Clementine Een leven met Winston Churchill

Een zeer boeiend verhaal over een vrouw die lang in de schaduw van haar man heeft gestaan, maar die achter de schermen betrokken is geweest bij grote politieke beslissingen op wereldniveau en Winston Churchill voor grote missers heeft behoed. Was ze in een andere tijd geboren, dat was ze zelf waarschijnlijk ook politica geworden, want ze had onmiskenbaar talent.
Het boek geeft daarnaast een inkijkje in een bijzonder huwelijk, dat niet altijd even makkelijk was, niet door de tijd waarin de Churchills leefden, maar ook hun regelmatig botsende karakters speelde hen parten. Toch hielden ze zielsveel van elkaar. Schokkend is, hoezeer zij hun gezin verwaarloosden en alles moest wijken voor de carrière van Winston, met dramatisch gevolgen voor de levens van hun kinderen.
Een uitgebreid fotokatern geeft een prachtig inkijkje in hun leven, met veel foto's uit de familiealbums.

In 2015 verscheen van Sonia Purnell een biografie over Clementine Churchill, onder de titel First Lady. The Life and Wars of Clementine Churchill. Het boek is sinds kort in het Nederlands verkrijgbaar, uitstekend vertaald door Henk Moerdijk, onder de titel: Clementine. Een leven met Winston Churchill. Na het lezen van de biografie kun je alleen maar concluderen dat de Nederlandse titel de lading beter dekt dan de Engelse, want hoe bijzonder, hoe krachtig, hoe intelligent Clementine, née Hozier ook was, haar leven stond geheel in dienst van haar man Winston.
Als je de biografie leest, komt Clementine er uit naar voren als een zeer sterke, intelligente daadkrachtige vrouw, een ingewikkelde persoonlijkheid, die zich weinig gelegen liet liggen aan de mores van de tijd of aan al die belangrijke mannen die haar en haar man omringden en die het officieel voor het zeggen hadden. Ze was liberaler dan Churchill en stak dat niet onder stoelen of banken. Clementine was volgens velen de enige naar wie hij werkelijk luisterde en wist hem soms te behoeden voor blunders en uitglijders. Ze bemoeide zich actief en intensief met de politiek in een tijd dat dat absoluut niet gewoon was en ook nauwelijks wenselijk werd geacht. Maar naar haar kinderen keek ze nauwelijks om. Ook voor de normen van die tijd besteedde ze weinig tijd aan de vijf kinderen, met wie ze – op één na, de jongste dochter – ook een moeizame relatie had. Dat gold overigens ook voor Winston. Beiden waren gespeend van natuurlijke ouderschapskwaliteiten en het was de kinderen al vroeg duidelijk dat hun moeder maar een belangrijk iemand vond, en dat was hun vader. Een van haar kinderen, Marigold, stierf op tweejarige leeftijd terwijl Winston overzee was en Clementine een van haar vele rustkuren ondernam. Ze kon hard zijn, zowel voor zichzelf als anderen, maar had regelmatig last van nerveuze aandoeningen, waarvoor ze dan maandenlang kuurde, in Engeland of in Europa.
Zonder twijfel was Churchill zonder haar een ander mens geweest. Ze hielp hem met zijn depressies, ze haalde de scherpe kantjes af van zijn conservatieve politiek en ze hielp hem met zijn toespraken. Ze zorgde dat hij zich niet druk hoefde te maken over triviale zaken als geld of personeel. En Churchill wist dat als geen ander. Hij was altijd van slag als zij er niet was en ze schreven elkaar – in zo’n geval – bijna dagelijks brieven en telegrammen. (Er zijn zo’n 1700 brieven bewaard gebleven.) Ook liet hij haar delen in alle politieke kwesties, zelfs in staatsgeheimen. Winstons’ egocentrische houding en zijn botte manier van omgaan met mensen werd door haar getemperd en in goede banen geleid.
Uit de biografie wordt duidelijk dat ze veel te veel van zichzelf vergde. Dat werd door de omstandigheden geëist- er kwamen twee wereldoorlogen en Churchill was in beide een centrale figuur - maar het had ook met haar persoonlijkheid te maken. Ze was een perfectioniste en als iets niet ging zoals zij het wilde dan kon ze ongecontroleerde woedeaanvallen hebben. Net als Winston had ze last van depressies, maar die hield ze angstvallig verborgen voor de buitenwereld. Zoals ze eigenlijk haar hele innerlijke wezen verborgen hield voor de buitenwereld.
Deze biografie is een mooi begin en doet verlangen naar meer. Misschien zelfs naar een biografie die uitsluitend over haar gaat. Als lezer wil je dolgraag weten waarom ze voor dit leven koos en waarom ze bepaalde beslissingen nam. Ze had met haar karakter makkelijk zelf de politiek in kunnen gaan. Waarom deed ze dat niet? Waarom was ze zo vaak van huis, ook van Winston? Vragen waar je graag een antwoord op wil. Maar het boek schetst niettemin een boeiend portret van een echtpaar dat een bijzondere relatie met elkaar had en zonder wie de wereld er ongetwijfeld anders had uitgezien.

Purnells boek telt ruim 400 pagina’s. Maar duidelijk is, dat betoogt Purnell op heldere en overtuigende wijze, dat Clementine Churchill op de achtergrond, als een rustige en vastberaden vrouw, een sleutelrol vervulde in het Churchill-succes.

Het boek is chronologisch opgezet en volgt het leven van Clementine Churchill vanaf haar geboorte op 1 april 1885 tot haar dood op 12 december 1977. Winston en Clementine ontmoetten elkaar voor het eerst in de zomer van 1904 op een dansfeest. Ze trouwden in 1908. Clementine was een knappe, maar grillige vrouw die al enkele keren eerder verloofd was geweest en volgens eigen schrijven ‘een moeilijke jeugd’ had gehad. Ze was jaloers en explosief van karakter, maar de twee hadden een innige band.

Een aanrader!
EK, recensent Historiek.net

Ondanks dat ik het boek nog niet uit heb is het een aanrader. Veel recensies gelezen en ook een korte presentatie over het boek bijgewoond.

Geschreven bij Clementine

Zeer bijzonder boek over Clementine de partner van Winston Churchill die zo'n belangrijke rol heeft gespeeld in zijn leven en dat van Engeland in oorlogstijd.

Ik las een hele tijd terug de biografie over Winston Churchill: ‘De Churchill factor’ van Boris Johnson. Omdat hij zo’n grote invloed heeft gehad op de wereldgeschiedenis en hij een grote persoonlijkheid heeft, was die biografie heel erg boeiend. Toen ik zag dat er een biografie over zijn vrouw, Clementine, uitgebracht zou worden, was ik dan ook erg benieuwd.

Toch vond ik ‘Clementine’ van Sonia Purnell een beetje tegenvallen. Waar ik had gedacht dat Sonia veel over Clementine als persoon zou schrijven, ging het toch voornamelijk over de geschiedenis en over Winston. Eigenlijk pas toen je bij het stuk kwam dat Winston kwam te overlijden, leerde je meer over Clementine, maar helaas was dat pas aan het eind van het boek.

Het houdt niet in dat het boek niet goed is, integendeel. Het voelt soms wat aan als een geschiedenisboek en ik las het ook niet in een paar dagen uit (ik deed er bijna een maand over!), maar er zaten stukken in die ik heel boeiend vond. Dat Clementine de eerste (en eigenlijk enige) vrouw van de Prime Minister is die zich met de politiek bezig hield en waarop Winston zelf ook flink steunde. Ze heeft er min of meer voor gezorgd dat vrouwen stemrecht kregen én ze was als boegbeeld zelf een van de eerste vrouwen die ging werken tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze had haar eigen wil en kon die, zeker tegenover Winston, flink laten merken.

Dat de Churchills het niet makkelijk hebben gehad, ze regelmatig uitgekotst werden door heel Engeland en dat Winston als eerste zag dat Hitler een gevaar voor Europa was, dat wist ik niet. En dat maakt deze biografie wel heel boeiend om te lezen. Het jammere is dat die boeiende stukken afgewisseld worden met soms gortdroge geschiedenis én ik het idee had dat ze ook in deze biografie in de schaduw van haar man stond, zorgde er voor dat ik het een stuk minder leuk vond dan ik verwacht had. En dat vind ik jammer. Ik had Clementine graag beter leren kennen en ik heb het idee dat ik haar maar een beetje ken, na het lezen van haar biografie.

Clementine was een belangrijke vrouw, net als dat Winston een belangrijke man was. Jammer genoeg leer je haar in haar biografie, geschreven door Sonia Purnell, niet zo goed kennen als ik van tevoren had gehoopt. Het gaat meer over Winston, afgewisseld met droge geschiedenisvertelling en ik vond dat echt zo jammer. Ik had er echt meer van verwacht.

Geschreven bij Clementine

Als je van geschiedenis en mensenlevens houdt is dit een aanrader.

Geschreven bij Clementine

Goed geschreven. Goede vertaling. Veel nieuwe informatie, ook over die periode.

Deze schitterende, interessante en vlot geschreven biografie van Clementine Hozier, sinds 1908 de echtgenote van Winston Churchill, begint met een briefje dat hij in 1948 aan haar schreef ter gelegenheid van hun veertigste trouwdag. “Dit briefje schiet alleszins tekort als uiting van dankbaarheid voor het leven en het werk dat jij mij mogelijk hebt gemaakt en voor al het geluk dat jij mij hebt geschonken in deze wereld van onheil en rampspoed”
Wat Sir Winston Churchill hier schrijft is zijn idee over zijn huwelijk. Voor een man die een groot schrijver was, met 38 titels op zijn naam een wel erge korte uiting van zijn liefde voor haar. Zoals de biografe het noemt:
“De grote mannengeschiedenis, door Winston zelf ook aangehangen… heeft het belang (van de rol van de vrouw) altijd genegeerd en ondergewaardeerd.”

Deze biografie is de geschiedenis van het leven van Clementine (spreek uit Clemmentien, door intimi Clemmy genoemd) die leefde van 1885-1977. Ze was van adel en goed opgeleid, absoluut niet schuchter of onderdanig, kon als vrouw niet zelf een politieke carrière hebben, maar alleen via haar huwelijk invloed uitoefenen op de Britse politiek. Ze kreeg weinig bewondering en waardering voor het werk dat ze deed: ‘Het grootste deel van haar leven werd over het hoofd gezien en na haar dood goeddeels vergeten.’
Schrijfster Sonia Purnell maakt dit met haar biografie meer dan goed.

Uitgebreider is de recensie te lezen op: https://vrouwenbibliotheek.nl/2017/10/13/clementine-een-leven-met-winston-churchill-door-sonia-purnell/

Goede kwaliteit, dat is wat ik er goed aan vind.