Afrit Akersloot een reis langs plaatsen waar niemand de baas is

Dit boek heeft eigenlijk maar één nadeel: het is te dun (en dus te snel uit).

Bij het zien van de omslag wist ik nog niet wat ik van het boek kon verwachten. De titel verraadt al iets meer. De lezer wordt via afrit Akersloot door allerlei plaatsen in Nederland gevoerd. Met beeldend spraakgebruik laten de auteurs ervaren hoe het er bijvoorbeeld in Van der Valk Akersloot en in de Spoorwijk in Den Haag aan toegaat. Het boek bestaat uit verschillende verhalen. Het boek leest makkelijk en verveelt geen moment. De auteurs zijn erin geslaagd om mij mee te nemen in voor mij onbekende werelden. Onbekend, maar toch zo dicht bij huis. Zij weten te boeien van A tot Z en dit is een kwaliteit die wat mij betreft maar weinig auteurs hebben. Bij het bereiken van pagina 160 had ik maar 1 vraag: wanneer komt het vervolg?

Het eerste wat ik dacht toen ik dit boek in handen kreeg, is waarom deze verhalen mij volledig zijn ontgaan toen ze werden gepubliceerd in NRC Handelsblad. Oké, ik lees de krant dan wel niet elke dag van voor tot achter, maar dat deze serie mij nou helemaal ontgaan is begrijp ik ook niet helemaal. Als ik op zoek ga in het archief van NRC zie ik dat de verhalen in de loop van de jaren gepubliceerd zijn. Ik lees de achterkant van het boek nog maar een keer: ‘Tien jaar lang hingen NRC-journalisten Carola Houtekamer en Freek Schravesande rond in het land.’ Ze hingen rond in van der Valk hotel Akersloot, op een plaats delict in Boven-Hardinxveld, op industrieterrein de Liesbosch in Nieuwegein, een zomer lang op Schiphol, op camping de Breyenburg in Ledeacker, in de Haagse volksbuurt Spoorwijk en - heel kort - bij kerncentrale Borsele.

Als je me vraagt welke van de zeven verhalen ik het allerleukste vond dan weet ik het niet zo goed. Ik heb ze allemaal met veel plezier en met een continue grijns op mijn gezicht gelezen. Hoe kom je op het idee om juist de plekken uit te kiezen waar gewone mensen hun gewone leven leiden? Hoe saai wil je het hebben! Ik zou er mijn geld niet op ingezet hebben, maar ik ben blij dat er mensen zijn die dat heel anders zien. Want hoe verrassend dat dan blijkt dat het juist daar gebeurt en dat – als je er maar lang genoeg rondhangt – het normale vrijwel altijd knotsgek blijkt te zijn.
Carola en Freek vatten zelf al prachtig hun gekste bevindingen samen: ‘Zo vonden we een bordeel op een industrieterrein dat meer doet voor de openbare orde dan de politie. We spraken platte Hagenezen die dreigden met klappen als je racistische taal uitsloeg. We leerden dat armoede ook is dat je liever kattenvoer koopt dan brood voor jezelf. Hoe je per ongeluk op een luchthaven kunt blijven hangen, jarenlang.’

Van mij had dit boek nog pagina’s lang en vele verhalen door mogen gaan. Ik heb veel respect voor deze beide journalisten, die met hun open en opmerkzame blik en hun prettige schrijfstijl je meteen het verhaal intrekken, alsof je er zelf bij staat.

Geniaal ook dat NRC Handelsblad twee journalisten hun gang liet gaan en hen beiden zo de kans gaf deze prachtige verhalen op te tekenen. Van een krant verwachtte ik dat de redactie boven op het nieuws zit en dat alle focus gericht is op het halen van de deadlines om het laatste nieuws nog in de krant te krijgen. Bijzonder en verrassend dat er ook ruimte gemaakt wordt voor een project zoals dit. Ik had dit pareltje niet willen missen.

Rondhangen

Een originele manier om de uithoeken van je eigen land te leren kennen, de grijze plekken. De auteurs hebben een pakkende manier van schrijven waardoor je in elk rondhangverhaal snel binnendringt en vastgehouden wordt. Ze heten Ali, Saul, Vincent, Osi, Johan, Steve, Sarita, Marcel, Lenie, Juta, Fazal of gewoon Frank. Achter elke naam gaat een verhaal schuil. De auteurs nemen ons mee naar onbekende, spannende en bizarre plekken en bovenal weten ze de situaties zo mooi en treffend te beschrijven dat je het voor je ziet, ook al ken je de camping niet, ben je nooit in de buurt van Borssele geweest, ken je Schiphol alleen van je eigen reizen, heb je nooit bij de voedselbank langs gehoeven, ken je de gevangenis niet van binnen en heb je nooit je diensten aangeboden aan mannen met extreme of niet te vervullen behoeften. Mijn aandacht werd in eerste instantie getrokken door Afrit Akersloot omdat ik daar vlakbij werd geboren en omdat het begrip motel voor mij altijd iets spannends had. Niemand is de baas, alhoewel dat voor de van der Valkhotels niet helemaal opgaat natuurlijk.
Alle verjaardagen hebben ze in Akersloot gevierd en toen ze vijftig werden kregen ze een echte suite.
De beste plekken zijn de tafeltjes naast de receptiebalie. Die bieden ongehinderd zicht op de vertrekkende gasten.
Zijn eigen methode noemt hij verjagen met ondersteunend afschot. Dat klinkt beter dan : a;llemaal doodschieten.
De tip: hooguit denken in dagen van de week. Zijn eerste etmaal op de Liesbosch bracht Pieter door met tv-kijken en slapen.
De nieuwkomer ziet hier chaos. Maar het geoefende oog ziet bureaucratie.
We doen wat hoort, lopen binnen de lijntjes. Zo blijft de machine draaien.
Maar Lenie, die nog nooit in haar leven geschoten heeft, haalt de trekker over.
Armoede in Nederland heeft zo zijn eigen mores
Een aantal citaten die de diepgang en de luchtigheid van het rondhangen illustreren.
Een vrolijke, droevige, heldere, goed verwoorde blik op de uithoeken.

Nederland aangeharkt? Niet als je de auteurs mag geloven. De verhalen in dit boek voeren je langs witte plekken op de kaart van ons land. Gekker, goorder en gruiziger dan je op het eerste gezicht denkt. Heel vermakelijk verwoord.

Afrit Akersloot is geschreven door de journalisten Carola Houtekamer en Freek Schravesande en dankzij Uitgeverij Atlas Contact heb ik deze verzameling reisverhalen gelezen.
Dwalen door Nederland is mij niet vreemd, maar wat deze journalisten voor elkaar hebben gekregen is wel heel mooi. Verhalen optekenen van mensen die je niet iedere dag tegenkomt. Werkend in een hotel, op Schiphol, of een industrieterrein waar iedereen en niemand de baas is. Verhalen uit het gewone leven, maar ook hoe een gemeenschap elkaar ondersteunt en dekt.
De verhalen zijn eerder verschenen in NRC Handelsblad, maar gebundeld in dit boek leest het heerlijk weg.
Zo "kom" ik nog eens op plaatsen waar ik nog nooit geweest ben. De schrijfstijl spreekt mij aan. Kort, onderzoekend, hier en daar indringend. Altijd een inkijkje in het dagelijks leven. Twee verhalen zijn rondom "waarom is hij vermoord". De omgeving weet de antwoorden (of denkt de antwoorden te weten) maar geeft ze niet. Alle verhalen beslaan een periode. Een zomer op Schiphol, een week op Akersloot. Maar hoeveel informatie krijg je wel niet als je een jaar op een industrieterrein of in een Haagse volksbuurt rondloopt?! Het dagje Borssele heeft een leuke wending. Ik heb het met veel plezier gelezen!

Een korte maar vermakelijke inkijk in verborgen Nederlandse werelden. Deze bundeling van columns uit het NRC start met hoe het er aan toegaat bij de Van Der Valk Akersloot, een enorme machine die duizenden gasten in een week bediend. We ontmoeten kleurrijke personages, van nachtwakers, de kok en de schoonmaakploeg, die ons meenemen in de vreemde dingen die ze dagelijks meemaken. De familie Van Der Valk zelf wordt ook mooi neergezet, inclusief interne competitie tussen de vele familieleden hotels. Overall gaf het me wel een sterk gevoel van sleur en massaliteit, echt een soort uitstapje in een andere wereld.

Het verhaal over een moord op een excentriekeling in Boven-Hardinxveld bleef me minder bij, net zoals de campingmoord en het tochtje naar Borssele; de korte stukken zijn naar mijn mening weinig boeiend en gaan niet diep genoeg.

Industrieterrein Liesbosch Nieuwegein, een van de 4.148 in Nederland, vond ik wel boeiend beschreven, veel problematiek met drugs en gezamenlijk onderhoud, waar ik in ieder geval nooit bij stilstond toen ik over een bedrijventerrein heen reed. Verder krijg je een inkijk in het gevangenisleven, want ook een gevangenis is gevestigd in het Liesbosch.

Schiphol achter de schermen, inclusief koninklijke wachtruimte en het duurste wat je kan kopen (een diamand van €60.000), krijgt ook een licht surreëel tintje. Sommige stukjes voelen een beetje gedateerd aan, zo komt de brand in het detentiecentrum in Schiphol nadrukkelijk terug, waardoor Rita Verdonk toentertijd moest aftreden, wat al zo ver weg aanvoelt dat het bijna een voetnoot met toelichting nodig heeft. Ook wringt in dit stuk de ondertitel “Een reis langs plekken waar niemand de baas is” enigszins, omdat in alles, van luchtverkeersleiding, omgevingsmanagement, bagageafhandeling tot beveiliging en daklozenopvang, Schiphol als een soepel geoliede machine naar voren komt.

De rapportage in Spoorwijk vond ik als Hagenaar ook interessant. Vooral ook hoe armoede in Nederland hier een gezicht krijgt, met bijna 10 procent van de wijk die naar de voedselbank gaan maar waarbij de “klanten” wel alleen wit brood willen en het volkoren brood laten staan, de buurtbewoners het vertikken te fietsen en liever de bus nemen en de best lopende detailhandel een dierenwinkel is omdat bijna iedereen huisdieren heeft, vond ik boeiend. Ook de hiërarchie van de uurlonen, in de zin van hoe vroeg allereerst de Oekraïners, daarna de Polen, de Turken en dan pas de autochtonen opstaan op een gemiddelde werkdag, is onthullend.

Met dank aan de Club van Echte Lezers van Atlas Contact voor het recensie-exemplaar.

Tien (!) jaar lang waren Houtekamer en Schravesande een heus observatieteam. Op het industrieterrein en in de Haagse volksbuurt hingen zij een heel jaar rond. Op de camping een week , bij de kerncentrale slechts een dag. Wat een onderneming! Het zijn verhalen geworden die blijven hangen. Verhalen van en over bijzondere mensen. Veelal zijn het heftige thema’s, luchtig weergegeven. Dat maakt Afrit Akersloot een origineel boekje.

Een reis is dit niet. Wel beschrijft het plekken die je als reiziger wellicht passeert. Een luchthaven, een hotel, parkeerplaats … vraag je je daar wel eens af wat er zoal achter de schermen gebeurt? Daar kan dit boek wel een stukje antwoord op geven.

Wanneer je voor het lezen de ondertitel 'Een reis langs plaatsen waar niemand de baas is' ziet, denk je als lezer dat het nog alle kanten op kan. Toch heb je na het lezen alle begrip voor deze zin. De plekken die besproken worden hebben inderdaad hun eigen regels en vaak begrijpen mensen die er niet genoeg tijd doorbrengen niet hoe het er werkelijk aan toegaat. Houtekamer en Schravesande proberen in 'Afrit Akersloot' toch om een beeld te scheppen van deze grijze vlekken op de kaart. Zodat je toch het gevoel hebt na het lezen dat je stukje wijzer geworden bent. Dat je een stukje Nederland van een andere kant hebt leren kennen.

"En als je maar lang genoeg ergens rondhangt, blijkt - als bonus - het normale vrijwel altijd knotsgek te zijn."

Carola Houtekamer en Freek Schravesande zijn beide verslaggever bij NRC Handelsblad. Ze mochten samen tien jaar rondhangen in Nederland van NRC en volgden de werkwijze van journalist Gerard van Westerloo. "Zoek een plek waar niks aan de hand is. Ga erheen zonder vooropgezet plan. Spreek daar met iedereen. Spreek mét mensen, niet over ze. Stop pas wanneer je zelf meent dat het verhaal af is." Zo gezegd, zo gedaan. Ze bezochten een hotel, een luchthaven, een industrieterrein, een camping, een plaats delict, een Haagse volksbuurt en een kerncentrale.

De hoofdstukken in 'Afrit Akersloot' zijn vrij verschillend qua gevoel. Dat hangt vast ook samen met de tijd die de reporters doorbrachten op de besproken plek. Een week in het van der Valk hotel zorgt voor een andere hoeveelheid aan informatie dan een jaar rondhangen op een industrieterrein. Uit die tijdspanne van een jaar proberen ze een totaalbeeld te creëren én de verhalen die ertoe doen of die het meest zijn bijgebleven te selecteren. In het hotel wordt er meer gefocust op de mensen en hun leven.

Alles is opgetekend in een eenvoudige schrijfstijl die makkelijk leest. Daar komt nog bij dat het een vrij dun boek is en dat zorgt ervoor dat je in een avond de wandeling door alle plekken wel voltooid hebt. Had het meer mogen zijn? Zeker wel. Er hadden nog meer plaatsen mogen besproken worden. De nieuwsgierigheid van de mens is immers onstilbaar en dit boek is toch een beetje als gluren bij de buren. Gezond voyeurisme kan je het ook noemen.

Niet ieder onderdeel van het boek is even overzichtelijk en dat kan soms tot wat verwarring leiden tijdens het lezen. De korte verhalen en het heen en weer hoppen tussen mensen vraagt wel wat flexibiliteit van de lezer. De hoofdstukken zijn geen afgesloten gehelen. Het zijn samenraapsels, persoonlijke verhalen, die onderlinge verhoudingen in kaart proberen brengen en zo het karakter van een plek proberen tonen. Eigenlijk is het net als een spinnenweb, met al zijn draden die onderling verbonden zijn, maar toch apart gesponnen.

'Afrit Akersloot' is een veelzijdig boekje dat op een luchtige manier soms zware thema's aankaart, maar nergens lang bij stil blijft staan. Toch geeft het stof tot nadenken. Het geeft een inkijk in levens die op het eerste zich misschien niet opzienbarend lijken, maar die toch best interessant zijn.

Plekken, waarvan je weet, dat ze bestaan en die je toch niet kent.
De verhalen fascineren en vragen om direct uitgelezen te worden