De bedelaarskolonie

Geschreven bij De bedelaarskolonie

Indrukwekkende geschiedenis van sociaal beleid avant la lettre wordt boeiend beschreven aan de hand van de lotgevallen van betrokkenen. Zowel de bewoners als degenen die de Bedelaarskolonie opzetten en uitvoerden, worden treffend in beeld gebracht.

Uit eigen onderzoek wist ik dat voorouders van mij, het gezin Harmeling-Carmio, zowel in Frederiksoord als De Ommerschans hebben gewoond en gewerkt. Het gezin was het laatste van de 52 proefkolonistengezinnen die Frederiksoord bevolkten.
“Wanneer het laatste gezin arriveert hebben de kolonisten de aannemer ingehaald. ‘Geen huisjes op dit ogenblik gereed zijnde, is het zelve in eene kamer van het onderdirecteurshuis geplaatst.’ Het is zaterdag 5 december (1818), met de aankomst van Bernardus Harmeling uit Groningen is de proefkolonie geheel bevolkt.” (De Proefkolonie, p72) De “brave” Harmeling mag een aantal jaren later als vrijboer naar hoeve 4 van strafkolonie De Ommerschans.
Na Wil Schackmanns “De Proefkolonie” te hebben gelezen, werd het vervolg “De Bedelaarskolonie”een must voor mij. Beide boeken vloeien als het ware in elkaar over. Schackmann heeft, met een groep van deskundigen op de achtergrond, degelijk voorwerk verricht. Uit de vele manuscripten en andere documentatie is een voortreffelijke selectie gemaakt die, met ingetogen humor en een haarscherp gevoel voor de wereld van de gewone mens twee eeuwen geleden, door Schackmann als een bijzonder leesbaar geheel wordt gepresenteerd. De groep van de, in die tijd verguisde, “luije buiken, onbeschaamde deugnieten, zedelooze voorwerpen” wordt door hem met gepast respect en medeleven naar voren geschoven en het pionierswerk o.l.v. Johannes van den Bosch wordt bewonderd maar ook kritisch onder de loep genomen.
De Bedelaarskolonie vormt samen met De Proefkolonie een waardig historisch document over een periode waarin een onder grote armoede gebukt gaand deel van de bevolking de kans kreeg een beter bestaan op te bouwen – vooruitstrevend mag ik wel zeggen.
Hartelijk dank, Wil Schackmann, dat je mij in de gelegenheid hebt gesteld mijn voorouders en hun tijd- en lotgenoten te bezoeken.

Wil Schackmann heeft in dit boek het verhaal verteld van de zgn "luilevende armen". Nederland was door de Napoleontische oorlogen zeer verarmd en kende daarom veel mensen die onder de armoedegrens leefden. Waaronder vele zgn "luilevende armen". Zij kregen (verplicht) een nieuw bestaan aangeboden in de kolonie Ommerschans die was opgezet door de Maatschappij van Weldadigheid. Met steun van Koning Willem I.

Wil Schackmann weet als geen ander hoe je geschiedenis moet vertellen: Met humor, relativering en gevoel voor de historische context. Alle personages gaan leven en je vraagt je af wat hun voor- en nageschiedenis was. Daarbij is alles uitstekend gedocumenteerd.

Kortom: Een aanrader dit boek!

Na de 'Proefkolonie' (een boek dat ik diverse keren heb gelezen) zat ik uit te kijken naar het verschijnen van het volgende boek van Wil Schackmann over de Ommerschans, 'de Bedelaarskolonie'. Hij geeft een geweldig beeld van hoe Nederland er uitzag in die tijd. De koning en zijn ministers, de armoede, de toen heersende visie op het fenomeen bedelaar enz. Wat een bijzonder stuk geschiedenis!
Wil Schackmann schrijft beeldend alsof je er bij staat. De personen in het boek met hun uiterlijke kenmerken, hun taalgebruik en hun persoonlijkheden zie je voor je. Een heerlijk boek dat in huis voor het grijpen ligt en waar ik met moeite uit los kan komen. Helaas zal ik het in korte tijd uit hebben. Dan maar weer opnieuw lezen.

Geweldig boek, een historisch document over de bedelaarskolonie de Ommerschans en dat voor zo'n lage prijs. Gedetailleerde geschiedschijving met humorvolle citaten uit documenten uit het Ommerschans archief. Het boek geeft een uitstekend beeld van de behandeling van bedelaars, zwervers, vagebonden, kortom de sociale onderlaag van de maatschappij in het begin van de 19de eeuw. Nog boeiender dan het eerste boek van Schackmann: "De proefkolonie" en dat was al zo meesterlijk.
Ik ga beslist uitzoeken of een van mijn voorvaderen ook op de Ommerschans heeft gezeten!!
Douwe de Graaf
Marum