Wie stuit de rebellie van de massa? P.J. Bouman 1902-1977

Pieter Jan Bouman (1902-1977) was een gespleten mens, dat vond hij zelf ook. Een goed mens met een uniek talent die, in de vorige eeuw, de grootste aantallen historische boeken verkocht. Maar ook zou hij zich anders hebben voorgedaan dan hij was en door historici wer-den zijn boeken met kritiek overladen. Bouman werd als veertienjarige overgeplaatst van het paradijselijke Nederlands-Indië naar de wereldhavenstad Rotterdam. In het verzuilde Nederland bleek hij in geen enkel hokje te pas-sen en hij miste de (bij een zuil passende) rotsvaste standpunten die iedere twijfel uitsloten. In onzekere tijden was Bouman voortdurend op zoek naar houvast in het leven. Tegelijk streefde hij naar een betekenisvolle positie in de Nederlandse samenleving. Daartoe ging hij zich ‘om-hoog lezen’, hij wilde een geletterde worden om ‘geestelijk leiding te geven in een ontwrichte tijd’. Vooral moest de toenemende dominantie van de massa worden tegengegaan. Bouman werd een gerespecteerd hoogleraar sociologie met wiens handboek vele generaties sociologiestudenten zijn opgeleid, en hij schreef de bestseller Revolutie der eenzamen. Vanaf de jaren vijftig was Bouman de publieke cultuurdrager die hij altijd wilde zijn. Hij was een veel gevraagd spreker en had een uitgebreid netwerk van wetenschappers, ondernemers, jour-nalisten, politici en leden van het Koninklijk Huis. Deze biografie is zowel een verhaal van een leven alsook een portret van een tijdperk. Het is een levensbeschrijving van een mens die poogt iets van het leven te maken. Tegelijk is het een cultuurgeschiedenis van het eerste driekwartjaar van de twintigste eeuw. Een tijdvak met twee wereldoorlogen, met vele ideologieën en filosofieën, met grote maatschappelijke veranderin-gen, met een vooruitgangs- én een ondergangsdenken. Bouman beleefde dat allemaal en er-voer dat intens. Naar eigen zeggen heeft hij onder zijn tijd geleden, hoewel hij probeerde daar bovenuit te stijgen door erover te vertellen. Co Strootman (Haarlem 1939) studeerde na een sociaalpedagogische hogere beroepsoplei-ding, andragologie en cultuurwetenschappen. Hij heeft in diverse functies gewerkt in sociaal-maatschappelijke instellingen en in het hoger beroepson¬derwijs, daarna was hij zelfstandig gevestigd organisatieadviseur. Met de biografie over P.J. Bouman promoveert hij bij de Rijks-universiteit Groningen.