Veldwerk Over het verdwijnen van de biodiversiteit in de Friese natuur

Heb vandaag genoten van het boek Veldwerk van Jan Kleefstra [tekst] en Christiaan Kuitwaard [beeld], dat gaat over de teloorgang van de biodiversiteit in het Friese Landschap. Het is de neerslag van een project [woorden en waterverf], dat heeft geduurd van half maart 2018 tot en met begin maart 2019. Eén avond per week of twee weken trokken ze er samen op uit. Ze kozen een plek uit op het Friese platteland, op grond van herinneringen of intuïtief, waar ze zich installeerden.

‘Een uur lang schilderde Christiaan wat hij zag en schreef ik op wat ik hoorde of zag en wat mogelijk aan zijn schildersoog ontsnapte.’ [Uit het voorwoord van Jan Kleefstra]

Nu ken ik het werk van Christiaan Kuitwaard en weet ik dat hij heel goed kan schilderen, maar deze waterverven [in de open lucht] zijn schitterend. Hetzelfde geldt voor de poëtische teksten van Jan Kleefstra: wat een taalgevoel! De schilderijen van Kuitwaard, daar kun je in, ook omdat Kleefstra in zijn teksten als het ware het raam openzet, waardoor er diepte trekt in het afgebeelde landschap. Daar kan geen perspectief tegenop.

Ik kan wel blijven citeren, maar beperk me tot vier fragmenten. Op 16 maart 2018, tussen 17.36 en 18.08 u, schildert Christiaan het landschap bij Akmarijp, aan het eind van de Doltenwei. Daar lees ik: ‘Het watermolentje ratelt schurend boven het kille riet, dat lager in de oever als muizen ritselt.’ Dit is heel sensitief, zintuigelijk verwoord, of beter: verklankt, en doet me denken aan het [buiten]proza van Paustovski.

Of neem dit. Het is 23 maart 2018, op een steiger aan de Sitebuorster Ie, op It Eilân: ‘In de verte fluitende smienten. Zo moet bevroren licht hebben geklonken. Straks komt de zee zonder haast op hen toe.’

Het is 15 mei, rond 20.00 u. en op de Uitkijktoren van het Ketliker Schar: ‘Wind is hierboven stiller.’

Maar het mooist is de evocatie van een avond op de Dellebuursterheide, op 12 april 2018. ‘Een hek klapt de avond dicht.’

Tussen de 38 werkstukken, die in kleine reeksen bij elkaar zijn afgedrukt, staan korte verhalende bijdragen van betrokken mensen die het probleem van het verdwijnen van de biodiversiteit elk vanuit hun eigen gezichtshoek belichten: mensen uit de zuivelindustrie, van de land- en tuinbouworganisatie LTO tot wetenschappers, landschapsarchitecten en een biologisch dynamische boer.

Het boekje eindigt met een lijst van de vele, vele vogels uit de natuurteksten van Jan Kleefstra. Hoe het met de vogelsoorten gaat. Ik heb net een paar online cursussen over vogels en hun geluiden besteld. Dat voegt beslist nog veel toe, aan dit toch al zo rijke boekje.

Wat een prachtig boek! Leesvoer voor elke politicus en elke belangstellende die zich bezig houdt met de biodiversiteit in het landschap, waar steeds meer planten, vogels en andere dieren verdwijnen. Zoals de Commissaris van de Koning A.A.M. Brok het zegt in het voorwoord: “Fryslân wordt stiller en leger.”

Een jaar lang gingen de auteurs erop uit om het Friese landschap te vereeuwigen. In mooie aquarellen legde Christiaan het landschap vast en beschreef Jan wat hij hoorde of zag. Ietwat poëtisch maar ook heel ingetogen wordt zo het landschap zichtbaar, tastbaar.

Daarnaast zijn de auteurs erin geslaagd om 16 bijdragen bij elkaar te brengen van de diverse geledingen die te maken hebben met het effect van het zo goedkoop mogelijk produceren van agrarische producten voor de supermarkt. Ze kijken elk vanuit hun eigen expertise: Fryske Gea, melkveehouders, Wetterskip Fryslân, FrieslandCampina, Dier en Recht, LTO regio Noord, politici, etc.

Door alle teksten heen wordt gevoeld dat de ingeslagen weg een doodlopende is: de gangbare industriële landbouw is maatschappelijk en ecologisch onhoudbaar. De één is daar duidelijk al wat verder in dan de ander, maar het wordt toch breed gedragen dat de overstap naar duurzamer en ecosysteem vriendelijk produceren noodzakelijk is. Door de brede waaier aan bijdragen krijg je ook een goed idee van wat er allemaal bij komt kijken. In 82 bladzijden wordt het verhaal van de verdwijnende biodiversiteit helder neergezet op een heel toegankelijke wijze.

Leuk boek, mooie aquarellen en.leest plezierig.