Fair play

Voor het eerst is het boek 'Fair Play' nu vertaald door Kim Liebrand en opgenomen in de Schwob-actie van winter 2018. De prachtige cover is een portretje van de hand van Jansson.
Ali Smith opent het boek met het voorwoord en de woorden labora et amare - werk en liefde -, die Jansson als motto verwerkte in haar ex libris. Zelf zei ze hierover; 'Werk is het belangrijkste voor me. En daarna liefde.'
Hoe Jansson de twee thema's werk en de liefde beleefde, komt heel intiem naar voren in deze roman over Mari en Jonna. In haar bijna bedrieglijk eenvoudige, raadselachtig lucide stijl van schrijven, verwerkte ze ogenschijnlijk ervaringen uit haar relatie met haar partner en grafisch kunstenares Tuulikki Pietilá, met wie ze ruim veertig jaar samen heeft gewerkt en gereisd.
In zeventien korte verhaaltjes beschrijft Jansson situaties en belevenissen van de twee dames. Zeventien verschillende onderwerpen, maar met een grote onderlinge samenhang van liefde, vriendschap en hun beider werk.
In de oorspronkelijke tekst die Jansson schreef op de achterflap van het boek, vertelt ze dat het eigenlijk een vriendschapsroman is.
Mari en Jonna zijn twee liberale, excentrieke vrouwen van net in de zeventig. Mari schrijft, Jonna is kunstenares. Twee vrouwen heel verschillend qua karakter. Mari is de introspectieve en meest bescheiden partij. Jonna daarentegen is de meest directe en extroverte. Beiden koesteren ze hun eigen plekje om er in alle rust te kunnen werken, en die vrijheid in tijd en ruimte gunnen ze elkaar, maar tegelijkertijd blijven ze gevoelsmatig veilig in elkaars nabijheid.
Als lezer word je, vanuit een stil hoekje, deelgenoot gemaakt van het wel en wee in hun dertigjarige relatie. Zonder toeters en bellen vertellen de verhalen over hun kleine onenigheden, hun onvoorwaardelijke liefde en hun zorgen om elkaar. Op de avonden vinden ze het fijn om die samen door te brengen en films te kijken, whisky en sigaretten voor het grijpen.
Regelmatig gaan de vriendinnen samen op reis en in de zomer verblijven ze in een huisje op een eiland aan de zuidelijke kust van Finland. Prachtig is het om te lezen hoe ze elkaar ook tijdens hun reizen aanvullen en elkaar hun interesses gunnen. Mari stimuleert Jonna in het maken van haar films en Jonna zoekt de locatie van de plaatselijke begraafplaats waar Mari zo gefascineerd rond kan lopen. Dit gegeven laat heel mooi zien hoe ze de balans in hun relatie weten te houden. Wanneer Jonna een uiterst somber ingesteld beschermelingetje heeft en haar schromelijk verwent, brengt dat toch wat jaloezie teweeg bij Mari. Een hint aan het adres van Jonna zorgt ervoor dat de kwestie kort wordt uitgesproken, waarna ze het onderwerp weer laten rusten.
De kracht van dit boek is dat er zoveel meer te lezen is dan alleen woorden. De witregels lijken ook te spreken en juist de verborgen tekst in die witregels is heel veelzeggend. Door middel van strak en helder proza, zonder allerlei onnodige details - less is more -, zegt wat ze heeft geschreven zoveel meer dan wat er daadwerkelijk op papier staat. De verhaaltjes zijn humorvol, contemplatief, getuigen van een bewuste aandacht voor elkaar en bieden een oplossing van hun kleine onenigheden met een filosofisch tintje.
Een liefdevol en magnifiek geschreven pareltje waarvan we alleen maar heel erg blij kunnen zijn dat het uiteindelijk toch in een Nederlandse vertaling op onze boekenmarkt is terecht gekomen.

Fair play door Tove Jansson

Op de cover staat ‘roman’ terwijl het boek uit aparte verhalen bestaat. Is het dan een verhalenbundel of toch een roman? En het gaat over de levens van twee vriendinnen (waarvan één schrijfster is en de andere kunstenares, net als Tove en haar vriendin Tuulilli dus). Is het dan enigszins autobiografisch of toch volledig fictie? Vragen die je je misschien stelt voor je aan dit boek begint maar die ook al gauw op de achtergrond verdwijnen. Omdat dit boek een klein pareltje is en over één van de mooiste, intiemste persoonlijkste dingen gaat die er in een mensenleven bestaan: de liefde. En of die dan tussen man en vrouw is of tussen twee vrouwen of tussen drie mannen, dat doet er niet toe. In Fair play spat de liefde van het papier zonder ooit romantisch of klef of aanhankelijk te zijn. De liefde zit hem in de vanzelfsprekendheid, de samenhorigheid, in meer minder dan meer.

Tove Janson heeft een klein, intiem meesterwerkje geschreven dat je even meeneemt, weg van de wereld; het laat je zweven en zachtjes weer neerdwarrelen. Een boekje dat je de grootsheid van het kleine laat zien. Nestel je met dit uurtje tederheid in de zetel onder een dekentje en laat je helemaal onderdompelen…

Je kunt het boek niet echt als één verhaal zien met een begin en een einde, maar eerder een verzameling kortverhalen die telkens over twee dezelfde personen gaat en waarin een duidelijke rode lijn loopt: liefde en vriendschap. Verschillende korte momenten uit hun leven worden uitgelicht.

We lezen over de intens mooie, soms rustige soms stormachtige relatie tussen twee vrouwen die beiden kunstenaars zijn, beiden op elkaar leunen voor wederzijdse goedkeuring en advies en anderzijds heel erg onafhankelijk en individualistisch zijn. Ze wonen samen maar bewaken hun alleen zijn en hun artistieke vrijheid met volle overtuiging.

Er gebeurt weinig en tegelijkertijd heel veel. Je krijgt inzage in hun levens, vaak heel simpel, doorsnee en niet avontuurlijk, maar dan weer bijzonder en divers, zelfs in hun eenvoud boeiend. Telkens, uit de kleinste gebaren en eenvoudigste gesprekken is duidelijk dat er wederzijds respect voor hun typische gewoonten, hun kunsten en verlangens is, en een diepe vriendschap.

Enkele foto’s geven de sfeer perfect weer.

Een leuk boekje met mooie, speelse verhalen.

Genoten van deze korte verhalen.

Na "het zomerhuis" (een sprankelend en mooi boek van schrijfster) leek dit boek me wel wat.
Maar dat was een misrekening, want het is een saai boek over twee creatieve vrouwen en hun levensstijl en het kabbelt maar door, zonder ergens boeiend of verrassend te worden.
Filosofisch proza? Tsja, het hangt ervan af, wat je eronder verstaat, maar verrijkend of dynamisch zijn de teksten niet, het heeft juist de sfeer van een bejaardentehuis.
Duur boek trouwens, de prijs van een veel dikker boek, terwijl het maar 128 bladzijden bevat!