1974-1976 Oranje Toen en Nu 2010

Het 10e deel van de reeks is het beste tot dusver, al speelt nostalgie hierbij in mijn geval een rol. Het WK 1974, spil van het historisch gedeelte van het boek, was mijn eerste toernooi en tevens de geboorte van het Nederlands Elftal op wereldniveau. Het wordt uitvoerig beschreven.

Hierbij kiest de auteur aanvankelijk een vreemde invalshoek gekozen. Nederland - Uruguay, de eerste wedstrijd van Nederland op het WK’74, kan als geboorte van het totaalvoetbal worden gezien. Toch kiest Verkamman ervoor het accent op de hardheid van de Uruguayanen te leggen. Enigszins vreemd omdat de Zuid-Amerikanen het grootste deel van de wedstrijd niet aan het spelen van bal of tegenstander toekwamen, ze werden botweg aan alle kanten voorbijgelopen. De brille van het Nederlandse spel (en de hardheid) wordt overigens verderop uitbundig beschreven, dus we komen niks te kort.

Het historische deel is een weergaloze sfeertekening van het toernooi en de periode van toen, waarbij je al lezend steeds meer de indruk krijgt dat de prestaties van Oranje uitsluitend en alleen aan het samengebalde talent toe te schrijven waren, niet aan de organisatie, niet aan ingeslepen patronen, niet aan training, niet aan discipline of aan wat dan ook. In dat verband is ook de beschrijving van de cultuurstrijd tussen Brabant (PSV) en de Randstad (Ajax, Feyenoord) tekenend. Achteraf is de voorzichtige conclusie dat Brabant het gelijk aan zijn zijde had, maar het niet kreeg. De opmerkingen van (met name) PSV-keeper Van Beveren golden het gebrek aan professionaliteit, wat door de westerlingen werd afgedaan als gezeur, en daar bleef het dan bij. In plaats van het bundelen van krachten werd zo nooit het optimale rendement uit de samengebalde kracht van West en Zuid gehaald.

Ook het actuele deel is schitterend. De wedstrijdverslagen zijn feitelijk en verschaffen inzicht in de afwegingen van coach en spelers. Wat opvalt is het ontzaglijke contrast dat in 36 jaar is ontstaan tussen Oranje toen en nu. De manier waarop spelers nu gezamenlijk een klus klaren staat in schril contrast met de spontane invallen die het team van ’74 deden ontstaan – het genie van Cruijff en Van Hanegem deed de rest. In ’10 hadden we nog steeds talentvolle spelers, maar is het team een grotere eenheid en lijkt het resultaat het gevolg van 2 jaar opbouw en alle zaken die er in ’74 niet waren. Anders gezegd: het team van 2010 zou volgens de methode van 1974 hopeloos gefaald hebben; omgekeerd zou het team van ’74 fluitend wereldkampioen zijn geworden met de aanpak van ’10.

Een ander pluspunt van dit 10e deel is het statistisch materiaal, dat in dit boek nog verder is uitgebreid door van alle, inmiddels 711 internationals, de volledige interlandcarrière op te nemen. Je kunt dan ook gerust stellen dat het boek niet uit 2 (historisch en actueel) maar 3 delen bestaat. Het statistisch katern beslaat namelijk meer dan 100 pagina’s.

Dan hebben we het nog niet gehad over het beeldmateriaal. Ook dit is overvloedig en schitterend, hoewel er een kleine kanttekening gemaakt moet worden bij de kleurenfoto's uit het historisch deel. Vaak flets en onscherp, slechts af en toe helder en gefocust. Dit wordt echter ruimschoots goedgemaakt door het historische belang. Valt er verder nog iets te klagen? Nauwelijks, de eindredactionele nalatigheid van deel 9 is grotendeels verdwenen, hoewel er slordigheden resteren: de naam van bondscoach Frantisek Fadrhonc wordt bijvoorbeeld soms verkeerd wordt geschreven (Fardhonc) en Van der Vaart scoort in de 72e minuut tegen Ghana, nadat hij in de 75e minuut is ingevallen…

Maar dit zijn slechts kleine smetjes op een schitterend boek dat de voorlopige kroon vormt op wat een 18-delige reeks moet worden. Ik had vorig jaar nogal wat kritiek op het voornemen de 15-delige serie op te krikken naar 18, maar met dit kwaliteitsniveau kunnen we daar geen traan om laten. In tegendeel.