De ommegang

Mensen die historische literatuur interessant vinden kennen vaak de naam Jan van Aken wel. Hij staat bekend om zijn dikke pillen, die echter niet alleen dik zijn, maar vooral fantastisch geschreven. "De ommegang" is weer vintage Jan van Aken! De schrijver heeft gekozen voor een roerige periode: het begin van de 15de eeuw. Aan de hand van Isidorus van Rillington, architect, heelmeester, uomo universale, neemt van Aken ons mee op een letterlijke reis, waarbij een flink deel van de toenmaals bekende wereld wordt bereisd. Ondertussen maken we als lezer kennis met Isidorus en met zijn streven om zich alle kennis eigen te maken. In dit uiterst levendig geschreven boek leren we niet alleen een periode kennen, maar ook een tot mislukking gedoemd streven van Isidorus: het in zich opnemen van alle inzichten.

Ik had veel van dit boek verwacht, in de kritieken werd het behoorlijk opgehemeld. Het viel me zeer tegen. De auteur speelt nogal leentjebuur bij andere historische romans (o.a. Pillars of the earth) en het verhaal - voor zover je daar van kunt spreken - kabbelt voort zonder spanningsboog of echt plot. Personages krijgen geen karakterkenmerken mee en worden niet uitgediept zodat als er iets met ze gebeurt, het je als lezer koud laat. De auteur schrijft vloeiend maar scenes zijn erg voorspelbaar en als je al eerder goede (internationale) historische romans hebt gelezen is het allemaal weinig origineel.

Geschreven bij De ommegang

Als liefhebber van historische romans begon ik vol verwachtingen aan 'De Ommegang' van Jan Van Aken, ook omdat het boek bekroond werd met de Bordewijkprijs en reeds vele malen herdrukt werd. Maar wat een ontgoocheling! Het betreft hier een doodgewone avonturenroman voor volwassenen in de slechtste betekenis van het woord: totaal ongeloofwaardig, vergezocht en voorspelbaar. De hoofdpersoon spreekt vloeiend Engels, Frans, Duits, Italiaans, Arabisch, ja, zelfs Perzisch en kent tientallen boeken uit het hoofd, tot daar aan toe. Nog veel erger is dat het gaat om een verhaal zonder diepgang, met personages die, net als het decor, van karton lijken. De verteller van het verhaal, (het alter ego van de auteur?) is van bij de geboorte een overtuigd atheïst en maakt in de loop van de volgende 600 bladzijden ook geen enkele persoonlijke ontwikkeling mee: hij weet hoe het zit, en deze waanwijsheid neemt bij momenten dermate groteske proporties aan dat ik dacht dat het om een parodie ging. (En natuurlijk moet er om de dertig bladzijden geneukt worden, kwestie van onderweg niet al te veel lezers te verliezen.) Tenslotte doet ook het taalgebruik van de auteur meermaals de wenkbrauwen fronsen: een rat 'hobbelt' over de kasseien, en even later 'hobbelt' ook de verteller over dezelfde kasseien, wel: mijn exemplaar van 'De ommegang' hobbelt eerstdaags naar De Slegte.

Alhoewel mooi geschreven en beschreven, miste ik diepgang. Met de hoofdpersoon kreeg ik op geen enkel moment een connectie en voelde ik uiteindelijk enkel ergernis. De plot is onbevredigend en het einde lijkt afgeraffeld. De hoofdpersoon is verschillende keren direct of indirect betrokken bij de dood van personages, maar hier wordt vervolgens nergens meer op teruggekomen. Dat de hoofdpersoon compleet gestoord is wordt aan het einde wel duidelijk, maar hiermee is de lezer niet geholpen.
Zeer oppervlakkig allemaal, maar het boeide dan weer wel genoeg om het helemaal uit te lezen.
Het zou een mooie Hollywood productie kunnen worden: mooie plaatjes, spannende scènes, maar meer ook niet.

Wat had ik me verheugd op zo’n fijne historische roman. En wat een tegenvaller. Jan van Aken weet veel, leentje-buur?, en wil dat graag laten weten ook. Maar helaas kan hij er geen roman van maken. Hij weet totaal niet te boeien terwijl het zo’n boeiende en roerige tijd is.
Hij gaat ervan uit dat je de middeleeuwse geschiedenis kent. Geen voetnoten, geen historische kaarten om je een beetje op weg te helpen. Verhaaltechnisch gaat het van de hak op de tak.
Dit boek doet een poging een boeiende historische periode in een romanvorm te vatten. Dat is totaal mislukt.

Hoewel ik begon met goede moed, begon het boek me al snel tegen te staan. DWDD maakte een soort vergelijking met de stijl van Umberto Eco. Dat is dit dus absoluut niet.

Daarnaast begint de ietwat arrogante anti-religieuze toon van Jan van Aken vervelend te worden. Dit is nu het zoveelste boek van hem met een hoofdpersoon met die "denkwijze". Bovendien kan je je afvragen of dat wel historisch correct is.

Een prachtig boek en gelukkig dik, want je wilt er niet mee stoppen. Je wordt helemaal meegenomen in een andere wereld waar je liefst in zou willen blijven. Ik ben een fan van Van Aken, en herlees zijn eerdere boeken ook van tijd tot tijd.

Geschreven bij De ommegang

Ik verwachtte een Nederlandse Umberto Eco, maar ben daarin flink teleurgesteld. Het boek doet weliswaar nogal eens aan ‘De naam van de roos’ denken, maar dat is alleen vanwege het hergebruik van elementen als kloosters en bibliotheken. Er is wel voortdurend de suggestie dat het verhaal dieper zal gaan dan het Karl-Mayniveau, en dat er meer omgaat in het hoofd van de hoofdpersoon dan het opbergen en bijhouden van een enorme berg feiten en feitjes, maar verder dan een suggestie komt het niet.
Wat voor mij echt de deur dicht deed, is het seksistische gedrag van de hoofdpersoon. Vrouwen zijn voor hem inwisselbare gebruiksvoorwerpen. Als hij degene om het leven brengt met wie hij wellicht een relatie zou kunnen opbouwen die verder gaat dan seks (door de schrijver nogal eens met liefde verward), vermoordt hij en passant ook haar vader om te voorkomen dat hij moet uitleggen waar zijn dochter is gebleven. Dat was voor mij het moment om het boek dicht te slaan en bij het oud papier te dumpen. Technisch mag het boek slim in elkaar zijn gezet - de mix van oppervlakkigheid en immoraliteit is voor mij onverteerbaar.

Geschreven bij De ommegang

Hoewel hier en daar in woordkeus wat archaïsch aandoend, weet de auteur je op een (zijn) bepaalde manier vast te houden.
Dat hij ook uit de werken van andere schrijvers put is al door critici aangegeven. Helaas zijn Grimmelshausen en Robert Pirsig daarin en daarbij vergeten. Merkwaardig!
Het boek is een verhandeling, niets meer en niets minder. Dat daar de 14e en 15e eeuw voor dienden om de hoofdpersoon te plaatsen: prima! Want dat vormt dan juist het reliëf voor deze verhandeling.
Heel slim gedaan.

Geschreven bij De ommegang

We volgen hoofdpersonage Isidoor van Rillington gedurende verschillende periodes van zijn leven. Als vondeling is hij in 1373 terechtgekomen in een klooster, waar hij de magie van boeken ontdekt. Isidoor blijkt een fenomenaal geheugen te hebben en al snel rijst het besef dat hij wil gaan studeren, kennis opdoen. Wereldvreemd als hij is, loopt niet alles van een leien dakje, hij moet dan ook meermaals verkassen. Op die manier neemt hij ons mee op een tocht die tientallen jaren zal duren en ons niet alleen in heel Europa, maar zelfs Azië brengt. Isidoor is ondertussen geneesheer en heeft zichzelf daarnaast uitgeroepen tot bouwmeester. Zijn grote droom is het bouwen van een kathedraal die alle andere overtreft.

Wanneer Isidoor op een bepaald moment, we zijn dan 1415, in Italië een oude bekende tegen het lijft loopt, beseft hij dat hij op een beslissend moment in zijn leven is aangekomen. Zijn zoektocht naar kennis is ten einde gekomen en hij reist verder naar Konstanz, waar het concilie over de crisis in de kerk aan de gang is en waar hij hoopt zijn kennis ten volle te gaan benutten. Gaandeweg raakt Isidoor echter de weg kwijt, hij begint zich steeds vreemder te gedragen en de verhalen die hij over zijn levenswandel vertelt zijn op zijn minst bijzonder te noemen.

Jan van Aken weet meerdere verhaallijnen prachtig met elkaar te verweven. De manier waarop hij zijn verhaal op papier gezet heeft, is schitterend. Vlot leesbaar, maar toch niet te eenvoudig, ideale mix van dialogen en beschrijvingen. De schrijfstijl past perfect bij het boek. ‘De ommegang’ is een historische roman en dat merk je aan (bijna) alles: taalgebruik, woordenschat, enzovoort. Het is een boek dat vanaf de eerste bladzijde goed aanvoelt, al zorgen persoonlijke interesses ervoor dat het ene hoofdstuk al meer tot de verbeelding spreekt dan het andere. Uiteindelijk kent het boek niet de apotheose die zich aankondigde en dat is jammer.