En wat als we nu verkeerd zijn? klein pleidooi om de universiteit opnieuw uit te vinden

De Europese ruimte voor hoger onderwijs en onderzoek staat deze dagen helemaal in de steigers. De opbouw van een ruimte waarin elke lerende en elke innovatieve onderzoeker vrij en onafhankelijk kan bewegen, is gestart. En dit uiteraard allemaal met de beste bedoelingen. Maar, kan het zijn dat we toch verkeerd zijn?

De onvrede van lerenden en onderzoekers lijkt in die richting te wijzen. Het hele Europese project wordt bovendien radicaal in vraag gesteld en we worden geconfronteerd met vele maatschappelijke en existentiële uitdagingen.

Misschien is het goed terug te grijpen naar het begin, naar die oude Europese uitvinding die universiteit werd genoemd. De universiteit was veel meer dan alleen het geven van opleiding en het huisvesten van onderzoek. De universiteit gaf vorm aan publiek onderzoek: onderzoek in het publiek en met een publiek. Ze impliceerde een publieke blootstelling van dat onderzoek en haar mogelijke effecten. In die zin was de universiteit een plek voor studie, voor studenten. Een plek waar docenten ook zelf studeerden, student waren. Het lag niet vooraf vast tot welke bevindingen die studenten zouden komen, welke ontmoetingen of ontdekkingen hen de vreugde van de eerste, onzekere stap zouden geven, maar ook wie of wat hen tijdens hun studieproces op andere gedachten kon brengen, wie of wat hen kon tegenspreken, wat hen kon doen aarzelen of ze wel juist bezig waren. In principe kon dat juist alles en iedereen zijn. Misschien is het tijd om op die manier terug vorm te geven aan de universiteit en zo ook aan het Europese project.