaar meetrekken in een bepaalde sfeer, elkaar uitdagen. Elke avond een feest, de situatie ontspoort.

Schuldgevoelens en verdriet steken bij Ben de kop op. Onverwerkt verdriet om zijn zus, zich afvragend of hij haar had kunnen tegenhouden. Maar ook schuldgevoelens om hoe hij zich voelt, om wie hij is. Ben worstelt erg met zichzelf, en wil eigenlijk het liefst zo onzichtbaar mogelijk zijn.

Dit is een erg sterk debuut, dat me vanaf het begin echt meetrok in het verhaal. Koen Caris hanteert een schrijfstijl die erg helder en beeldend is, waardoor je het allemaal ziet en voelt gebeuren. Hij weet de spanning goed te beschrijven, vaak heeft het iets beklemmends, iets ongemakkelijks ook. Er staan zo’n mooie en rake zinnen in, soms wat poëtisch, soms wat filosofisch, maar altijd passend.

Doordat Ben zíj́n verhaal vertelt, raakt het je als lezer allemaal nog meer. Je kruipt mee in zijn hoofd en zijn hart, leeft echt met hem mee. Het is een boek dat dan ook mogelijk aan de kant te leggen is, je wil zo graag weten hoe het afloopt. Je wil vooral zo graag weten dat het goéd afloopt, dat alles goed komt, met Ben, zijn moeder, zijn vrienden.

Er zit zoveel in deze roman verwerkt: rouw, verdriet, schuldgevoel, anders zijn, opgroeien, hoe je met dit alles kunt of moet leren omgaan, en hoe iedereen dit op zijn of haar eigen manier doet.

Dat dit beschreven wordt vanuit de ogen van een 17-jarige maakt het allemaal zoveel sterker, omdat op die leeftijd gevoelens en twijfels sowieso uitvergroot worden.
Ook de invloed van een groepsgevoel wordt erg goed beschreven, hoe je je als individu kunt verliezen in een groep en daarin meegetrokken wordt, en hoe je er op een bepaalde leeftijd ook echt bij wil horen, en daar veel voor over hebt.

Het einde is ontroerend, en de titel is ongelofelijk goed gevonden.

Erg onder de indruk van dit debuut!

De hoofdpersoon is een doorsnee onzekere tiener ware het niet dat hij zijn zus 3 jaar daarvoor heeft verloren aan zelfmoord en zich daar schuldig over voelt. Ondertussen doorgaat hij een soort van coming of age.
Een heftig onderwerp, maar prima leesbaar. Soms wat repetitief maar een fijne schrijfstijl.

De titel van de roman wordt naar het einde toe duidelijk en geeft een mooi "ronde cirkel gevoel."
Het boek roept tussendoor wat gemengde gevoelens op bij de lezer.

De schrijfstijl is prettig en maakt dat het interessant blijft, er zitten een aantal zinsnedes in waarbij je als vanzelf wat langer blijft stilstaan.
Echter, de personages blijven wat vlak. Het is duidelijk dat de hoofdpersoon en de mensen erom heen door een dal gaan en dat hij zijn verdriet wegstopt maar het is bij geen enkel personage in het boek dat je naar binnen wordt gezogen en echt meeleeft.

Wel een aanrader want leest lekker weg.

Na een heftige proloog begint het schrijnende verhaal van Ben, de jongere broer van Kim die een einde aan haar leven maakte. Het is inmiddels drie jaar geleden maar Ben en zijn moeder zijn nog steeds in rouw. Hun leven is gebouwd op drijfzand en bij het minste of geringste zakken ze er doorheen. Wanneer ook klasgenoot Emma zelfmoord pleegt neemt de spanning bij Ben toe. De eindexamens en het broeierige weer dragen niet bij aan zijn gemoedsrust en ook de andere leerlingen raken van slag door de nieuwe zelfmoord. En daar blijft het niet bij, er is iets in gang gezet wat niet te stoppen lijkt.

Het schrijnende verhaal van Ben, zijn moeder en de dorpsgenoten wordt op puntige en luchtige wijze verteld. Regelmatig roepen zijn gedachten een glimlach of een gevoel van medeleven op. Nergens wordt het te zwaar en toch blijft de voelbaarheid met de pijn behouden.

De schrijver verdeelt de dorpsbewoners in groepen zoals de roddelaars, de achterblijvers en de Parkmeisjes. Hij beschrijft ze als waren het homogene oppervlakkige groepen. Zo hebben de Parkmeisjes allemaal goudblonde haren, dunne ledematen en vlechten ze in het park madeliefjes tot een koord. De individuen in deze groep zijn niet van groot belang voor Ben. Hoewel deze bordkartonnen typering saai kan zijn, werkt het in deze roman tegengesteld. Het versterkt juist de eenzaamheid van Ben en de gapende afgrond tussen hem en de rest van de personages. Zijn lijden wordt schrijnender. Dat hij de gedragingen van zijn medeleerlingen van een afstandje beziet alsof hij er zelf geen deel van uitmaakt, draagt daar aan bij.

Met mooie metaforen beschrijft hij hoe de leerlingen omgaan met de plotselinge dood die in hun nog prille leven opduikt. Ook over zijn eigen ervaring weet hij te vertellen dat je maar beter overdag kunt denken aan alles wat gruwelijk fout kan gaan in het leven want anders ‘komen ze ‘s nachts op je raam kloppen’.

Maar verwerkt heeft Ben het allemaal niet en ook hij raakt de grip op zijn leven steeds meer kwijt. Hoe heter het wordt hoe extremer de leerlingen tekeer gaan. De feesten worden uitbundiger en Ben voelt zich soms geroepen om iets daartegen te ondernemen maar doet dat niet. Het verhaal wordt steeds enger en destructiever en Koen Caris sleept ons mee in Ben’s onvermogen, zijn angsten en zijn schuldgevoelens. De neiging om Ben eens goed de wacht aan te zeggen, speelt steeds vaker op. Want hoewel hij zich afzijdig houdt van de gevaarlijke heersende en dwingende kuddementaliteit, is er ook vrees om zijn toekomst.
Het goed geconstrueerde plot en de dito opgebouwde spanning vinden hun eind in een gedenkwaardige apotheose. Laat ik het even zeggen: ik hou van Ben.

Zijn er dan ook nog minpuntjes? Jawel, maar niet veel. Ten eerste schept hoofdstuk negen verwarring door de plaatsing van flashbacks. De overgang van de scènes lopen namelijk niet helemaal vloeiend. Eerst gaat het over Kim en het spel en dat zet de lezer op het verkeerde been maar niet op een fijne manier want het wekt bevreemding op. Daarna volgt een sprong naar een scène in het nu maar het blijft gissen waar we zijn omdat we vervolgens naar weer een andere scène vliegen die dáár weer aan voorafgaat. Het kostte drie keer lezen en het was om het heen en weer van te krijgen. Kun je het nog volgen? Juist!
Het tweede punt is dat van de beroering. De schrijver beroert lichtelijk de gevoelens maar het drama hakt er niet echt in. Het blijft bij ontroering terwijl bij dit boek best meer traantjes mogen vloeien.

Stenen Eten van Koen Caris is een roman over traumaverwerking en de weg naar volwassenheid, over de plaats van het individu en de macht van de groep. Het is boeiend, geschreven in luisterrijke taal, lichtvoetig en vol mooie metaforen en lichte humor. Hoofdpersoon Ben weet door alle ellende heen te bekoren en de aandacht vast te houden. Stenen Eten is kortgezegd een plezierig drama.

In 1 ruk uitgelezen!

Een verstild dorpje wordt plots opgeschud door de zelfdoding van Kim, een achttienjarig meisje. De wereld van haar ouders en jongere broer Ben wordt compleet op z’n kop gezet, zeker omdat niemand begrijpt wat het meisje kan hebben bezield. Uiteindelijk ebben de priemende blikken en roddels van dorpsgenoten weg… tot het dorp drie jaar later opnieuw wordt opgeschrikt en hoe: verscheidene jongeren treden in de voetsporen van Kim en kiezen eveneens voor zelfdoding.

De korte samenvatting lijkt te lezen als een thriller, maar Stenen eten is veel meer dan dat. Debutant Koen Caris is theater- en hoorspelschrijver, maar hij had evengoed psycholoog kunnen zijn: hij geeft op een indringende manier de gedachtewereld van zijn hoofdpersonage Ben weer. Ben worstelt met onverwerkte rouw- en schuldgevoelens na de dood van zijn zus en die niet-geheelde wonden worden met de nieuwe reeks zelfdodingen opnieuw opengereten. Tegelijkertijd is Ben nog volop aan het ontdekken wie hij zelf is en wat dit voor hem betekent. Zijn reflecties over het anders zijn dan de anderen zijn bijzonder sterk en menig lezer zal zich in de gedachten en worstelingen van het hoofdpersonage herkennen. Caris weet zijn personages en hun handelingen zo trefzeker neer te zetten dat de scheidingslijn tussen fictie en non-fictie dreigt te vervagen: lezen we hier nog een roman? Of zijn we hier de directe toeschouwer van wat er zich voor ons oog afspeelt in de realiteit?

Caris trekt de lezer op een zodanige manier met zich mee dat het moeilijk is om dit boek weg te leggen, tenzij om even op adem te komen. Stenen eten is zo opgebouwd dat de spanning stijgt van bij de eerste pagina. Aan het begin van het boek stijgt de temperatuur in het dorp dag na dag – iets wat eveneens bij de lezer gebeurt, maar dan wel omwille van het mysterie dat zich vormt. De feiten zijn gekend, de jongelingen sterven een voor een – dat wordt overigens ook al meteen op de achterflap onthuld – maar de vraag is wat hen ertoe heeft aangezet. Zien ze Kim als hun grote voorbeeld? En is het terecht dat Ben zich schuldig voelt? Had hij de dood van zijn zus kunnen vermijden? En is hij dan ook verantwoordelijk voor de zelfdodingen van de anderen? En zijn er überhaupt wel verantwoordelijken? Of zijn dit gewoon dingen die, zoals Jack het zegt, gebeuren. En wat als dit allemaal niet was gebeurd?

Caris goochelt met veel vragen tegelijkertijd en weet tot het einde van het boek de spanning hoog te houden. Dit alles lijkt hem moeiteloos af te gaan, zeker wanneer hij daarbij ook nog een bijzonder vlotte en royale pen hanteert. Haast achteloos werpt hij enkele treffende beelden op waarop hij door de hele roman heen varieert. Caris is geen aandachtstrekker: hij wil niet laten zien hoe goed hij is in het bedenken van metaforen, maar veeleer strooit hij subtiel sporen waarmee hij de lezer aan zich bindt. Het thema van de stenen, al dan niet in directe combinatie met metaforisch eten, bijvoorbeeld, vormt een rode draad die zich pas ten volle laat herkennen wanneer het einde van het verhaal in zicht is.

Met Stenen eten schreef Caris een sterk debuut dat ongetwijfeld lang zal nazinderen.

Na het in 2011 succesvol afronden van zijn opleiding Writing for performance aan de HKU werkt Koen Caris als schrijver, dramaturg en docent. Omdat hij ervan houdt in andere werelden rond te dolen is hij gaan schrijven. Zo schreef hij theaterstukken en hoorspelen voor onder andere de VPRO en De Hoorspelfabriek. Voor zijn werk heeft hij diverse prijzen gewonnen, waaronder de Zilveren Reismicrofoon en de Prix Europa. In juli 2021 verscheen zijn debuutroman Stenen eten, dat gebaseerd is op enkele gebeurtenissen die hij in zijn jeugd heeft meegemaakt.

Drie jaar na de zelfmoord van Kim, de oudere zus van de nu zeventienjarige Ben, maakt een aantal jongeren uit zijn dorp eveneens een eind aan hun eigen leven. Hun daden werpen een inktzwarte schaduw over de eindexamens en de bloedhete zomer. Voor Ben betekent dit dat hij weer geconfronteerd wordt met het leed dat de dood van zijn zus veroorzaakt heeft, maar ook dat zijn herinneringen aan de laatste dag dat hij haar zag naar de oppervlakte komen. Behalve met het schuldgevoel dat hij al die jaren met zich meedraagt, worstelt hij tevens met zijn eigen identiteit.

De korte proloog, waarmee Stenen eten begint, geeft de lezer inzage in de paar weken vanaf de eerste dag van de eindexamens tot en met de feestjes die de dagen erna plaatsvinden. Ook volgt hij een aanvankelijk onbekend meisje dat door de verduisterde straten rent. Ze heeft een doel voor ogen, en ze heeft een naam: Kim. Hierna gaat het verhaal verder, het is inmiddels drie jaar later, en wordt het volledig verteld vanuit het perspectief van Ben. Je maakt dan uitgebreid kennis met hemzelf en in iets mindere mate met zijn vrienden Hettie en Tom. Omdat het eindexamen voor de deur staat, komen de herinneringen aan de gebeurtenis van drie jaar eerder bovendrijven. Het was toen een snikhete zomer, dat is het nu weer.

Voor Ben wordt het helemaal een soort van déjà vu wanneer een meisje zelfmoord pleegt op nagenoeg dezelfde wijze als zijn zus. Omdat hij hier niet aan wil denken, iedere gedachte aan de dood van zijn zus verdrukt hij, heeft hij moeite met zijn gevoelens. Hij weigert ze te uiten en het is overduidelijk dat hij het gevoel heeft schuldig te zijn aan haar dood. Deze strijd met zichzelf komt tijdens de plot heel duidelijk naar voren. Het is echter niet alleen díe worsteling waar Ben mee zit, zijn anders-zijn is namelijk eveneens een probleem waar hij het bijzonder lastig mee heeft. De auteur weet dit heel goed tot uiting te brengen. De lezer krijgt daarbij heel sterk de indruk dat de auteur uit eigen ervaring heeft geput.

De schrijfstijl van Caris is uitermate beeldend en inlevend. Je kunt je met de meeste personages identificeren en situaties en omstandigheden beleef je alsof je er zelf bij bent. De thema’s in Stenen eten zijn over het algemeen niet de meest vrolijke en/of toegankelijkste, maar ondanks dat het enkele aangrijpende en aandoenlijke momenten heeft, heeft de auteur er wel voor gezorgd dat de roman niet al te zwaarmoedig is. In heldere en eigentijdse taal brengt hij over wat er onder de jongeren van het dorp leeft, hoe Ben het gevecht met zichzelf aangaat en, maar dat is pas aan het eind, hoe de volwassenen met alles omgaan. Hierbij maakt hij regelmatig gebruik van mooi geformuleerde zinnen en vergelijkingen.

Uiteindelijk leidt een aantal onbezonnen acties die Ben samen met Jack, destijds de vriend van Kim, onderneemt ertoe dat hij de dood van zijn zus, maar ook zijn identiteit accepteert. De vrede die hij ermee heeft, betekent het einde van zijn onzekerheid en het verhaal. Caris heeft dit alles haarscherp weergegeven in zijn erg sterke debuut Stenen eten.

Boek schetst David Lynch en Lars Von Trier achtige situaties en beelden. Het verhaal is uiterst meeslepend.

De roman 'stenen eten' heeft een metaforische betekenis. Wanneer een dorp opgeschrikt wordt door een reeks zelfmoorden, wordt het verdriet van Ben weer aangewakkerd. Enkele jaren eerder verloor hij namelijk zijn zus, die net zoals de huidige jongeren; haar leven ontnam.

De plot spreekt aan. Het verhaal dat de auteur probeert te vertellen kan voor vele mensen een bepaalde herkenbaarheid oproepen. Langs de andere kant kan het ook confronterend zijn voor lezers die een zelfmoord in directe omgeving hebben meegemaakt. Dit maakt dat het boek niet voor elke lezer is.
Het metaforische kantje van de plot zorgt er overigens voor dat het boek interessant blijft. Elke lezer krijgt de vrijheid om het verhaal en de boodschap op een eigen manier op te vatten. Of het nu gaat over het verwerken van verdriet, de schakelmomenten in het leven, opgroeien of eender wat; elke lezer kan er een boodschap en les uithalen.
Hoewel de plot een interessant concept is, wordt het na enige tijd wat langdradig. Een bepaalde sleur komt in het verhaal en die gaat ook niet meer weg. Dit maakt dat het boek -naar het einde toe- niet meer zo vlot leest. De hoofdpersoon zou wat meer pit mogen hebben om het tempo er wat meer in te houden.
Want hoewel het verdriet van de hoofdpersoon wordt verteld, is het niet zo zeer voelbaar. De emotie had sterker gemogen. De auteur had meer mogen laten voelen dan tonen. Doorheen het verhaal vlakt de hoofdpersoon af omdat de lezer die connectie niet kan leggen. Het is een aangrijpend verhaal, maar het effect (fysiek) mist nog een beetje.

Over het algemeen een fijne roman om te lezen. Een boek dat je aan het denken zet en vooral meer biedt dan een ontspannend moment. Al vond ik het relatief eentonig worden naar het einde toe en miste ik een bepaalde emotie die mij bij de keel zou grijpen.

‘Ze willen vragen: hoe heeft ze het gedaan? Deed het pijn? Was Emma zo verdrietig dan, verdrietiger dan wij? Wat ze in plaats daarvan vragen is: wat gebeurt er nu met de examens? En wat draag je naar een begrafenisdienst?’

Stenen eten is het indrukwekkende relaas over een klein dorp en zijn inwoners dat dooreengeschud wordt door opeenvolgende zelfmoorden van jongeren. De proloog, waarin de zus van Ben zich voor een aankomende trein legt, is heftig. Koen Caris drukt hier meteen zijn stempel met een zeer overtuigende schrijfstijl.

De lezer volgt Ben, drie jaar na de zelfmoord van Kim. Het gezin is uiteengevallen. Vader is uit beeld verdwenen en de moeder is niet zo stabiel, maar eigenlijk is dat wel begrijpelijk gezien de omstandigheden. Ze is erg in zichzelf gekeerd, boos op de buitenwereld,… Haar gemoedstoestand wordt zeer goed weergegeven. Je voelt dat ze Ben, haar Schaapje, zo graag ziet, maar die gevoelens worden onderling niet echt uitgesproken.

‘… maar ma en ik zijn niet goed in samen verdrietig zijn. Daar worden we twee vreemden van.’

Tom en Hettie zijn zowat de enige echte vrienden van Ben. Vooral Hettie is zijn steun en toeverlaat, ze begrijpen elkaar zonder veel woorden. Het gedrag van de klasgenoten en andere leerlingen is best herkenbaar. Ze willen eigenlijk van alles weten over Kim en vragen stellen, maar weten zich geen houding te geven. Ze vermijden een directe confrontatie, maar toch hebben ze een uitgesproken mening en verhaal,… het lijkt wel alsof Kim publiek bezit is geworden. Ben zit echter niet te wachten op hun vragen en hun verdriet. Die ongemakkelijke sfeer is knap geschetst door de auteur.

Het is nu eindexamenjaar, net zoals voor Kim drie jaar geleden. De jongeren zijn uitgelaten en kijken uit naar een toekomst buiten het dorp. Ze hebben verwachtingen, voelen zich bijzonder. Maar dan herhaalt de geschiedenis zich… klasgenootje Emma pleegt zelfmoord. Het is een harde confrontatie als Ben ontdekt dat zijn zus hier toch nog een rol in speelt, zeker als er nog meerder slachtoffers volgen.

Koen Caris brengt het verhaal in een soepele en vlotte schrijfstijl. Hij haalt harde en emotionele thema’s aan zonder uitgesproken sentimenteel te worden. De lezer volgt en observeert Ben zijn stemming en zijn verwarring. Terwijl hij zich al anders voelt door de dood van zijn zus, kamp hij ook nog op een andere manier met zijn gevoelens. Ben wil eigenlijk ‘gewoon’ zijn, maar de omstandigheden laten dat blijkbaar niet toe.

‘Al drie jaar komen mensen naar me toe om dingen over mijn zus te zeggen, maar nog steeds weet ik niet hoe ik moet reageren. Ik heb er nooit aan kunnen wennen dat anderen ook herinneringen aan haar hebben, dat ze ook onderdeel is van hun verleden.’

Ook de dorpsmentaliteit komt goed tot uiting in Stenen eten. Bijna iedereen kent elkaar, bijna iedereen heeft wel een oordeel klaar. Sommigen willen bekeken worden, anderen juist vermeden worden. De begrafenis van Emma, waar ook Ben en zijn moeder aanwezig zijn, is hier een mooi voorbeeld van.

‘Dit dorp is zo klein, en de velden die ons scheiden van de rest zo groot, dat zodra hier eens wat speelt iedereen wil doen alsof hen dat aangaat. Dat was drie jaar geleden net zo; groepshysterie is hier de standaard reactie.’

Stenen eten is een beklijvend verhaal waar je stil van wordt en dat je aan het denken zet. Bestaat er een gepaste reactie op zelfmoord, op rouw?

Het fragment dat mij het meest heeft geraakt is dat waarin moeder en zoon samen op de trap zitten, zo liefdevol en eenvoudig beschreven. Mijn moederhart begreep het wel.

Ik ben dus best onder de indruk van Stenen eten, zo krachtig en eerlijk. Koen Caris, theater- en hoorspelschrijver, heeft voor mij misschien wel het beste debuut van dit jaar geschreven. Nog even afwachten natuurlijk, maar voor nu alvast 4 welverdiende sterren.

‘Misschien moet ik binnenblijven tot het tijd is om te verhuizen naar de stad, waar we elkaar pijnloos kunnen verliezen in de massa.’

Lees dit! Schoon in taal en een verhaal dat je beetpakt en niet meer loslaat tot de laatste bladzijde.
Een aanrader voor elke boekenclub en lezer.