Aan het eind van de dag

Geschreven bij Aan het eind van de dag

‘Niets moet zijn zoals het is, er zit geen bedoeling achter, alles is zoals het is. Ik ben al mijn herinneringen bij elkaar, alle blikken, woorden, stiltes, woedes, liefdes, vrolijkheid, droefenis, van minuut tot minuut opgebouwd en gegroeid. ‘

Aan het eind van dag is prachtige, vlot en krachtig geschreven roman vol met passages zoals hierboven aangehaald. En als het boek uit is, ontsnapt een WOW!
Als in een polygoonjournaal gaat er een film aan nieuwsfeiten aan het oog voorbij; de jaren zestig, zeventig en tachtig met Dolle Mina’s, provo’s, het feminisme, de vrijheid in denken, de onafhankelijkheid van Suriname, het regime in Griekenland, Spanje en Franco, Tsjernobyl en geen groente eten uit de tuin, vervolgens Berlijn met oost en west voorafgaand aan die Wende begin jaren negentig tot aan een nieuw kabinet op het bordes van Huis ten Bosch. Al deze feiten zijn naast persoonlijke herinneringen verweven in het verhaal dat Nelleke Noordervliet neerzet over de fictieve oud-politica Katharina Mercedes Donker. Het boek geeft een tijdsbeeld van hoe de verschillende sociale milieus leefden. ‘Niet een van mijn linkse politieke vrienden is opgegroeid zonder badkamer. En aan mijn kant is een boekenplank een zeldzaamheid.’ Slechts op één moment , tijdens Donkers’ promotie, zijn alle sociale klassen verenigd. Het arbeidersmilieu van de familie, haar politieke vrienden en de wetenschap worden slechts verbonden door ‘de ober met het blad dranken’.

Dit boek is niet zomaar een opsomming van het leven van Katharina Donker. Het tijdsbeeld begint met de ontvangen brief van biografe Clara Hartong waarin zij aan de oud-politica toestemming en medewerking vraagt voor het schrijven van een biografie. Katharina blijft met deze vraag worstelen die haar confronteert met het verleden waardoor het tijdsbeeld ook een biografie wordt, ‘Het persoonlijke is politiek.’

Vanuit een prettig wisselend, niet chronologisch en beeldend vertelperspectief wordt de lezer goed gedoseerd bekend met het hele levensverhaal van Katharina. In zorgvuldig gekozen woorden en vlotte schrijfstijl wordt al analyserend verteld over de eeuwige worsteling van carrière en gezin die je als vrouw kan hebben, de politieke keuzes of juist beslissingen die worden gemaakt, de relaties die zijn aangegaan of spontaan zijn ontstaan, over vreugde en verdriet. Welke keuze je ook maakt, het publieke oordeel weet het altijd beter, de politiek heeft het altijd gedaan, wanneer doet men het goed? En zo trekt ook aan Katharina haar leven als een film aan haar voorbij tijdens het opschrijven van de gebeurtenissen die zij niet beschreven wil hebben in een biografie. ‘Dit spiegelpaleis van levens tornt al mijn naden los.’ Haar wordt verweten dat ze nooit werkelijk een keuze heeft gemaakt in haar leven, altijd zijdelings bij grote gebeurtenissen betrokken is geweest totdat ze op hoge leeftijd toch wel een keuze maakt.

Ondanks dat het boek veel vaart en herkenbaarheid heeft, is het geen boek dat zomaar even kan worden gelezen, er is veel om over na te denken, veel om te onthouden, kortom een geweldige roman met inhoud. Een lezer die in de beschreven tijd is opgegroeid of toen al iets ouder was, zal tijdens het lezen een eigen terugblik in de tijd ervaren. Een verhaal dat niet snel loslaat. Aan het eind van een dag, aan het einde van een leven is er veel om over te verhalen en na te denken. Een balans wordt opgemaakt. ‘Alles is zoals het is.’ Een aanrader.

Geschreven bij Aan het eind van de dag

Een prachtig boek over een vrouw met een indrukwekkende, gevarieerde levensloop.

‘De enige die de groepen met elkaar verbindt is de ober met het blad dranken’. Een belangrijke zin in deze nieuwe, uitvoerige roman van Nelleke Noordervliet. De groepen zijn: de familie, de medestudenten en docenten van de universiteit en de politieke vrienden. Juist de politieke vrienden, progressief en opkomend voor de arbeidersklasse zouden tijdens deze receptie moeten praten met de familie, eenvoudige arbeiders. Maar nee, de groepen zijn allemaal met zichzelf bezig. Vrij herkenbaar wat mij betreft. In ieder geval illustratief voor het leven van de hoofdpersoon Katharina Mercedes Donker, Kat.

Een wetenschappelijk medewerkster, Clara Hartong wil een biografie over Katharina Donker schrijven, omdat ze haar levensloop interessant vindt. Wanneer Kat het verzoek van Clara krijgt, slaat de twijfel toe: wat zou er vermeldenswaard zijn over haar leven en wat zou absoluut niet in een biografie mogen worden opgenomen? Terwijl ze hierover nadenkt, besluit ze voor zichzelf te gaan schrijven en haalt op deze manier herinneringen op. Aan haar vader en moeder, aan haar eerste liefde, aan haar schooljaren, haar studie, haar relaties, haar kinderen. Ze leest brieven van vroeger, ze luistert cassettebandjes, bekijkt fotoalbums.

Kat als kind, als dochter. Met haar vader heeft ze een ingewikkelde relatie, hij is communist, heeft in Spanje in de burgeroorlog gevochten en is diep teleurgesteld over de behandeling van de Nederlandse overheid nadat hij teruggekeerd is. Hij werkt bij de Waarheid en Kat heeft heftige discussies over zijn principes met hem. Haar moeder is de zorgzaamheid zelve en zij zal later, als Kat studeert en nog later als zij in de politiek gaat voor haar kinderen, Jimmy en Hanna zorgen.

Kat als vrouw, als echtgenote. Op het gymnasium leert zij Jacob/ Jack kennen, ze worden verliefd en delen hun belangstelling voor gedichten. Tot hij plotseling van school en uit haar leven verdwijnt, zonder bericht. Ook zijn vader weet niet, waar hij gebleven is. Kat maakt haar school af en vraagt dan een oom die vrachtwagenchauffeur is of hij wel eens lifters meeneemt. Ze gaat naar Parijs, daar werkt ze als serveerster, zwerft door de stad. Ze leert Javier, een Spaanse student kennen. Ze krijgen een zoontje, Jimmy en Javier neemt hen mee naar Spanje om bij zijn ouders te gaan wonen. Na twee ongelukkige jaren bij de koele Spaanse familie, vlucht Kat met haar zoontje naar Amsterdam. Ze gaat studeren en haar moeder zorgt voor haar zoon. Dan besluit Kat om actief te worden in een politieke partij.
Na een paar jaar leert ze Hugo kennen, hun aanvankelijk inspirerende en sprankelende relatie verloopt langzaam maar zeker in een groot drama. Ze hebben een dochter, Hanna, die echter meer bij Kat’s moeder is, omdat Kat te veel te doen heeft in de politiek en Hugo nogal wispelturig in zijn doen en laten is. Hugo gaat weg. Naar Suriname.

Voordat Kat haar laatste liefde, Simon, ontmoet is er een kort intermezzo met een Oost-Duits journalist, Martin, die achteraf een spion blijkt te zijn. Haar relatie met hem zorgt voor een crisis in haar politieke loopbaan, ze is inmiddels minister. Haar partijleden dwingen haar soms om besluiten te nemen, waar ze uit principe niet achter kan staan. Het geeft een blik achter de schermen van het politieke spel.

Kat als moeder. Tja, hoe heeft ze het gedaan als moeder? Waarom vertrekt Jimmy op zijn zestiende naar zijn vader in Spanje? Waarom vertrekt Hanna naar Amerika? Was Kat te druk als politica of was het haar karakter waardoor vrijwel alle relaties afgebroken worden? Of was het de geest van die tijd, waarin het individualisme steeds meer opgang deed?
Er gebeurt gewoon veel in deze roman en er is vooral veel, dat de hoofdpersoon niet in een biografie zou willen hebben. Dat maakt deze roman de moeite waard.

Geschreven bij Aan het eind van de dag

Recensie Aan het eind van de dag van Nelleke Noordervliet

Katharina Mercedes Donker, ex-minister, moeder en auteur van twee bestsellers over de politiek en de rol van de vrouw wordt door Clara Hartong gevraagd of ze mee wil werken aan een biografie over haar leven. Katharina heeft daar niet veel zin in, ze houdt de boot wat af, maar gaat zich wel bezinnen op haar leven, waarin heel wat gebeurd is.

Ze komt uit een arbeidersmilieu, maar gaat toch naar het Barlaeus gymnasium. Ze zet zich vooral af tegen haar vader. Een mooie scène is: Een principe is dat je geen autoriteit aanvaardt behalve die je zelf kiest (zegt vader). Ik heb jou niet gekozen, papa. Hij kijkt me aan alsof hij niet gelooft wat hij hoort. Dan lacht hij. Rotmeid. Zijn aai wordt een klap, die pijn doet. Ik heb ook veel van hem gehouden, vloekend, huilend, scheldend van hem gehouden.

Mooi wordt beschreven hoe de zoon volwassen wordt en ze als moeder afstand moet nemen. Je begrijpt het, voelt mee en tegelijkertijd voel je ook medelijden met de moeder.

Indrukwekkend is de brief die dochter Hanna aan haar moeder schrijft.

Allerlei fases in haar liefdes- en politieke leven komen aan de orde. Heel boeiend beschreven, o.a. een bezoek aan Oost-Duitsland en Suriname. Het boek geeft een mooi tijdsbeeld.

Op zoek naar haar eigen ik gaat ze alleen naar Sicilie. Om gedachten te verdrijven die haar dwars zitten gaat ze o.a. sudoku's oplossen. “Alhoewel ze elke vorm van puzzelen als een uiting van intense doodsdrift beschouwt, vooral eigen aan oude mensen die volgens voorschrift van het leven genieten. De dood staat achter een boom, maar zij zitten in het zonnetje puzzelend te ontkennen dat hij er is “.

Nelleke Noordervliet is er in geslaagd je helemaal mee te nemen in het leven van “Kat”, dat veelbewogen is. Ze maakt heftige dingen mee, zowel in de politiek als privé. Ze is hard voor anderen maar ook voor zichzelf. Je vraagt je af of macht gelukkig maakt. De conclusie is aan de lezer.

Geschreven bij Aan het eind van de dag

Een fijn boek om te lezen en in weg te dromen. Mooie taal

Geschreven bij Aan het eind van de dag

Schitterend en goed geschreven verhaal

Geschreven bij Aan het eind van de dag

Goed geschreven. Boeiend verhaal.

Geschreven bij Aan het eind van de dag

Ik vind het boek goed geschreven. Altijd weer boeiend, ik werd geraakt door het karakter en de keuzes van Katharina. Zeker lezen dit boek!

Geschreven bij Aan het eind van de dag

Als een gerenommeerd ex-minister en feministisch boegbeeld het verzoek krijgt om een biografie over haar te mogen schrijven leidt dat niet alleen tot twijfel maar vooral tot bezinning over haar eigen leven. Een leven van een zeer slim meisje uit een moeizaam arbeidersmilieu dat zich via het gymnasium opwekt tot minister. Arbeiderskind op een gymnasium, de starre jaren 50, de seksuele revolutie van de zestiger- en zeventiger jaren, de restauratie daarna, alles heeft haar invloed op het leven van de hoofdpersoon: ongewenste zwangerschap in een tijd dat abortus nog niet mogelijk was, tweede huwelijk met een bipolaire maar o zo boeiende man en uiteindelijk een, uiteindelijk ook niet bevredigende relatie op oudere leeftijd, geven een perfect tijdbeeld van Nederland tussen 1950 en heden. Prachtig geschreven vanuit de ik vorm, die zich natuurlijk afvraagt of dit het allemaal wel waard is geweest is dit boek ook te lezen als een sleutelroman. Naar wie is ze gemodelleerd, wie is die partijmanipulator, welke partij is dat? Allemaal beschouwingen die, althans bij mij, het vertrouwen in de gemiddelde politicus niet verhoogd.

Geschreven bij Aan het eind van de dag

Een mooi verhaal vooral over de laatste 4 decennia van de vorige eeuw.
Een politica die nu haar memoires schrijft en zichzelf geweldig tegenkomt. Persoonlijk en politiek zijn hier wel erg met elkaar verweven, maar hebben elkaar ook danig in e weg gezeten.
Prachtig verteld!!

Geschreven bij Aan het eind van de dag

niet zo spetterend als andere Noordervliet-boeken, maar nog steeds lezenswaard