Godsdienstvrijheid aan banden

Sommigen hoopten en velen verwachten dat religie geleidelijk aan uit het Nederlandse openbare leven zou verdwijnen. In het eerste decennium van de 21ste eeuw is echter het tegendeel gebeurd. De rol van religie staat centraal in het openbare debat. Ze is weliswaar heftig omstreden, maar wordt soms uit onverwachte hoek juist aangeprezen. Terwijl gelovige christenen, joden en moslims elkaar proberen te verstaan, drijven fanatici en in troebel water vissende politici ze uit elkaar. Tegelijkertijd hebben andere godsdienstige en levensbeschouwelijke stromingen, waaronder het humanisme, een gelijkwaardige plaats gekregen in het openbare leven. De belangrijkste scheidslijn lijkt dwars door alle stromingen heen te lopen, namelijk die tussen openheid en tolerantie aan de ene kant, en uitsluiting en fanatisme aan de andere kant.

In de huidige, nu eens heftige, dan weer subtiele discussie is het nieuwe boek van Henk Post een aanwinst voor ieder die zich voor de argumentatielijnen interesseert. Hij onderzoekt de rol van religie in het publieke domein, zoals die door grondrechten wordt beschermd en begrensd. In dit verrassend veelzijdige boek volgt Henk Post schrijvers en politieke en religieuze leiders op de voet. Ook wie hem in zijn beoordelingen niet overal volgt, zal zijn heldere analyses als een welkome gids waarderen.
Ernst Hirsch Ballin,
hoogleraar aan Tilburg University en Universiteit van Amsterdam
oud-minister van Justitie

Het debat over godsdienst en zijn plaats in de publieke ruimte laait de laatste jaren vaak hoog op. In religieuze en confessionele kringen wordt hier wel eens uit afgeleid dat godsdienst zelf bezig is aan een come back. Mij lijkt het waarschijnlijker dat de hevigheid van het debat voortkomt uit de verminderde vanzelfsprekendheid waarin bepaalde claims vanuit religieuze kringen door een inmiddels geseculariseerde samenleving worden aanvaard. Om goed zicht op het debat te krijgen is het van belang te weten wat precies onder godsdienstvrijheid, secularisme, neutraliteit van de staat en andere cruciale termen wordt verstaan. Het is verheugend dat Henk Post daarover een grondig en gezaghebbend boek heeft geschreven. Post beschrijft en situeert het debat niet alleen, hij neemt geregeld ook stelling in. Men hoeft het niet altijd met hem eens te zijn - zelf ben ik dat als liberaal soms wel, maar soms ook zeker niet - om veel waardering voor deze lezenswaardige duiding van godsdienstvrijheid en de hedendaagse debatten erover te kunnen uitspreken.
Patrick van Schie, directeur van de Prof.mr. B.M. Teldersstichting, het onafhankelijk wetenschappelijk bureau ten behoeve van het liberalisme gelieerd aan de VVD

In zijn nieuwe boek geeft Henk Post een even doorwrochte als principiële analyse van het beginsel van de godsdienstvrijheid. Met een keur aan argumenten verwerpt hij de in intellectuele kring dominante seculariseringsthese. Religie is allerminst uit het publiek domein verdwenen. Sterker nog, de multiculturele migratiesamenleving die Nederland - ondanks alle politieke geweeklaag - is geworden wordt opnieuw indringend geconfronteerd met religie als publiek fenomeen. Het debat over zichtbare uitingsvormen van religie, zoals minaret, burka en ritueel slachten, raakt door een al te strikte interpretatie van de scheiding van kerk en staat aan fundamentele vrijheden. De auteur laat overtuigend zien dat de godsdienstvrijheid een cruciaal element is in de Nederlandse geschiedenis. Deze vrijheid is essentieel, juist omdat wij in de democratische rechtsstaat in politieke en juridische zin als burgers elkaars gelijken zijn. De godsdienstvrijheid komt daarom aan eenieder toe, ongeacht aard en herkomst van de religie. En de godsdienstvrijheid houdt ook in het recht op uiting van deze godsdienst in publieke ruimte, maatschappelijk debat en politieke strijd. Posts boek is een verademing in deze tijden van populistische vertogen over gedeelde identiteit en geschiedenis, die miskennen dat Nederland een land is gebouwd op verschil, niet in de laatste plaats op religieus verschil.
Paul Frissen
Decaan en Bestuursvoorzitter Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
Hoogleraar Bestuurskunde Universiteit van Tilburg
Lid Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling

Dr. Henk Post doet onderzoek naar godsdienstvrijheid. Zijn vorige essay Gelijkheid als nieuwe religie. Een studie over het spanningsveld tussen godsdienstvrijheid en gelijkheid verscheen in 2010. Zijn werkzaamheden omvatten tevens advies, publicaties, lezingen en doceren. Post is gepromoveerd in de economische wetenschappen, de theologie en de letteren.