Dochters van Mulan hoe vrouwen China veranderen

Bettine is in 2012 uitgenodigd voor de Leonardo leerstoel 2013 aan de Universiteit van Tilburg. In het gastcollege dat ze vervolgens geeft spreekt ze met een groep studenten af onderzoek te doen naar de emancipatie van vrouwen in China.
Ze reist hiervoor naar China en, geassisteerd door Hu Ye, bezoekt ze als eerste het standbeeld van de Chinese feministe Qiu Jin, een vrouw die in 1907 ter dood werd veroordeeld omdat ze openlijk opkwam voor de vrouwenrechten in China.
Daarna gaat Vriesekoop echt op ontdekkingstocht. We lezen over het aloude, nu verboden, gebruik van het inbinden op zeer jonge leeftijd van de voeten maar ook over het huidige schoonheidsideaal van de Chinese vrouw, die plastische chirurgie niet schuwen. Een jong en sexy uiterlijk is het ideaal van de huidige Chinese vrouw.
We lezen over seksualiteit en voorbehoedsmiddelen, maar ook over het feit dat ouders, vooral op het platteland, nog steeds proberen huwelijken tussen hun kinderen te arrangeren. Ook de prostitutie komt uitvoerig aan bod. Uit het hele boek komt naar voren dat er wat betreft emancipatie nog een lange weg te gaan is in het huidige China. Het leest gemakkelijk, blijft boeien, als u iets meer wilt lezen over het leven van vrouwen in China is dit zeker boek een aanrader.

Over bepaalde dingen weet je niet zoveel. Een van de dingen waar ik weinig van weet is China, en dan al helemaal niet over het leven van 'de gewone Chinees' en de Chinese vrouw. Het boek van Bettine Vriesekoop heeft daar op een zeer aangename manier verandering in gebracht.

Het boek is een combinatie van reisverslag, persoonlijke verhaal, geschiedenis en interviews met Chinese vrouwen. Juist door deze combinatie is het heel leuk om te lezen en blijf je echt bij de les. De schrijfstijl van Vriesekoop is toegankelijk en openhartig waardoor ze je echt meeneemt naar deze vreemde cultuur en haar geschiedenis. De afwisseling tussen de hedendaagse vrouwen die Vriesekoop interviewt en de culturele en historische achtergrond van deze vrouwen is verhelderend, leuk en zeer goed gedaan.

Ik vind dit boek een echte aanrader. Je leert veel over de positie van de Chinese vrouw vroeger en nu waardoor je tegelijkertijd ook een goede inkijk krijgt in de wereld van 'de gewone Chinees'.

In Dochters van Mulan gaat Bettine Vriesekoop op zoek naar de vrouwen van China of ze nog steeds onderdrukt zijn of mee geëvolueerd zijn met de westerse landen.
Door dit onderzoek wordt er een tip van de sluier opgelicht en zien we dat in de lagere klassen, zoals op het platteland, de tijd meer is blijven stilstaan dan in de steden. Hoe hoger de klasse, hoe verder men staat met de emancipatie. Op het platteland gaan niet alle meisjes naar school en wordt er toch nog huwelijken gearrangeerd, terwijl er in de steden meer geopteerd wordt voor hoog opgeleide vrouwen. Dit heeft natuurlijk ook zijn prijs want deze vrouwen zijn zo onafhankelijk dat ze bijna gedoemd zijn om zonder partner door het leven te gaan. En daar komen dan de moeders weer in het spel… om hun dochters te koppelen.
In het boek krijgen we niet alleen een beter zicht op het uithuwelijken maar in China wordt er ook steeds meer gegrepen naar plastische chirurgie en prostitutie is heel sterk aanwezig. Alhoewel seksuele voorlichting in het moderne China nog op veel taboes berusten en onvoldoende seksuele voorlichting gekend is.
Bettine Vriesekoop heeft met Dochters van Mulan een makkelijk te lezen informatieboek geschreven, dat toch zeer interessant is. Vlot geschreven met niet al te lange hoofdstukken maakt dit naslagwerk voor iedereen toegankelijk die meer wil weten over de vrouwengeschiedenis in China.

Met Dochters van Mulan is de Nederlandse China-experte Bettine Vriesekoop beslist niet aan haar proefstuk toe. Sinds 1996 publiceert ze al boeken over China, en van 2006 tot 2009 was ze correspondente in het land voor NRC Handelsblad. Klinkt als een veelbelovende combinatie, toch?

Eerst en vooral: dit is geen fictieboek. Wel is het Vriesekoop’s persoonlijk verslag van een recente trip door China. Met die trip wou Vriesekoop op zoek gaan naar de hedendaagse vrouw in China, naar haar leven, naar de moeilijkheden waarmee ze te kampen heeft. De invulling van relaties en seksualiteit speelt daar een grote rol in, en vormt dan ook een rode draad door het verhaal. Elk hoofdstuk gaat dieper in op een specifiek onderwerp binnen dit kader. Samen met haar lokale gidse Hu Ye, gaat Vriesekoop onder andere in gesprek met Zheng Yue en Hongli, twee lala’s of lesbiennes, en met Lanlan, een ex-prostituee die nu opkomt voor de rechten van sekswerkers in China. Ook de cultuur in China, zowel vandaag als voorheen, wordt door middel van deze setting duidelijk belicht. Het confucianisme, het communisme van Mao, of de opendeurpolitiek van Deng Xiaoping – het komt allemaal aan bod.

Mag ik trouwens even de lay-out van dit boek bejubelen? Het schilderij van Wang Yidong dat de cover siert, Yulan Magnolia, is werkelijk prachtig, en sluit ook erg goed aan op de inhoud van het boek. En over die inhoud wil ik vooral nog het volgende kwijt: Vriesekoop is er erg goed in gelukt om deze bijzondere blik op China op een toegankelijke en tegelijk aantrekkelijke wijze te belichten. Ik heb Dochters van Mulan dan ook graag gelezen. Ik kan alle vrouwen – maar natuurlijk ook mannen! – alleen maar aanraden om dit snel in huis te halen. Eens gelezen, is het boek een waardevolle toevoeging op je blik op de wereld.

Na Jaren van reizen en interviewen, literatuuronderzoek, college geven en schrijfarbeid is het boek af.
Het boek is tezamen gekomen door onderzoek in China betreffende de emancipatie van jonge Chinese vrouwen in de stad. Hoe ze hun leven inrichten, hoe ze omgaan met liefde en seks en vele andere onderwerpen. In Peking gaat Bettine via een taxi naar het hotel waar ze kennismaakt met haar nieuwe assistente en tolk ‘ Hu Ye’.
Tijdens haar kennismakingen met verschillende mensen leert ze veel over de huidige maar ook de geschiedenis van de Chinese vrouwen. De vrouwen en het taoisme, sexuele beleving van Chinese vrouwen. De legende van de acht onsterfelijken heeft het getal acht in de Chinese cultuur een magische betekenis gegeven. Kijkende naar de Olympische spelen in Peking die werden geopend om acht minuten over acht op de achtste dag van de achtste maand in 2008. Ook las ik in het boek over de helse pijnen van het voetbinden, waardoor de vrouwen letterlijk en figuurlijk aan huis waren gekluisterd. Hu ye vertelt over haar grootmoeder die trots was op haar gebonden voeten; zonder die zou ze zich minderwaardig en minder vrouwelijk hebben gevoeld. Wanneer de voetjes slechts 7 cm lang waren, zo groot als een duim, sprak men van de gouden lotusvoetjes, bij 10 cm van zilveren voetjes en bij 12 cm en langer, ijzeren voetjes. Haar grootmoeder had ijzeren voetjes. Op de avond van de 23ste dag van de 8ste maand van het 5de levensjaar van een dochter legden alle moeders in het dorp geborduurde lotusschoentjes op het altaar van Guanyin, de Godin van de Barmhartigheid. De volgende dag werden de voeten dan voor de eerste maal behandeld. Het binden moest beginnen voordat de binnenkant van de voet was volgroeid. Vanaf de 17de eeuw gold er een algemeen verbod op het voetbinden. Desondanks liep tot eind 19de eeuw 80% van de vrouwen met gebonden voeten rond. Ook interesant is het feit dat alleen vrouwen uit de betere milieus leerden lezen en schrijven.Daniel Liu is een favoriet binnen de plastische chirurgie. Er was een tijd dat Chinese vrouwen er graag westers uit wilden zien. Meisjes die zichzelf te klein vonden gingen zelfs zover dat ze bot lieten transplanteren om langere benen te krijgen. In 2003 was de Miss World verkiezing, vlak daarvoor in Shanghai werd de Miss Ugly-verkiezing gehouden waarbij men twintig duizend euro kon winnen om te besteden bij een plastiche chirurg. Voor de Chinese vrouw was een witte huid de basis van elke schoonheid. Bruin associeerden ze met armoede en ongewassen boerinnen op het platteland. Veel nieuwe rijken zien een witte huid niet altijd meer als zaligmakend. Bruin is het teken van success en welvaart en de zonnestudio’s doen het in China prima.In 1979 werd de eenkindpolitiek ingevoerd en het is schrikbarend te lezen hoe ver mensen gaan binnen deze regeling.Sinds 2007 voert de Chinese overheid campagne tegen vrouwenhandel. Homosexualiteit is niet meer strafbaar, maar rostitutie wel. Ook word er in het boek geschreven over voorbehoedsmiddelen & prostitutie. Seks is een taboe in het onderwijs. Feministen worden gezien als manwijven, ze kleden zich als mannen en hebben een afkeer van elegante vrouwenkleding. Ai Ke komt ook voor in dit boek en zij is de Japanse alter ego van Wendy van Dijk. Li Yinhe, China’s grootste feministe van onze tijd komt ook naar voren en heel interesant om te weten is dat de welbekende Bruce Lee het icoon van het Amerikaans-Chinees machismo is geworden door de zelfverdedigingsmethode van een vrouw. En wat mij ook intereseerde aangezien ik het zelf ook ooit beoefend heb Is de informatie betreffende het welbekende Tai-Chi.
Dit boek is zeker een aanrader, het leest heerlijk weg, is erg interesant en leerzaam en het geeft een heel duidelijk beeld over de verschillen tussen de Chinese vrouwen in vergelijking met onszelf.

Recensie geschreven door: Ike Stowers

Voordat Bettine Vriesekoop in 1996 debuteerde als schrijfster met het boek Heimwee naar Peking was ze een succesvol tafeltennisster. Na het beëindigen van haar sportcarrière volgde ze een studie Chinees. Na haar debuut volgden meer titels. Bettine Vriesekoop was van 2006 tot 2009 correspondent voor NRC Handelsblad in Peking. Een onbekende in China is Bettine Vriesekoop dus niet. Voor de Leonardoleerstoel 2013 deed ze met een groep masterstudenten aan de Universiteit van Tilburg onderzoek naar de emancipatie van de Chinese vrouw. Tijdens haar reizen naar China raakte ze gefascineerd door de rol van de Chinese vrouw door de eeuwen heen.
Het is een boek geworden van gedegen literatuuronderzoek, interviews afnemen en veel schrijfwerk. Maar wat vormde de aanzet voor dit uitgebreide onderzoek naar vrouwen en hun seksualiteit in China? In het begin van het boek vertelt Vriesekoop over maar liefs vijf onderwerpen die haar prikkelden voor het onderzoek. In een folder in een hotel leest ze een verhaal over Qiu Jin, misschien de eerste feministe van China en één van de beroemdste vrouwen uit de Chinese geschiedenis. De legende van Hua Mulan spreekt ook tot de verbeelding, bij ons bekend als een Disneyverhaal, het meisje die de wapens van haar zieke vader oppakt. Vriesekoop is ook geïnteresseerd in de actrices die in films als krijger schitteren. Ze is ook zeer geraakt door de boeken van Pearl S Buck die 30 jaar sociale geschiedenis van China in haar romans verwerkt. En daar is de Leonardo-leerstoel 2013. Het idee voor een boek is geboren.
Door het werken en leven gedurende 30 jaar kent Bettine Vriesekoop China toch vrij goed en ondanks de gesloten gemeenschap heeft ze een dertigtal interviews kunnen afnemen over vrij intieme zaken. Ze schetst een beeld van de seksuele ontwikkeling van de vrouw door de eeuwen heen en wat de invloed is van het confucianisme, het taoïsme en de politieke ontwikkelingen in China.
Er zijn ook maatschappelijke ontwikkelingen die invloed hebben op de seksuele ontwikkeling van de Chinese vrouw, de eenkindpolitiek, gearrangeerde huwelijken en het mannenoverschot. De familierelaties zijn ingewikkeld, er heerst veel wantrouwen en een goede opleiding is belangrijker dan liefde.
Een bijzonder hoofdstuk vond ik het verhaal van de oma van haar gids. In die tijd werden de voeten van meisjes nog afgebonden, een vreselijk pijnlijke methode om de vrouwen aan huis gekluisterd te houden. De vrouwen waren verminkt voor het leven want ze konden niet meer normaal lopen. Hoe kleiner de voetjes, hoe meer aanzien een vrouw genoot.
Deze mix van feiten, persoonlijke verhalen en geschiedenis maakt dit boek tot een prachtig document. Indrukwekkend en gedegen geschreven. Vooraf was ik bijzonder geïnteresseerd in dit boek omdat ik voor mijn werk te maken heb met vrouwen uit China. Ik ben heel erg benieuwd naar hun versie van het verhaal. De vrouwen hebben nog een lange weg te gaan omdat veel ideeën diep geworteld zijn in de maatschappij. Het boek heb ik snel uitgelezen, de schrijfstijl van Bettine Vriesekoop is verfrissend en hier en daar een vleugje humor. Een aanrader als je meer wilt weten over dit intrigerende land met zeer moedige vrouwen.

In Dochters van Mulan maakt Bettine Vriesekoop een vlijmscherpe analyse over de veranderende situatie van vrouwen in China en de veranderingen die China door toonaangevende vrouwen ondergaan heeft. Als uitgangspunt neemt zij een historisch overzicht van positie van de vrouw in de Chinese samenleving. Ze beschrijft de evolutie van een volkomen onderdanige vrouw die zichzelf verminkt om haar man te behagen tot een zelfbewust individu tot soms zelfs trendbepalende factor binnen het gezin. Het is hierbij opvallend dat hoe meer de Chinese vrouw haar rechten (en plichten) opeist, hoe moeilijker de Chinese man het heeft met deze veranderende samenleving. Terwijl de nieuwe generatie vrouwen hun plaats in de maatschappij opeisen, trekt de Chinese man zich steeds meer terug in karaokebars en een liederlijk leven. Vooral het gebrek aan seksuele voorlichting en het feit dat ze –meer dan vrouwen- vasthouden aan tradities speelt hen parten. Precies dit respect voor tradities, dat vaak vanuit de partijtop wordt opgelegd, dreigt de emancipatiegolf binnen hoger opgeleide vrouwen in de kiem te fnuiken. Bettine Vriesekoop slaagt erin om de verschillende tendensen binnen de Chinese samenleving ragfijn te ontleden. Een selecte groep van gesprekspartners leert haar dat een aantal pioniers – door Vriesekoop de Dochters van Mulan genoemd- klaar staan om van China een volwassen maatschappij met gelijkheid tussen man en vrouw te maken.

Het nieuwe boek van Bettine Vriesekoop Dochters van Mulan is een ongecompliceerd non-fictie boek. Vriesekoop schrijft in Dochters van Mulan op een persoonlijke en heldere manier over de situatie van de vrouw in het hedendaagse China. Ze spreekt openhartig met een vijftiental vrouwen over emancipatie, over de seksuele identiteit van de jonge Chinese vrouw, over anticonceptie… Elk interview nodigt uit om dieper in te gaan op de aangeboden informatie. Om bijvoorbeeld je geheugen op te frissen, zoals: hoe zat dat ook alweer met die eenkindpolitiek?
Je zou je natuurlijk de vraag kunnen stellen of de situatie van de vrouwen in Peking representatief is voor heel China. Maar Dochters van Mulan zou met meer interviews, informatieve foto’s en sfeerbeelden, in plaats van de kleine zwart-wit foto’s die nu in het boek staan, misschien een aanzet kunnen zijn voor een aantal interessante artikels of voor een (reeks) documentaire(s), om de positie van de vrouw in de rest van China te schetsen.

Je kunt Dochters van Mulan ook als een reisverhaal lezen. Je wandelt met Vriesekoop door Peking, je ziet de vrouwen voor je met wie ze een praat en je kunt je voorstellen waar het gesprek doorgaat.
Helaas één minpuntje: het regelmatig gebruik van de kinderlijke term ‘meid’ om jonge vrouwen te benoemen.

Vriesekoops beeldende beschrijvingen in combinatie met het ingetogen schilderij Yulan Magnolia van Wang Yidong op de omslag en het gedicht van Zhang Zai in het begin van haar boek, zorgen ervoor dat Dochters van Mulan een plezier is om te lezen.

Bettine Vriesekoop (1961): na het beëindigen van haar sportcarrière als tafeltennisster, studeerde Bettine Vriesekoop sinologie in Leiden. Ze debuteerde in 1994 met ‘Heimwee naar Peking’. Ze was van 2006 tot 2009 correspondent voor NRC Handelsblad in Peking. In 2013 begeleidde ze een groep masterstudenten aan de Universiteit van Tilburg, met hun onderzoek naar de emancipatie van de Chinese vrouw.

Zeg nu zelf! Aan welke begrippen denk je het eerst als je het woord “China” hoort? Natuurlijk denk je eerst aan de klassiekers zoals Peking, Shanghai, Chinese Muur, Plein van de Hemelse Vrede, Verboden Stad, Mao Zedong, Deng Xiasping en natuurlijk uit onze jeugd “Made in China” zoals het vaak geschreven stond op het speelgoed. Misschien denk je nadien aan de begrippen “éénkindpolitiek” of aan meer dan een miljard bewoners maar velen komen niet veel verder dan dat. Toch wel vreemd voor een land dat het vierde grootste ter wereld is. Alles heeft natuurlijk te maken met de jarenlang gesloten politiek van China maar ook met het gebrek aan interesse in ons onderwijssysteem voor de culturele en politieke geschiedenis van dit enorme land. Wat er in China werkelijk leeft blijft dus hoofdzakelijk een gesloten boek voor ons westerlingen. Des te verrassend was het voor mij dan ook om dit boek ”Dochters van Mulan” in handen te kunnen houden van de Nederlandse journaliste Bettine Vriesekoop. Een Nederlandse die als westerlinge diep weet door te dringen in de verschillende lagen van de gesloten samenleving in China. Bettine Vriesekoop tracht met dit boek een beeld op te roepen van de vrouw in de Chinese geschiedenis, haar emancipatie en haar huidige positie in de samenleving. Een niet geringe opdracht die uiteindelijk zal uitmonden in een boek met hoofdzakelijk de seksuele geschiedenis van de Chinese vrouw van vroeger tot nu. Aan de hand van een reeks openhartige en vaak heel intieme interviews met Chinese vrouwen uit alle lagen van de bevolking met gerespecteerde en niet gerespecteerde beroepen weet de auteur een beeld te schetsen hoe de Chinese samenleving naar elk van deze vrouwen kijkt en vooral steeds ook een (voor)oordeel klaar heeft staan over hun wijze van leven en meestal van overleven in deze ultra harde mannenmaatschappij. Bettine Vriesekoop laat geen enkele steen onberoerd tijdens haar interviews tot zij tot de bittere waarheid of werkelijkheid is doorgedrongen van de Chinese samenleving en de positie van de vrouw. Dit werd haar niet altijd in dank afgenomen door de geïnterviewde Chinese vrouwen, hoewel zij steeds vrijwillige akkoord waren gegaan om geïnterviewd te worden. 30 jaar leven en werken in China door de auteur gaf haar dan ook de nodig kennis en ervaring in het ontmijnen van de Chinese gevoeligheden zodat de spanningen tijdens een interview nooit uit de hand liepen. Gelukkig heeft de auteur ook heel wat humor in dit boek gestoken zodat ik op gepaste tijden hartelijk moest lachen. Na het lezen van dit boek ga je de vrouw in de Chinese samenleving met heel andere ogen bekijken. Bovendien wordt je heel wat wijzer over bepaalde Chinese uitdrukkingen: Wat bedoelt een Chinees wanneer hij een man “een kale tak” of een vrouw “een etensrestje” of “lala” noemt? Een ding is duidelijk na het lezen van dit boek: China is en blijft voor ons westerlingen een mysterieus land met haar eigen geschiedenis en tradities waar men nog een heel lange weg zal moeten afleggen op alle niveaus van de samenleving maar door de tomeloze inzet van een nieuwe generatie vrouwen zijn de eerste beloftevolle stappen in de goede richting gezet. Een boek dat elke vrouw in Nederland zou gelezen moeten hebben om te beseffen hoe goed de meeste Nederlandse vrouwen het op dit moment hebben in vergelijking met hun zusters in China! Een aanrader!

Recensie Dochters van Mulan. (hoe vrouwen China veranderen) Berttine Vriesekoop 29 april 2015

Berttina Vriesekoop ken ik vanwege haar sportverleden (tafeltennis), doordat ze veel trainingsstages in China liep. Kreeg ze interesse in de cultuur van het land van het midden.

In 1996 debuteerde Vriesekoop als schrijfster met Heimwee naar Peking. Bij de Chinees, Het jaar van de rat en Duizend Dagen in China volgden. In 1997 ging Vriesekoop Chinese talen en culturen studeren in Leiden. In 2006 verhuisde Vriesekoop als alleenstaande moeder samen met haar toen zesjarige zoontje Tymo naar China waar ze tot 2010 werkte als correspondent voor NRC Handelsblad. Vriesekoop geeft nu lezingen over China en presenteert wekelijks het radioprogramma Obalive voor de Boeddhistische Omroep op NPO radio 5.

In de jaren daarop reist ze veel heen en weer naar Peking. Ze raakt geïnteresseerd door de rol van de vrouw in de Chinese samenleving, vroeger en nu.

Vertrekpunt is haar bezoek aan de graftombe van Qiu Jin feministe van het eerste uur in China.
Net als de legendarische Mulan en haar nazaten was zij een zwaardvrouw, een vechtjas.

Maar in plaats van antwoorden krijg ze in de eerste plaats alleen meer vragen.
Ze gaat op zoek naar de antwoorden, en heeft gesprekken met vrouwen uit alle mogelijke hoeken, van studenten tot een moderne zwaardvrouw.
En zoekt uit in hoeverre legendes, cultuur, religie en zo. Het leven van de vrouw beïnvloeden.

Deze vrouwen vormen de voorhoede van een emancipatiegolf die na de open deuren politiek van Deng Xiaoping is begonnen.
Maar hebben ze werkelijk invloed? Is de seksuele revolutie aan de huidige generatie vrouwen voorbij gegaan, of zijn de dochters van Mulan bezig China te veranderen?

Ik ben zeer verrast door dit boek, er waren dingen bij waar ik nog nooit van had gehoord of bij heb stilgestaan. Dit is een boek wat je zeker moet lezen als je van plan bent naar China op reis te gaan of gewoon wat meer ervan wil weten.

Ik geef het een 4****