Groot retorisch woordenboek lexicon van stijlfiguren

Achtergrond
Het Groot Retorisch Woordenboek van de Vlaamse auteur en classicus Paul Claes en zijn hulp Eric Hulsens. De eerste keer dat ik las dat dit boek uitkwam was via een interview van het blad van Genootschap Onze Taal. Ik ben altijd al gefascineerd door stijlfiguren en retorische zinsopbouw met name in speechwriting. Voor het eerst is in het Nederlandse taalgebied een basis gelegd voor een echt standaardwerk voor retorische stijlfiguren. Claes liet via de radio weten dat hij als sinds de jaren '70 zoveel mogelijk stijlfiguren op notitiekaartjes verzamelde. Eric Hulsens heeft deze hele uiteindelijke verzameling van 1000 stuks voor het boek anno 2015 gepubliceerd.

Vormgeving en indeling
Wat het eerste opvalt aan het boek is de mooie paarse hardcover. Het boek is ook echt vormgegeven als een woordenboek, alle woorden staan op alfabetische volgorde gerangschikt. Verschillende critici vielen hierover omdat ze dus niet geordend zijn naar criteria van taalniveau en transformatie. Wel is er een systematische lijst opgenomen naar taalniveau en transformatie op pagina's 19 t/m 21. Voorbeelden zijn (typo)grafische stijlfiguren, fonische figuren (eigenlijke fonische en prosodische), lexicale figuren, syntactische figuren, semantische figuren, logische figuren, pragmatische figuren, narratieve figuren en intertekstuele figuren. Natuurlijk ook allemaal uitgelegd wat deze inhouden.

Oorsprong en talen
De Oude Grieken en Romeinen waren al zeer vaardig in het gebruik van retorica en stilistiek. De meesten kennen daarom ook een Griekse achtergrond. Maar als deze uit het Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Noord-Nederlands, Portugees, Russisch, Spaans of Zuid-Nederlands komen wordt dit ook aangegeven. Zo kom je hele leuke onbekende stijlfiguren tegen, zoals de 'kakemfaton', 'polyptoton' en de 'mytacisme'.

Selectie en aantal stijlfiguren
Wel dient een selectieprobleem zich aan. De mogelijkheden met taal zijn zo groot dat je niet alle technieken tot in detail kunt behandelen. Welke selectie maak je? Vele stijlfiguren zijn te vinden maar toch ontbreken er ook een aantal. Bovendien worden een aantal ook maar zeer beknopt en te beperkt behandeld waardoor je nog niet weet wat je er precies aan hebt. Het is maar uit welk vakgebied je belangstelling hebt, literatuur, poëzie of speechwriting. Voor de poëzie is deze uitgave nog wat beperkt maar goed er zitten maar liefst toch 1000 lemma's in verwerkt over 160 pagina's! Als ieder lemma met meer voorbeelden en uitleg van de waarde werd gedaan zou dit boek al op duizenden pagina's uitkomen.

Uniek en slot
De auteur haalt vele voorbeelden uit zijn lemma's uit bijvoorbeeld Bijbelse teksten, Frans of Nederlandse literatuur. Deze zijn niet even makkelijk te vinden of te vertalen dus echt een aanwinst. Al met al een mooi naslagwerk voor Nederlandstaligen in de wereld van retorica en stijlfiguren. Vier sterren!

Het GROOT retorisch woordenboek laat je van de ene in de andere verbazing vallen. Alles wat je in technische zin over een tekst zou kunnen opmerken is erin te vinden. Altijd al willen weten wat een oxymoron is? Of een apokoinou? Welke vormen een paradox kan aannemen? Hier kun je het vinden.
Een leeswijzer en een systematische lijst completeren het alfabetische deel met alle termen. Een geweldig boek!

Een goed en compleet overzicht. Helder en duidelijk

Onvermoede betekenissen en verklaringen nodigen uit tot méér [willen weten].

Het is geschreven zoals een woordenboek, alfabetisch, encyclopedisch. Elk stijlfiguur krijgt ongeveer evenveel ruimte als een woord dat zou krijgen in een standaard woordenboek. Wil je dieper in gaan op de stijlfiguren, zal je verder onderzoek moeten doen. Het boek lijst de stijlfiguren op, maar geeft geen uitleg hoe ze te gebruiken. Het boek is goed te gebruiken als encyclopedie.

Mooi boek en erg overzichtelijk met alles op alfabetische volgorde. Bij elk stijlfiguur staat een begrijpbare beschrijving met daarbij verschillende synoniemen, antoniemen, voorbeelden en functies. Goede kwaliteit papier dus je kan er met een marker in schrijven zonder dat het door het papier heen schijnt.