Avondland en identiteit

Een goed begrijpbare verklaring waarom het bergafwaarts gaat met het Westen.

Avondland en Identiteit is een boeiend en leesbaar geschreven werk, dat bovendien een uitvoerige en degelijk onderbouwde cultuurkritische analyse geeft van de huidige stand van de westerse beschaving. Het werk kan tevens gelezen worden als een inleiding in de geschiedenis van de westerse wijsbegeerte en als een overzicht van de Europese cultuurgeschiedenis.
In zijn beschrijving van ons huidige tijdsgewricht richt de nog jonge auteur zich op thema's die tot nu toe zwaar onderbelicht zijn gebleven in het publieke debat : het cultuurmarxisme , de wortels daarvan in de geschiedenis, de gevolgen daarvan op de man-vrouw verhouding en de beleving van de seksualiteit. Vooral op dit laatste punt betrekt de auteur niet alleen duidelijke stellingen, hij illustreert deze bovendien aan de hand van talrijke- deels autobiografische- voorbeelden.
Dit alles maakt dit boek tot veel meer dan een droge en afstandelijke verhandeling.
Hier is iemand aan het woord die zich oprecht bekommert om het lot van onze beschaving en zich vanuit een persoonlijke betrokkenheid geroepen voelt om de problematiek daarvan ook voor een breder publiek te duiden en mogelijke oplossingen aan te dragen.
Hij schuwt hierbij het schoppen tegen de gevestigde politiek correcte huisjes niet, hetgeen een moedige stap is in het Nederlandse klimaat van hokjes en kliekjes van opiniemakers, die maar al te bang zijn om in hun kringen uit de toon te vallen.
Ik hoop dat dit boek bijdraagt aan een ontwaken uit de slaap van gevestigde opinies, die eerder afstomping , verveling en behoudzucht aanreiken dan vernieuwende en dynamische vergezichten. Ik hoop tenslotte ook op een vervolg op dit boek, waarin de auteur zo mogelijk de dialoog zoekt met andere cultuurkritische denkers als Verbrugge en Kinneging.

Op dit boek stuitte ik via een artikelenserie op The Post Online. Ik‘comment’ normaal nooit maar voor dit werk maak ik graag een uitzondering. In vergelijking met voorgaande recensies heb ik zelf juist uit de filosofische passages het meest geput. De hoofdstukken‘Een zielsdiep gat in de Westerse beschaving’ en ‘Europa: vertoog over zelfverloochening en vooruitgang’ zijn het waard om meerdere keren te lezen. Steeds is er weer nieuwe kennis en inspiratie uit te halen. Het grijpt je aan en laat je niet meer los. Er gaan zelfs foto's op het internet rond van premier Mark Rutte die dit boek enthousiast in ontvangst neemt!

De auteur toont hoe een Platoons-Christelijk verstaan van de ziel diep binnen de Westerse beschaving verankerd ligt. De komst van een mechanisch/materialistisch/monistisch wereldbeeld maakte dit begrip van de ziel onhoudbaar. Tegelijkertijd gaan onze opvattingen over waarden, normen en schuldgevoelens terug op dit concept van de ziel uit het voor-mechanische wereldbeeld. Dit alles komt op de helling te staan, wat ruimte geeft aan een 'intrinsiek validerend bewustzijn' (een grote crisis op het gebied van ethiek en moraal die Dostoyevski en Nietzsche voorspelden). Een belangrijke beschaving als het Romeinse Rijk begon met zo een 'intrinsiek validerend bewustzijn' (zie de wijze waarop de auteur Romulus en Livius behandelt).

De lezer merkt dat er jaren aan denkwerk in dit boek zit – het stelt nergens teleur! Rake observaties, uit het leven gegrepen, gebaseerd op degelijk en gefundeerd onderzoek. Dit werk is een duidelijke boodschap die het verdiend te worden gehoord en nageleefd. Inmiddels is wel duidelijk dat als dat zal uitblijven, Europa als een nachtkaars zal uitdoven. “Not with a bang, but a whimper”, zoals T.S. Eliot zo mooi stelde.

Ondanks het heldere proza kun je merken dat de schrijver hoogopgeleid is. Het is duidelijk iemand die zich bijschoolde in antieke denkers die vandaag niet meer door het 'politiek correcte curriculum' komen. Dat alleen al maakt dit boek bijzonder geschikt voor studenten. Bovendien is het werk zeer ordelijk – mede dankzij de inbegrepen index is het uitstekend hanteerbaar als studieboek.

Met veel kennis van zaken toont de auteur in dit baanbrekende werk aan dat het Westen (of, meer specifiek: Europa) verzwakt is geraakt door veranderende rollenpatronen in de verhouding tussen beide seksen. Onder invloed van het feminisme heeft in de loop der decennia de vrouw zich bevrijdt van haar kluisters van "onderdanige vrouw" en is zij zich er van bewust geworden dat zij ook "haar mannetje kan staan". De auteur echter poneert de stelling dat zij in dit gedrag extreem is doorgeslagen: In plaats van zich gelijkwaardig op te stellen aan de man (het oorspronkelijke streven van het feministische 'bevrijdingsdenken') is zij zich boven de man gaan verheffen. Gevolg: de Westerse man is van 'absolute heerser' gedegradeerd in een onzeker wezen met gebrek aan zelfvertrouwen, geheel afhankelijk geworden van de wispelturigheid van de vrouw die alles wikt en beschikt.

Vooral in de zoektocht naar een levenspartner heeft deze nieuwe situatie gezorgd voor een dramatisch gevolg: het feminisme heeft 'de nieuwe man' geconditioneerd tot willoze, volgzame softie aan wie een heel pakket eisen wordt gesteld aan dewelke hij, gezien zijn nieuwe gedragspatroon, inmiddels niet meer kan voldoen. Immers, terwijl bovenaan de vrouw haar verlanglijstje een ja-knikkende grootverdiener staat die bovendien na zijn werkuren thuis braaf alle karweitjes opknapt, is zij van nature uit nog steeds behept met het oer-verlangen naar 'de avontuurlijke man' die weet hoe een vrouw seksueel te behagen. Een bijverschijnsel van het feminisme echter is dat dit type, 'man met durf', haast niet meer voorkomt. Om toch maar aan hun behoefte te kunnen voldoen lonken steeds meer Westerse vrouwen daarom naar macho Latino en Arabische types, waardoor steeds meer Westerse mannen met goede inborst in de kou dreigen blijven te staan. In hun hunkering naar liefde en geborgenheid hunkeren zij op hun beurt naar uitheemse dames (als voorbeeld haalt de auteur met name de Thaïse vrouwen aan) die wél nog de kunst verstaan om zich in traditionele zin aan de man te onderwerpen, zonder daarom slaafs te zijn.

De eindconclusie van dit boek lijkt mij dat het Westen verder aan macht en invloed zal inboeten op het wereldtoneel doordat beide geslachten niet (meer) op elkaar zijn afgestemd, ten opzichte van sterke groeilanden als China, waar de klassieke denksystemen overeind zijn gebleven. De auteur illustreert zijn werk met verschillende praktijkvoorbeelden uit zijn omgeving, waardoor het boek boeiend blijft tot de laatste bladzijde en nog meer gaat beklijven.

Deze studie voorziet in toegenomen kennis over een deelaspect van onze samenleving die tot dusver zwaar onderbelicht is gebleven en schreeuwt om een vervolgstudie: nu de auteur de vinger op de wonde heeft gelegd zou het interessant zijn om na te gaan in hoeverre deze 'ziekelijke Westerse mentaliteit' onze maatschappij werkelijk heeft aangetast. Zoals: wat zijn de gevolgen op de lange termijn? In afwachting van bijkomend onderzoek kan ik dit veelbelovende debuut van deze politieke filosoof alvast warm aanbevelen aan eenieder met interesse in dit universele thema.

Ik heb dit boek gelezen en de hoofdstukken over geopolitiek zijn bijzonder origineel en interessant. Wat mij persoonlijk het meeste aansprak was de kritische verhandeling over de hedendaagse relatievorming en liefdescultuur.

Relaties worden in het Westen steeds moeilijker. We leven in het tijdperk van de markt – een tijd waarin mensen zichzelf moeten “verkopen”. Je krijgt niet langer vanuit cultuur of traditie een rol toegekend maar je moet deze rol zelf scheppen middels het zogenaamde “profileren”. Zij dat via sociale media, je lichamelijke aantrekkelijkheid of je economische prestaties. Hierdoor krijgen ook vriendschappen en liefdesrelaties een “marktwaarde”. Dit is een hard, eerlijk en glashelder boek dat de (post)moderne mannen en vrouwen helpt zichzelf beter te begrijpen. Het is tegelijk politiek, maatschappijkritisch en filosofisch. Het is echt een boek van nu.

Dit pakkende boek kaart het narcisme aan zoals dat nu onder jonge mannen en vrouwen ontstaat. Mogelijk dat sommige recensenten enkele passages in dit boek zouden kunnen opvatten als “vrouwonvriendelijk”. Maar wie met wat meer rust leest ziet direct de onderliggende gedachte: vrouwen hebben economische zelfstandigheid en seksuele vrijheid verkregen en hierdoor zijn mannen hen anders gaan zien dan in de romantische tijd van pak hem beet Anna Karenina (door Leo Tolstoy). Toch dromen veel vrouwen stiekem nog steeds van mannen die hen als prinsesjes behandelen. Westerse vrouwen hebben zelfbeschikkingsrecht maar raken desondanks vaak pas opgewonden wanneer mannen hen leiden, wat zich uit in gefantaseer over ridderachtige en onbereikbare mannen.

Wat de schrijver in klare taal uitdrukt is dat deze tegenstrijdige verwachtingen mannen afstompen en dat we hier met zijn allen niet gelukkiger door worden. Dat is een duistere kant die door de '68 generatie wordt verzwegen en het is terecht dat de auteur hier aandacht aan schenkt. We leven in een op en top geseksualiseerde maatschappij, wat echter niet wil zeggen dat er ook meer gesekst wordt: we leven in een cultuur van fantaseren en masturberen. Dit alles kan niet anders dan uitmonden in frustraties voor zowel man als vrouw, maar niemand spreekt hier openlijk over omdat diezelfde achtenzestigers nog steeds media en beeldvorming beheersen.

Dit boek is een aanrader en een echte wake-up call. De Westerse wereld staat voor enorme uitdagingen. productie wordt bijvoorbeeld geoutsourced naar China. Daar ontstaat de nieuwe industrie en een nieuw monopolie op grondstoffen, terwijl hier geflexibiliseerde arbeid overblijft. Tijdelijke baantjes waarop je maar moeilijk een stabiel gezin kunt bouwen. Europa vergrijst terwijl in moslimlanden de bevolking de pan uit rijst. Ondertussen zijn onze politieke leiders enkel bezig de bevolking in Jip en Janneke taal te bereiken, wat natuurlijk mislukt omdat het nergens meer over mag gaan: de echte problemen blijven onbesproken.

Mijn tip aan onafhankelijk denkende mensen is dus: luister niet naar de mening van feministen en activisten over dit boek, maar zoek de rust en de tijd om het zelf helemaal te lezen. En u zult merken dat de aanzuigende, heldere stijl u hoe dan ook niet onbewogen laat.