De mens en zijn symbolen

Jung heeft dit boek speciaal geschreven voor lezers zonder specifieke kennis van de psychologie. Met grote helderheid legt hij zijn basisideeën uit over onder andere het collectieve onbewuste, mythen, symbolen, archetypen en dromen. Enkele van zijn naaste medewerkers behandelen de praktische uitwerking en toepassing van deze kernideeën.

Het ontstaan van dit boek is merkwaardig genoeg om interessant te zijn en staat in een directe verhouding tot de inhoud en het doel, waarvoor het geschreven is. Laat mij u daarom mogen vertellen, hoe Jung er toe kwam dit boek te schrijven.

Op een zekere dag in het voorjaar van 1959 nodigde de British Broadcasting Corporation mij uit om Dr. Carl Gustav Jung voor de Britse televisie te interviewen. Het interview moest ‘diepgaand’ zijn. Op dat ogenblik wist ik maar weinig van Jung en zijn werk af en ik vertrok dadelijk naar Zürich om hem in zijn mooie huis aan het meer van Zürich te leren kennen. Dat was het begin van een vriendschap, die voor mij heel veel betekende, en die, naar ik hoop, ook Jung in de laatste jaren van zijn leven enig genoegen verschaft heeft. Het televisie-interview speelt in dit verhaal verder geen rol. Belangrijk is alleen het feit, dat het als zeer succesvol beschouwd werd en dat dit boek door een vreemde combinatie van omstandigheden het eindprodukt van dat succes is!

Eén van de mensen, die Jung op het scherm zagen, was Wolfgang Foges, directeur van Aldus Books. Sinds zijn jeugd, toen hij in de nabijheid van de Freuds in Wenen woonde, was Foges bijzonder sterk geïnteresseerd in de ontwikkeling van de moderne psychologie. Terwijl hij Jung over zijn leven, werk en ideeën zag spreken, bedacht Foges plotseling, hoe jammer het was, dat Jung er nooit in geslaagd was om tot het grote publiek door te dringen en altijd als te moeilijk voor het gewone lezende publiek beschouwd werd, terwijl de ontwikkelde lezers in de Westerse wereld Freud’s werk in grote lijnen zeer goed kennen.

In wezen is Foges de schepper van De Mens en zijn Symbolen. Daar hij op het TV-scherm gemerkt had, dat er een warme persoonlijke verhouding tussen Jung en mij bestond, vroeg hij mij of ik mij bij hem wilde aansluiten in een poging om Jung over te halen een paar van zijn meest belangrijke en fundamentele ideeën uiteen te zetten in een taal en een uitvoerigheid, die voor de niet gespecialiseerde volwassen lezers begrijpelijk en interessant zou zijn. Ik greep die gedachte met beide handen aan en reisde opnieuw naar Zürich, vastbesloten, dat ik Jung van de waarde en het belang van een dergelijk werk zou overtuigen. Jung luisterde in zijn tuin bijna zonder mij te onderbreken gedurende twee uur naar mij - en zei toen neen. Hij zei het op de meest vriendelijke wijze, maar zeer beslist; hij had in het verleden nooit geprobeerd zijn werk te populariseren en hij was er niet zeker van, dat hij dat nu met goed gevolg zou kunnen doen. In ieder geval was hij oud en tamelijk moe en er helemaal niet op gesteld om een dergelijke langdurende verplichting, waar hij zo sterk aan twijfelde, op zich te nemen.

Jung’s vrienden zullen het met mij eens zijn, dat hij een man van zeer positieve beslissingen was. Hij zou een probleem zorgvuldig en zonder haast overwegen, maar wanneer hij zijn antwoord gaf, was dit meestal definitief, Ik keerde zeer teleurgesteld naar Londen terug, maar was ervan overtuigd, dat Jung’s weigering het einde van deze hele zaak betekende. Dat had ook zo kunnen zijn, wanneer niet twee factoren tussenbeide gekomen waren, die ik niet voorzien had.

De ene was de vasthoudendheid van Foges, die er op stond Jung nog een keer te benaderen, voor hij zijn nederlaag aanvaardde. De andere was de gebeur

tenis, die mij nog steeds verbaast, wanneer ik er op terugzie.

Zoals ik reeds gezegd heb, werd het televisieprogramma als een groot succes beschouwd. Jung kreeg hierdoor zeer veel brieven van allerlei stag mensen. Onder hen waren veel gewone mensen zonder medische of psyei iogische opleiding, die geboeid waren door de imponerende persoonlijkheid, de humor en de bescheiden charme van deze grote mens en die ín zijn levensbeschouwing en menselijke persoonlijkheid iets gezien hadden, dat hen zou kunnen helpen. Jung was hier zeer verheugd over, niet alleen omdat hij die brieven ontving (zijn post was altijd zeer omvangrijk), maar omdat hij deze brieven kreeg van mensen, die normaal geen contact met hem zouden hebben.

Op dit ogenblik had hij een droom, die voor hem zeer belangrijk was. (Wanneer u dit boek leest, zult u begrijpen, hoe belangrijk dat kan zijn.) Hij droomde, dat hij niet in zijn studeerkamer zat en tot de grote artsen en psychiaters sprak, die hem uit de gehele wereld plachten te bezoeken, maar in plaats daarvan op een voor iedereen toegankelijk plein stond en zich tot een menigte mensen richtte, die met opgetogen aandacht naar hem luisterden en begrepen, wat hij zei.

Toen Foges Jung een week of twee later nogmaals verzocht een nieuw boek op zich te nemen, dat niet voor de kliniek of de studeerkamer van de filosofie maar voor het grote publiek bestemd zou zijn, liet Jung zich overhalen. Hij stelde twee voorwaarden. Ten eerste moest het boek niet alleen door hemzelf geschreven worden maar een gemeenschappelijke prestatie zijn van hemzelf en een groep van zijn naaste leerlingen, door wie hij zijn methode en zijn leer probeerde voort te zetten. Ten tweede moest de taak van de coördinatie van het werk en het oplossen van de problemen, die tussen de schrijvers en de uitgevers konden oprijzen, aan mij worden toevertrouwd.

Om niet de schijn te wekken, dat deze inleiding de grenzen van een billijke bescheidenheid overschrijdt, moet ik er meteen bij zeggen, dat ik mij door deze laatste voorwaarde gestreeld voelde - echter tot op zekere hoogte. Want ik vernam al spoedig, dat Jung mij beschouwde als iemand met een redelijke, maar niet buitengewone intelligentie en zonder enige degelijke kennis van de psychologie en dat dit in de grond de reden was, waarom hij mij gekozen had. Op deze wijze vertegenwoordigde ik voor Jung de ‘gemiddelde lezer’ van zijn boek. Wat ik begreep, zou begrijpelijk zijn voor iedereen, die er belangstelling voor had; waarmee ik moeite had, zou misschien ook te moeilijk of duister zijn voor sommige van zijn lezers. Niet bovenmatig gevleid door dit oordeel over mijn rol, heb ik er niettemin met de grootste nauwgezetheid op aangedrongen (ik vrees soms tot wanhoop van de schrijvers), dat iedere paragraaf geschreven en zo nodig herschreven zou worden tot een graad van duidelijkheid en ondubbelzinnigheid bereikt werd, die mij veroorlooft om vol vertrouwen te zeggen, dat dit boek helemaal voor de gemiddelde lezer ontworpen is en zich tot hem richt en dat de ingewikkelde onderwerpen, die erin besproken worden, met een zeldzame en animerende eenvoud behandeld zijn.

Na veel overleg werd besloten, dat ‘De Mens en zijn Symbolen’ het veelomvattende onderwerp van dit boek zou zijn. Jung koos als zijn medewerkers in dit werk: Dr. Marie-Louise von Franz uit Zürich, die misschien wel zijn