Gezond de mens, zijn gezondheid en de gezondheidszorg

Een heel compleet boek over gezondheid. Ik vond vooral het hoofdstuk over gezond eten erg interessant. Hoe zit het met light-drankjes en waarom houden mensen zo van vet en zoet eten? En waarom gaat het nu dus zo fout met overgewicht bij een groot deel van de Westerse wereld. Je begrijpt een stuk beter hoe mensen in elkaar zitten.

Het Magnus Opus van hoogleraar "Gezondheidszorg en cultuur" en arts Wolffers, dat klinkt veelbelovend. Natuurlijk wil ik lezen over dat begrip "gezond" dat we zo vaak gebruiken! Natuurlijk wil ik lezen welke inzichten een hoogleraar Gezondheidszorg mij kan bieden over ons hedendaagse zorgsysteem! Wat volgde was echter een 400 pagina`s durende teleurstelling.

Eerst iets over de opzet van het boek: De 1e helft gaat over het begrip "gezond". Wat verstaan we eronder? Wat speelt erin een rol? De tweede helft van het boek gaat over de zorg zelf, in al zijn facetten als wetenschappelijk onderzoek, cultuur in de zorg, preventie etc. Gedurende het boek komt regelmatig de metafoor terug van een tovenaarsleerling met een uitgebreid instrumentarium die niet goed weet hoe hij dit moet gebruiken.

In de 1e helft stort Wolffers een waterval van conclusies van populairwetenschappelijke onderzoeken over u uit. Als hij op alles wat hij bespreekt deskundige is dan neem ik mijn hoed voor hem af. Mij lijkt echter waarschijnlijk dat hij zijn boekje te buiten gaat en louter op basis van conclusies van onderzoeken zijn betogen fundeert. Dit maakt ze wetenschappelijk wankel aangezien de wetenschappelijke waarheid vrijwel altijd veel genuanceerder ligt dan enkel een conclusie. Een veel nauwere blik, zoals "Wij zijn ons brein" van Swaab, is daarmee genuanceerder.

Om de toon luchtig te houden wordt frequent een schertsende metafoor gebruikt. Een vrouw ondergaat bijv. een "hormonaal circus". Al snel gaan dit soort metaforen vervelen en wordt de toon schijtlollig en daarmee irritant.

In deel 2 had ik verwacht een analyse van de hedendaagse, Nederlandse zorg tegen te komen. Niets is minder waar. Van de leerstoel die Wolffers bekleed, is er vooral aandacht voor dat tweede begrip, cultuur. Ook in deel 1, maar vooral in deel 2 van het boek, begint dit te vervelen. Hij beschrijft per hoofdstuk reizen die hij gemaakt heeft en claimt daaruit wetmatigheden te kunnen afleiden over de arts/zorg in Nederland: in de zorg is er te weinig aandacht voor cultuur en zorgverleners kunnen moeilijk omgaan met andere culturen. Betere reclame voor het behoud van zijn eigen leerstoel had hij niet kunnen maken en dit neight naar de belangenverstrengeling waar hij zorgverleners van beticht.

Net als in deel 1 worden ook in deel twee omvangrijke betogen opgehangen aan slechts een aantal conclusies of observaties van Wolffers zelf. De nuance ontbreekt (in het verhaal over PSA), of er zijn zelfs onjuistheden, zoals bijv. zijn interpretatie van de relatie tussen oestrogeen en osteoporose. Dat Wolffers betrapt wordt op medische onjuistheden is niet heel vreemd, aangezien hij Geneeskunde in 1975 heeft afgerond en nauwelijks praktiserend arts is geweest. Gezien de enorme ontwikkeling van de geneeskunde (ook beschreven in het boek) kan hij deze nooit bijgehouden hebben en zeker niet op alle beschreven vakgebieden. Het is echter kwalijk dat hij ook hierbij zijn boekje te buiten gaat aangezien hij wel medische uitspraken doet op vele terreinen en zich beroept arts te zijn. Ook hier verwijt de pot de ketel dat hij zwart ziet.

Mijn laatste punt gaat over de ongelukkige metafoor van "tovenaarsleerling". Wie wordt hiermee bedoeld? De jonge arts? Die zal altijd onder supervisie werken van de specialist en nemen geen omvangrijke beslissingen die betrekking hebben op de gehele zorg. En wie is dan de tovenaarsmeester die wel weet hoe het instrumentarium benut moet worden? Het ministerie van volksgezondheid? En wie is de schrijver dan?

Dit boek had nooit geschreven moeten worden. Dit verhaal had verteld moeten worden. Aan het haardvuur met kerst. Door Wolffers aan al zijn vrienden en familie. Dan was het goed geweest. Met wijn en nootjes discussiëren over de zorg en cultuur. Af en toe een anekdote over al die mooie reizen die de verteller gemaakt heeft. Helemaal niets mis mee. Nu het verhaal dan toch geschreven is, raad ik u aan het niet te lezen.

Ivan Wolffers verbreedt onze kijk op gezondheid en welke culturele aspecten daarbij een rol spelen. Wolffers koppelt zijn kennis en ervaring aan een breed pallet van wetenschappelijke onderzoeken. Dit levert een heel leesbaar en inspirerend boek op, dat ik van harte kan aanbevelen aan iedereen die zich in bredere zin met het onderwerp gezondheid bezighoudt.