De Laatste Middagen Met Teresa

Ik heb de laatste tijd erg genoten van de boeken van Spaanse auteurs die door Signatuur worden uitgegeven in de serie ‘Grote Verhalenvertellers’. Carlos Ruiz Zafon is natuurlijk een bekend voorbeeld, maar ook Almudena Grandes heeft met haar ‘IJzig Hart’ veel indruk op me gemaakt. Toen ‘De Laatste Middagen met Teresa’ verscheen, was ik dan ook meteen razend nieuwsgierig.

Anders dan bij de hierboven genoemde boeken, duurt het wel even voordat het verhaal over Teresa en haar Manolo –de hoofdpersoon- je bij de strot grijpt. Maar de mystieke sfeer uit het lang vervlogen Spanje blijft trekken, zodat je toch steeds verder leest, ook al is Manolo nou niet bepaald een romanfiguur waar je gemakkelijk mee sympathiseert. Hij is knap, maar ook arm, crimineel, onopgeleid en gewelddadig. Hij is kortom alles wat de welopgevoede maar tegendraadse studente Teresa zoekt in een man. Het gras is nou eenmaal altijd groener bij de buren. Dat geldt ook voor Manolo zelf; hij ziet Teresa eerst als het ideale opstapje naar een beter leven. Wat er echter vervolgens gebeurt, is wat dat de roman zo boeiend maakt; Teresa en Manolo worden oprecht verliefd.

Wie van ‘makkelijke’ boeken houdt, kan ‘De Laatste Middagen met Teresa’ beter links laten liggen. Wie echter een bijzonder, haast geheimzinnig boek wil lezen dat je onderdompelt in een wereld ver verwijderd van de onze, zit goed met dit werk. Dan krijg je de prachtige liefdesgeschiedenis er gratis bij.

In ‘de laatste middagen met Teresa’ wordt het Spanje van de jaren zestig geschetst. We ontmoeten het rijke bourgeoismeisje Teresa, een linkse studente die vol is van Marx en klassenbewustzijn en die probeert boven zichzelf uit te stijgen. Ook volgen we de relatie die de straatjongen Manolo opbouwt met haar dienstmeisje Maruja. Marsé schetst een mooi, kleurrijk beeld van Spanje en vooral Barcelona in een tijdperk vol verandering. Mensen worden zich bewust van klassenverschillen en sommigen willen daar ook wat aan doen door pamfletten te verspreiden en demonstraties te organiseren. Teresa probeert de ‘echte’ wereld te leren kennen door Maruja eindeloos uit te horen over Manolo en uiteindelijk met Manolo zelf op stap te gaan. Maar doordat zij zo sterk bezig is met het ontdekken van haar ‘echte’ wereld vol klassenongelijkheid stapt zij zelf uit de realiteit.
Marsé is een meesterlijk verteller en past doordoor goed in de reeks met grote verhalen vertellers. Dat het boek al in 1966 in Spanje is verschenen is wel te merken, maar geen obstakel, soms is het taalgebruik wat ouderwets, maar dat past goed bij het verhaal. Marsé is sterk verhalend en heeft een groot oog voor detail, hierdoor krijg je mooie beelden van de wereld waarin de hoofdpersonen zich begeven, maar het vertraagt het boek ook een beetje. De details doen denken aan bijvoorbeeld Richard Russo, maar daar vertragen de details het verhaal minder. Al met al is het een goed boek dat een inkijkje geeft in het hoofd en het hart van een jonge studente en een straatjongen in het Barcelona van de jaren zestig waarbij het afscheid dat de titel aangeeft door het boek heen voelbaar is.

Een liefdesverhaal van bijna 50 jaar oud, maar nog steeds actueel door het thema. Het verhaal speelt tussen Manolo (ook wel de Piechemapart of de Murciaan genoemd) afkomstig van Zuid-Spanje uit een arm arbeidersmilieu waar de dagelijkse criminaliteit geen onbekende was en Teresa een studente afkomstig uit de gegoede burgerij van Barcelona met een sterke aantrekkingskracht naar mensen uit lagere milieus.
Manolo, met de bijnaam Piechemapart, leert Teresa kennen als hij naar Barcelona gaat en via een dienstmeisje van Teresa, Maruja en zo in contact komt met haar. Door Teresa’s sterke voorkeur naar mensen uit lagere milieus, is zij meteen geïnteresseerd in Manolo en Manolo gaat dan ook op haar advances in. Het resultaat is gepassioneerde romantiek in een onmogelijke sociale setting.
Juan Marsé weet mij als lezer goed mee te nemen in de ontwikkeling van de personages en het verhaal zelf. Waar ik in het begin van het verhaal nauwelijks sympathie kon opbrengen voor Manolo, wordt dit beeld in de loop van het verhaal volledig bijgesteld en groeit mijn sympathie voor hem. Het positieve beeld van de jonge Teresa wordt in de loop van het verhaal naar beneden bijgesteld. Het verhaal speelt in het Spanje van dictator Franco. Marsé weet de tijdgeest goed weg te zetten; het gevoel van het grauwe en trieste leven voor de grote massa klinkt in het hele verhaal goed door. Dit in contrast met de kleine Franco-gezinde elite waartoe ook de Catalaanse Teresa behoort, die het aan niets ontbreekt. Een mooi verhaal dat de sfeer van het thema van onmogelijke liefde in de historische setting van de Spaanse dictatuur boeiend beschrijft en voor de lezer die van drama en romantiek houdt een geweldige ervaring is. Uitgeverij Signatuur heeft in haar reeks van Grote Verhalenvertellers deze Spaanse schrijver terecht toegevoegd naast andere Spaanse prominente schrijvers zoals Almundena Grandes en Carlos Ruiz Zafón.

Het betreft een boek uit 1966. Zoals de schrijver zelf zegt, leverde hij de proefdrukken in de winter van 1965 in. In 1975 is er een vernieuwde uitgave. Anno 2011 lees ik het boek voor het eerst en verbaas me over de actualiteit. Wat Juan Marsé beschrijft over de gapende kloof tussen de wereld van ‘de Murciaan’, veelal ‘de Piechemapart’ genoemd en die van de mooie, welgestelde Teresa behoeft alleen een setting tussen andere bevolkingsgroepen om in het heden te kunnen spelen. Dat is toch verbazingwekkend en bewonderingswaardig voor een 47 jaar oud boek.
Het is het pijnlijke verhaal van de arme Piechemapart, een jongen uit het zuiden van Spanje die naar Barcelona is gekomen in de hoop op iets van een toekomst en, tegen beter weten in, toch gevoelens krijgt voor Teresa, hoewel hij al een los-vaste relatie onderhoudt met haar dienstmeisje. De Piechemapart ondervindt discriminatie want hij heeft een ‘donkere huid’. En ook al is hij een landgenoot, toch zien ze hem als een immigrant.
De manier waarop de schrijver verslag doet van de gebeurtenissen is onwaarschijnlijk mooi. Zó dicht zit hij de personages op de huid dat je ze voor je ziet. Zó in detail, maar met zoveel speels gemak dat je het nauwelijks in de gaten hebt, schildert hij het uiterlijk, de gewoonten, het kleinste (maar veelbetekenende) gebaar, het subtiele glimlachje, de manier van kijken. Daarmee niet alleen zorgend voor een kristalhelder beeld, bijna als een foto, maar ook steeds dieper doordringend in de psyche van de karakters en hun drijfveren genadeloos blootleggend. Ook de ‘bijspelers’ krijgen voldoende aandacht om hun eigen kleuren aan te nemen.
In adembenemend mooie zinnen beschrijft Marsé de onderlinge relaties tegen de achtergrond van het Spanje na de burgeroorlog dat grote moeite heeft om terug te veren en weer te kunnen en durven vertrouwen. Een schrijver die zinnen als ‘De verpleegster Dina met haar geheimzinnige glimlach waarachter donkere, romantische bloemen lagen te rotten, dompelde hun betoverde lichamen af en toe onder in het warme, groene bad van een onuitsprekelijk cliché.’ schijnbaar moeiteloos door zijn tekst vlecht is een schrijver die zich op eenzame hoogten bevindt.

Het woord “tantaluskwelling”, te weten het feit dat men iets graag wil maar net niet kan krijgen - kwam bij mij op bij het lezen van “De laatste middagen met Teresa”.

In het boek worden de belevenissen verteld van Manolo, bijgenaamd de Piechemapart, afkomstig uit de streek van Murcia, in de grote stad Barcelona. Zelf afkomstig uit een laag sociaal milieu weet hij zich nauwelijks staande te houden met de verkoop van gestolen motoren en andere goederen.

Vanuit de grote achterstandswijk op de Monte Carmelo maakt Manolo door ongenodigd binnen te dringen bij een feest van de “betere kringen” indirect kennis met Teresa. Teresa, die voortkomt uit de gegoede burgerij van Catalonië, maakt op hem een overweldigende indruk en hij doet er alles aan om met Teresa in contact te komen. Op hetzelfde feest raakt hij aan de praat met Maruja, met wie hij vervolgens een afspraakje maakt, waar zij echter niet verschijnt.

In het verhaal gaat deze Maruja een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van Manolo ten aanzien van vrouwen. Bij toeval loopt hij bij zijn zoektocht naar Teresa Maruja tegen het lijf en begint een heftige, sensuele relatie met haar. Een zwaar ongeval, dat Maruja treft, heeft tot gevolg dat Manolo alsnog in contact komt met Teresa.

Op uitstekende wijze wordt beschreven de verschillen tussen de werelden waarin Manolo en Teresa elk zijn opgegroeid, en waardoor zij tot op de dag van heden worden gevormd. Over en weer wordt kennis gemaakt met hun eigen kennissenkring, die ieder voor zich een eigen kijk op de wereld hebben en zich als zodanig gedragen.
Zware druk vanuit het eigen milieu van Teresa bevordert de relatie tussen Manolo en Teresa bepaald niet. Met recht is hier het woord “tantaluskwelling” op zijn plaats.

Juan Marsé weet op de hem bekende wijze van beschrijven deze milieus en personen nauwkeurig weer te geven. Het verhaal boeit snel en houdt tot de laatste bladzijde voor de lezer verborgen hoe de relatie tussen Manolo en Teresa verloopt.

Barcelona, zomer 1956.
Op de avond van het Sint-Jansfeest ontmoeten we de hoofdpersonen uit dit boek Manolo Reyes, beter bekend als de Piechemapart , een arme niet-geschoolde jongeman die uit het zuiden van Spanje naar Barcelona is gekomen om daar zijn geluk te beproeven en Teresa, een meisje uit een rijk, Catalaans milieu.
Piechemapart is een knappe jongeman, met een zeer opvliegend karakter, die in zijn bestaan probeert te voorzien door motoren te stelen, waarop hij dan eerst als een held door Barcelona scheurt.
Tegelijkertijd probeert hij zich op een bijna wanhopige manier te gedragen zoals hij denkt dat de studenten in Barcelona ook leven.
Teresa studeert, feest maar gaat ook om met studenten die zich verzetten tegen de dictatuur die op dat moment het leven in Spanje nog beheerst.
Piechemapart ontmoet het dienstmeisje van de familie van Teresa, Maruja, hij begint een affaire met haar om zodoende in de nabijheid van Teresa te zijn.
Maruja krijgt een verschrikkelijk ongeluk met desastreuse gevolgen.

Het is een boek over een onmogelijke liefde, vol tegenstrijdigheden, prachtig en indringend geschreven, zonder de rauwe werkelijkheid uit het oog te verliezen.

Weer een prachtig boek uit de serie “ de Grote Verhalenvertellers” van uitgeverij Signatuur.

Manolo Reyes, ook wel de Piechemapart genoemd, is de zoon van een poetshulp. Hij groeit op in armoede in het zuiden van Spanje. Hopende op een betere toekomst vertrekt hij naar Barcelona. In Barcelona voorziet hij in zijn levensonderhoud door het stelen van auto's en motors. Hij krijgt een relatie met een dienstmeisje, Maruja. Zij werkt in het huis van Teresa. Maruja komt door een ongelukkige val in een lange diepe slaap terecht. Aan haar ziektebed leert hij de jonge, mooie, maar vooral rijke studente Teresa kennen. Manolo valt als een blok voor haar. Teresa is de dochter van een catalaanse industieel en heeft een merkwaardig verlangen naar achterbuurten. Zij romantiseert armoede en ziet niet dat armoede lelijk en pijnlijk is. Zij krijgen een relatie en brengen een prachtige, vurige zomer door. Maar de zomer gaat voorbij en zo ook hun relatie.

Juan Marsé beschrijft met De laatste middagen met Teresa hoe Manolo, opgegroeid in een laag millieu vol met angst en onzekerheid en Teresa, omringd door geld en een zorgeloos bestaan, één kunnen zijn. Het boek bevat heerlijke intrigerende personages, opbouwende spanning en een niet verwachte ontknoping. Een heerlijk boek om te lezen, romantiek met diepgang en een sfeer waar je in mee genomen wordt.

De laatste middagen met Teresa vertelt het verhaal van de rijke Teresa en de jongen Manolo,ook wel Piechemapart genoemd, uit het arme zuiden van Spanje.

Op het Sint-Jansfeest ontmoet Manolo Teresa en het dienstmeisje Maruja,door later een relatie te beginnen met Maruja hoopt hij dichtbij Teresa te komen.
Het is een verhaal over een onmogelijke liefde en op zijn eigen manier probeert Manolo het hart van Teresa te winnen.
Teresa studeert,houdt van feesten maar gaat ook met studenten om die niets van de spaanse dictatuur willen weten.
Manolo wil eigenlijk ook wel bij die groep horen,later neemt Teresa hem ook mee naar de bijeenkomsten.
Duidelijk komen de verschillen van arm en rijk naar voren ,en ondanks dat hij arm is probeert hij te leven zoals de studenten ook leven
Je krijgt een kijk op het dagelijkse leven daar en je waant je er soms zelf.
Dan krijgt Maruja een ongeluk,Teresa is vaak bij haar in het ziekenhuis en daardoor komt Manolo in de gelegenheid veel in de omgeving van Teresa te zijn.
Door omstandigheden zal het allemaal toch wat anders verlopen
Ik vond dat de personen goed werden uitgewerkt en ook de verteltrant sprak me aan,een meeslepend verhaal dat tot aan het einde boeit.
Het boek wordt prachtig geschreven en ik heb er van genoten

Hoewel een licht en luchtig boek, zou je dit verhaal gerust een romantisch drama kunnen noemen. Het verhaal neemt een aanvang op de datum 23 juni 1956. Manolo, alias de Piechemapart, alias de Murciaan, komend uit het arme Zuiden van Spanje naar een evenzo arme buitenwijk van Barcelona, gelegen op de berg Carmelo, heeft het plan opgevat daar zijn dromen waar te maken.

Hij laat zich zien op een feest dat niet voor hem bestemd is, want hij laat het niet bij dromerijen, maar zoekt actief naar een leven zoals dat van de rijken. Omdat zo'n manier van leven er tamelijk kansloos uitziet voor hem, bedient hij zich van minder fraaie praktijken. Hij steelt motoren en andere zaken, berooft oudere dames van tassen en voorziet daarmee grotendeels in zijn levensonderhoud. Bovendien is hij ook nog eens een geboren verleider. Ook de lezer verleidt hij. Bij het lezen van zijn fantasieën en dromerijen ging ik me identificeren met deze jonge criminele gelukszoeker en vergat ik hoe hij onschuldigen bestal op een toch behoorlijk grove manier.

Een andere hoofdpersoon in het verhaal over de Piechemapart is Teresa. Niet bijzonder natuurlijk, want de titel van dit boek draagt haar naam. Ze is een studente van Catalaanse afkomst, een "rijkelui's " meisje, zou je kunnen zeggen, met revolutionaire idealen die echter tot dan zeker nog niet verwezenlijkt zijn geworden en zullen worden. Het verzet van de studenten kenmerkt zich bovendien ook door een nog niet losgekomen zijn van de rijke levensstijl van de jongeren. En steeds rijst de vraag wie er te vertrouwen is en wie niet.

Manolo en Teresa fungeren in het verhaal als een moderne Romeo en Julia. Maar ook het dienstmeisje van Teresa, lijkt op een Julia die slechts een soort vriendschappelijke verhouding heeft met haar Romeo. Hij ziet haar als een maatje, met wie hij zijn afkomst en seksuele aspiraties deelt, maar minacht haar aangepastheid en gebruikt haar uiteindelijk om zijn dromerijen en aandriften te sublimeren, om dat woord hier toch maar te gebruiken: Therese en haar schoonheid en haar vertegenwoordiging van een goed en rijk leven lijkt steeds in zijn achterhoofd te zitten, als een soort gedroomde hemel op aarde.

Wat ik zie als typerend voor dit boek is dat het leven van Manolo, zich afspelend in het Spanje ten tijde van dictator Franco, zich vanaf zijn geboorte tot het eind van dit boek kenmerkt door verraad, niet alleen door gedrag van de rijke klasse, maar ook door dat van de arme klasse en niet in de laatste plaats door hemzelf. En tegelijkertijd is er de zucht naar vrijheid, gelijkheid en volmaakte liefde.

Het verhaal ontrolt zich langzaam met prachtige, poëtische volzinnen, die regelmatig goed de sfeer weergeven waarin het verhaal dan heel duidelijk te plaatsen is, een beeldende manier van schrijven. Maar toch ook regelmatig zijn de zinnen te lang en te ingewikkeld en moest ik enkele keren lezen om te begrijpen wat er stond. Het zette een rem op het verhaal en op mijn lezen. Niet onmogelijk is dat dit ook komt door de vertaling. Enkele zinnen liepen zelfs niet goed. Het verhaal zelf heeft niet alleen een open einde, maar ik vind het verhaal ook niet "af". De rol en plaats van andere personen, zoals de Kardinaal en Hortensia blijven te veel onderbelicht. Ze blijven net wat te veel figureren.

Al met al kan ik toch dit boek aanraden. Het geeft een bijzondere, kleurrijke ervaring en de schrijfwijze is, hoewel lang niet volmaakt, toch tamelijk uniek te noemen.

Her verhaal van een alles verterende, maar op zich onmogelijke liefde speelt zich af in Barcelona, in de tijd waarin Franco Spanje dicteert.

Manolo, de Piechemaparte, de jongen van de straat wordt verliefd op Teresa, het meisje uit de gegoede klasse. Een verwarrende verliefdheid omdat het beschaafde meisje nobeler gevoelens in hem wakker maakt dan de vertrouwde gevoelens van onverschilligheid die hij kent, gecombineerd met een zeker gevoel van minachting voor de straatmadelieven uit zijn dagelijks bestaan. Manolo denkt voorgoed aan een uitzichtloos en licht crimineel bestaan te kunnen ontsnappen als hij zich een plaats weet te veroveren binnen het milieu waar geld, macht en zogeheten beschaving tot norm verheven zijn en hij denkt dat zijn liefde voor Teresa hem zal helpen zijn doel te bereiken.
Rijkeluiskind Teresa echter is een op links georiënteerd politiek geëngageerd studente, die zich afzet tegen haar bourgeoismilieu en zij meent de bevestiging van haar opvattingen te vinden in de persoonlijke omgang met de arbeiders uit de lagere sociale klasse waarbij de liefde voor Manolo haar de noodzakelijke toegang verschaft. Zij is ervan overtuigd dat Manolo een intellectueel en leider onder de arbeiders is en dat zijn gevoel voor rechtvaardigheid even sterk ontwikkeld is als dat van haar. Later in het verhaal wanneer de eerste smetten aan het licht komen, houdt zij tegen beter weten in vast aan haar ideaalbeeld van Manolo. Hij, op zijn beurt, heeft nauwelijks politiek besef, maar hij laat Teresa en haar geëngageerde vrienden graag de illusie.
Ook Manolo leeft echter met fantasieën. Hij plaatst zich voortdurend in de rol van de verlossende held waarbij hij keer op keer op de geschiedenis vooruit loopt en volledig aan de realiteit voorbij gaat. Dank zij Manolo en Teresa die behalve met het houden van de wacht bij Maruja in het ziekenhuis, hun middagen afwisselend doorbrengen in restaurants in de dure straten van Barcelona, in kroegen in de achterbuurt van de Mount Carmel of verhit door passie en zon liggend op het strand, krijgt de lezer een soms schrijnend- maar tevens kleurrijk beeld voorgeschoteld van het dagelijks leven zoals dit zich afspeelt onder de rijke- en de arme laag van de Spaanse bevolking.

Juan Marsé heeft de neerbuigende welwillendheid van de rijke Catalanen ten opzichte van onder meer de arme Murciaan met de nodige scherpte genoteerd.
Aan de vertaalstijl van Mariolein Sabarte Balacortu heb ik moeten wennen, in eerste instantie vond ik haar taalgebruik enigszins bombastisch. Vrij snel, geboeid door het verhaal, heb ik mijn reserve laten varen en heb ik volop genoten van de gedetailleerde beschrijvingen en de rijkdom aan beelden.
Door de omstandigheden geholpen raken Manolo en Teresa steeds verder bij elkaar vandaan en vervaagt hun interesse: ‘De Piechemapart draaide zich om en liep met zijn handen in zijn zakken de deur uit’. Blz.400.
Hoewel het uitzichtloze bestaan van Manolo met het geciteerde in een bepaald opzicht weer vaste vorm gekregen heeft, kent het boek tegelijkertijd een open einde en laat de schrijver de lezer in het ongewisse over de verdere levensloop van de hoofdpersonen. Zelf had ik liever een afgerond verhaal gezien. Dit is echter een kwestie van persoonlijke voorkeur en hiermee bedoel ik niets ten nadele van een prachtig vertelde geschiedenis waar liefde en politiek engagement op bedrieglijk wijze hand in hand gaan.